Muhtarların Sigortalılıkları Maaşları
Fatih Rüştü TAŞKIN
SGK Müfettişi
[email protected]
Sayıları 50 bini aştı
Türkiye’de 18.292’si köy, 31.937’si mahalle muhtarlığı olmak üzere 50.229 muhtarlık bulunuyor. İl olarak bakıldığında en çok muhtar 1.486 tane ile Sivas’ta, onu 1433 muhtarlar Ankara, 1.392 muhtarla da Şanlıurfa takip ediyor.
Maaşları
Son yıllarda muhtarlık maaşlarında yapılan artışlarla muhtarlığa yerel seçimlerde tarihin en yoğun talebi oldu. Muhtarlara 14.750 gösterge rakamının memur aylık katsayısı ile çarpımı sonucu bulunacak miktarda aylık ödeniyor. Bu aylıklardan damga vergisi hariç başka bir vergi veya kesinti yapılmıyor. Maaşları il özel idarelerince belirlenen banka hesaplarına yatırılıyor. Muhtarların 2019’un ilk yarısında maaşları 1.911 TL, ikinci yarısında ise 2007 TL.dir. Muhtar Maaşları (aynı memurlardaki gibi) her ayın 15’inde yatmaktadır.
Sosyal Sigortalılıkları
Muhtarlar 5510 sayılı kanunun 4.maddesinin 1.fıkrasının b bendi kapsamında sigortalı sayılmışlardır. 4/1-b tanımı her ne kadar kamuoyunda bağımsız çalışan “bağkurluları” belirtmek için kullanılsa da mahalle ve köy muhtarları da açıkça bu kapsamda bulunmaktadırlar. Her ne kadar muhtarlık bir kamu görevi olsa da Kanunda 4/1-b kapsamında yer almıştır. Ancak 50.229 muhtarın hepsi 4/1-b kapsamında değil. Bunların yaklaşık 21 bini 4/1-b kapsamında iken aralarında 4/1-a kapsamında olan veya pasif sigortalı olanlar da var.
Muhtarların 4/1-b kapsamındaki sigortalılıkları mazbatayı aldıkları tarihle başlar. Sigortalılıkları kaymakamlık/valiliklerce 15 gün içinde SGK’ya bildirilir. Bir sonraki seçim tarihi itibariyle de sigortalılıkları sona erer ve yine 10 gün içinde aynı makamlarca sigortalılıklarının bitişi SGK’ya bildirilir.
Muhtar seçilen kişilerin eğer herhangi bir sigortalılık kapsamında değilse 4/1-b kapsamına alınıyorlar. Eğer 4/1-a kapsamındalarsa veya bu kapsama giren Ek-5(çiftçi ssk’sı), Ek-6(kültür sanat çalışanlarıyla taksi dolmuş şoförleri), Ek-9 (10 günden fazla çalışan hizmetliler), Ek-14 (güvenlik korucuları) gibi kapsamlara giriyorlarsa bu kişiler muhtar seçildiklerinde bu kapsamlardan çıkana kadar 4/1-a bendi kapsamında sigortalı olmaya devam ederler. Bu kişiler 4/1-a kapsamından çıktıkları günden sonraki gün itibariyle muhtarlıklarından dolayı 4/1-b kapsamına alınırlar.
Muhtarlığı nedeniyle 4/1-b kapsamına alınan muhtarlar da muhtarlıkları devam ederken 4/1-a kapsamına alınmayı gerektirecek bir çalışma içine girerlerse 4/1-b sigortalılıkları, 4/1-a kapsamındaki çalışmaları boyunca durdurulur/dondurulur, prim borcu tahakkuk etmez.
Muhtar seçilmeden önce 4/1-b kapsamındaki şirket ortaklığı, ziraat odasına kayıtlı çiftçi bağkurluluğu, esnaf odasına kayıtlı esnaf bağkurluluğu, jokey-antrenörlük gibi faaliyetlerde bulunanların da muhtar seçildikten sonra 4/1-b kapsamındaki sigortalılıkları 4/1-b kodu değişmeksizin bahse konu faaliyetten “muhtarlık” faaliyetine döndürülür.
Muhtarların SGK Primleri
Muhtarların maaşlarından %20 uzun vadeli sigortalar için, %12,5 genel sağlık sigortası için ve %2 kısa vadeli sigortalar için olmak üzere %34,5 oranında sosyal sigortalar primi kesilmektedir.
Yasa koyucu 01.10.2008 itibariyle köy muhtarlarının sosyal güvenlik primlerini 5510 sayılı kanunun geçici 16.maddesi ile mahalle muhtarlarınınkinden farklılaştırmıştır. 2008 yılı ve 2009 yılı 15 gün üzerinden olmak üzere her yıl 1’er gün arttırılarak ilgili gün sayısı üzerinden prim ödenmektedir. Yani 2009 için 15, 2010 için 16, 2010 için 17, 2011 için 18, 2012 için 19, 2013 için 20, 2014 için 21, 2015 için 22, 2016 için 22, 2017 için 24, 2018 için 25 ve 2019 için 26 gün üzerinden sosyal sigorta primi ödenmektedir. Ancak hizmet dökümünde muhtarların bahse konu yıllardaki gün sayıları 30’ar gün olarak kaydedilmektedir. Mahalle muhtarlarının primleri ise herhangi bir indirim olmaksızın 30’ar gün üzerinden ödenmektedir. Mahalle ve köy muhtarlarının primleri arasındaki farklılık bundan kaynaklanmaktaydı.
Daha önce muhtarların maaşları üzerinden hesaplanan sosyal sigorta primleri bu maaştan kesiliyordu. Ancak 17.04.2017 tarihli 690 sayılı KHK ile 4/1-b kapsamında sigortalı olan muhtarların sosyal sigorta primlerinin “il özel idaresi” veya “yatırım izleme ve koordinasyon başkanlıkları”nca ödeneceği hükmü getirildi. Yani muhtar seçilmesiyle 5510 sayılı kanunun 4/1-b bendi kapsamına alınan muhtarların 2017 yılı Mayıs ayı itibariyle maaşlarından hesaplanan primler artık devlet tarafından ödenmeye başlandı. Dolayısıyla daha önce muhtarlarca ödenen primler ceplerinde kaldı ve maaşları dolaylı olarak artmış oldu. 2017 yılı Mayıs ayı öncesindeki prim borçları muhtarlara ait iken bu tarihten sonraki primleri ödenmese, SGK’ya aktarılmasa bile SGK nezdinde ödenmiş gibi, aktarılmış gibi işlem görecek, örneğin emekli aylığı bağlanma durumu varsa bağlanacak, beklenmeyecek.
Muhtarların Sağlık Güvenceleri
Muhtarların maaşlarından %12,5 genel sağlık sigortası kesilmektedir. Muhtarların genel sağlık sigortasından faydalanabilmek için 60 günden fazla GSS prim borçları bulunmamalıdır ve geriye doğru 1 yıl içinde en az 30 gün GSS primlerinin bulunması (GSS kapsamına ilk kez girenlerde bu şart yok) gerekmektedir. Muhtarlar göreve başladıkları tarihten görevin bittiği tarihe kadar ve görevin sona ermesinden ise 100 gün boyunca daha kendileriyle birlikte eşleri, çocukları, ana-babaları da GSS’den faydalanmaktadırlar.
Muhtar azaları ve ihtiyar heyeti
Hem mahalle muhtarları azaları hem köy ihtiyar heyeti üyeleri maaş alamazlar, SGK’nın sigortalılık kapsamına girmezler.
Emekli maaşı alan muhtarlar
Emekli aylığı alıyorken muhtar seçilen bir kişinin emekli aylığında herhangi bir kesinti yapılmaz. Bu kişinin alacağı muhtarlık maaşı ile emekli aylığı birbirini etkilemez, ikisini de aynı anda alabilir.
Soru: Muhtarım, trafik kazası geçirdim, malul kaldım, malullük aylığı bağlatmak istiyorum, muhtar iken malullük aylığı bağlanır mı?
Cevap: Malullük kararı için işten ayrılmak/çalışmak gerekmiyor ama malullük aylığı bağlanması için işten ayrılmak yani muhtarlığın sona ermesi veya bırakılması gerekiyor. Muhtarlık görevi devam ettiği sürece malullük aylığı bağlanamıyor. Malullük aylığı alırken muhtar seçilenlerin malullük aylıklarına ise dokunulmuyor.
2108 Sayılı Kanun – Muhtar Ödenek ve Sosyal Güvenlik Yasası
