İşçiler Yıllık İzne Nasıl Hak Kazanır?
Fatih Rüştü TAŞKIN
SGK Müfettişi
fatihrustutaskin33@gmail.com
1- GİRİŞ
Yıllık izin işçilerin temel haklarından biridir ve kanunla korunmuştur. İşverenin yıllık izin hakkını işçiden alması veya işçinin bu hakkından vazgeçmesi de mümkün değildir. Yıllık izin 4857 sayılı iş kanununun 53.ve 61.maddeleri arasında düzenlenmiştir. Yıllık izinle ilgili 03.03.2004 tarihli Yıllık Ücretli İzin Yönetmeliği de bulunmaktadır. Yıllık izin işe girdiği günden itibaren en az 1 yıl çalışan işçiye verilir. Bu 1 yıla deneme süresi de dâhildir. Yıllık izin ücretli olarak verilir.
2- YILLIK İZİN SÜRELERİ
İşçinin hizmet süresi eğer;
a) 1 yıldan 5 yıla (dahil) kadarsa yıllık izni 14 günden,
b) 5 yıldan fazla 15 yıldan azsa yıllık izni 21 günden,
c) 15 yıl ve daha fazlaysa yıllık izni 26 günden az olamaz.
Yeraltında çalışan işçilerin yıllık izin süreleri belirtilen yıllık izin sürelerine 4’er gün arttırılarak kullandırılır.
18 yaşında veya yaşı 18 yaşından küçük olanlarla yaşı 50’den fazla olan işçilere kullandırılacak izin 20 günden az olamaz.
Yıllık izin süreleri iş sözleşmeleri veya toplu iş sözleşmeleri ile daha da fazla arttırılabilir.
3- YILLIK İZNE HAK KAZANMA
Yıllık izne hak kazanırken aynı işverenin bir veya birçok işyerinde çalışılan süreler hesaba dahil edilir. Burada işverenin bahse konu çeşitli işyerlerinin her biri 4857 sayılı iş kanunu kapsamında olması gerekirken, işçinin bu işyerlerindeki tüm geçirdiği sürelerin 4857 sayılı iş kanunu kapsamında olması zorunlu değildir.
Yıllık izne hak kazanırken, 1 yıllık çalışma süresi içinde, yıllık izinden sayılmayan hallerin vuku bulması halinde, bu süreler kadar kesinti olması halinde bu kesinti süreleri kadar süreler 1 yılın sonuna eklenir, işçinin ne zaman yıllık izne hak kazandığı bu şekilde bulunur.
İşçinin gelecek yılda yıllık izin hakkı kazanması için başlayan 1 yıllık süre, ilk yılda yıllık izne hak kazandığı tarihten itibaren başlar. Yıllık izne hak kazanan işçi kural olarak yıllık iznini sonraki yıl içinde kullanır.
Kamu idarelerinde veya kamu kurumlarında çalışanlar da yıllık izin kullanmaktadırlar. Aynı bakanlığa bağlı işyerleri ile aynı bakanlığa bağlı tüzel kişi işyerlerinde geçen çalışmalar 1 yılın hesabında dikkate alınmaktadır. Ayrıca özel kanunlarca veya Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle kurulan banka ve kuruluşlarla buralara bağlı işyerlerinde geçen süreler de 1 yılın hesabında dikkate alınmaktadır.
Yıllık izin kullanan işçiler izin kayıt belgesine kaydedilir.
İşverence yıl içinde verilen ücretli veya ücretsiz izinler ile hastalık veya dinlenme izinleri yıllık izinden düşülemez. Yıllık izinleri içine denk gelen ulusal bayram, genel tatil ve hafta tatili günleri yıllık izine dâhil edilemez.
4- YILLIK İZNE HAK KAZANMADA ÇALIŞILMIŞ GİBİ SAYILAN SÜRELER
Şu süreler yıllık izne hak kazanmada 1 yıllık süreye dâhil edilir, kesinti olarak kabul edilmez;
a) işçinin geçirdiği kaza veya maruz kaldığı hastalık nedeniyle (4857 sayılı iş kanunun 24.maddesinin (I) numaralı bendinin (b) alt bendinde öngörülen süreyi aşmamak üzere) işe gidemediği süreler,
b) kadın işçilerin doğum nedeniyle doğumdan önce ve sonra kullandıkları izinler,
c) işçinin muvazzaf askerlik görevi dışında manevra veya herhangi bir kanuni görevden dolayı (90 günün geçmemek üzere) işe devam edemediği süreler,
d) işyerinde işyeri kaynaklı, üretimin en az 1 hafta durmasına neden olan zorlayıcı nedenle işe devam edemeyen işçinin (sonrasında işe başlamak şartıyla) ilk 15 günü,
e) 4857 sayılı iş kanunun 66.maddesinde sayılan çalışma süresinden sayılan haller,
f) Hafta tatili, ulusal bayram, genel tatil günleri,
g) röntgen muayenehanelerinde çalışanlara pazardan başka verilmesi gereken yarım günlük izinler,
h) işçilerin arabuluculuk toplantılarına, hakem kurullarına katılmaları, işçi temsilciliği görevlerinde bulunmaları, çalışma hayatıyla ilgili meclis, kurul, komisyon, toplantılara; işçilik ile ilgili uluslararası kuruluşların konferans, kongre, kurullarına işçi veya sendika temsilcisi olarak katılmalarıyla geçen süreler,
I) 4857 sayılı iş kanunun Ek 2.maddesindeki ölüm, doğum ve mazeret izinleri,
j) işverence verilen diğer izinler ile iş kanunun 65.maddesindeki kısa çalışma süreleri,
k) işçiye verilen yıllık izin süreleri.
5- MEVSİMLİK VEYA GEÇİCİ İŞLERDE ÇALIŞAN İŞÇİLER
1 yıl sürmeyen geçici, mevsimlik veya kampanya işleri hakkında yıllık izin hükümleri uygulanmaz. Yani bu kapsamda çalışanlar yıllık izin kullanmazlar. Ancak birçok Yargıtay kararına göre işçinin aynı yerde 11 ayı doldurması halinde yıllık izne hak kazandığı belirtilmektedir. Yargı kararlarına göre örneğin sezonluk otelde 10 ay çalışan işçiler veya yangın sezonu boyunca 6 ay çalışan Orman İşletme Müdürlüğü işçileri yıllık izne hak kazanamamaktadırlar. Ancak çalışma süresi 11 ayı bir gün bile geçen geçici veya mevsimlik işlerde çalışan işçilerin yıllık izne hak kazandığı çeşitli yargı kararlarında belirtilmiştir.
6- 1 YIL HESABI HANGİ TARİHTEN BAŞLIYOR?
Bir işçinin yıllık izne hak kazanıp kazanmadığı o yılın başından, 1 Ocak’tan değil işe başladığı günden itibaren sayılarak hesap edilmektedir. İşçinin sonraki yıl izin hesabı ise ilk yıl yıllık izne hak kazandığı tarihten itibaren başlamaktadır.
7- CUMARTESİ GÜNÜ YILLIK İZİNDEN SAYILIR MI?
Hafta tatili bir hafta içinde kesintisiz çalışan işçiye 24 saatten az olmamak üzere verilmektedir. Hafta tatili uygulamada genel olarak Pazar günü verilmektedir. Ancak bazı işyerleri haftalık toplam mesailerini haftanın ilk 5 günü tamamlamakta ve Cumartesi ile Pazar günlerini hafta tatili olarak kullanmaktadır. Hafta tatilinin yıllık izne denk gelmesi halinde yıllık iznin hafta tatili kadar uzaması iş kanunun 56.maddesinde belirtilmiştir. Eğer hafta tatili işyerinde Cumartesi ve Pazar olmak üzere 2 gün hafta tatili olarak kullanılıyorsa ve bu günler yıllık izin içinde kalmışsa örneğin 14 günlük yıllık izin kullanılacaksa, yıllık izin 16 gün olarak kullanılır. Eğer 16.gün örneğin 30 Ağustos Zafer Bayramına denk gelmişse işçiye bir gün daha ücretli izin verilir ve işçi 17.günü de izinli geçirip 18.gün işbaşı yapar.
8- YILLIK İZİNDE YOL İZNİ NE KADAR?
Yıllık izni işyerinin kurulu bulunduğu yerden başka bir yerde kullanmak isteyen ve bu durumu belgeleyen (örneğin otobüs bileti alarak) işçiye, işveren gidiş ve gelişte kullanılmak üzere toplam en fazla 4 gün ücretsiz izin vermek zorundadır. Ayrıca işveren yıllık izin kullanan işçilerle ilgili izin kayıt belgesi tutmak zorundadır.
9- İŞYERİ DEVRİNDE YILLIK İZİN HAKKI SIFIRLANIR MI?
İş kanununun 6.maddesine göre işyeri devrinde tüm iş sözleşmeleri de borç ve alacaklarıyla birlikte devralana geçer. Ayrıca işçilerin yıllık izin dahil çeşitli hakları kazanmalarında devreden işveren zamanında başlayan işe girişleri esas alınır.
