Faiz Geliri Şahıs Şirket
İsmail KÖKBULUT
Yeminli Mali Müşavir
ismail@kokbulut.com
Bankalarda faiz geliri elde etmek amacıyla değerlendirilen mevduatların şirket adına veya şahıs adına olması vergi yükü açısından farklılıklar göstermektedir. Şirket veya şahıslar adına bankada değerlendirilen mevduatlar için elde edilen faiz geliri üzerinden bankalarca yapılan tevkifat oranları aynı oranlar olup değişmemektedir. Ancak faiz gelirinin bir ticari işletmeye veya şirkete ait olması halinde elde edilen kazancın tamamı ticari kazanç olarak değerlendirilmekte ve tamamı daha sonra kurumlar vergisine tabi tutulmaktadır. Tevkifat oranları aynı olmakla birlikte, faiz gelirleri şahıslar açısından nihai vergi olurken, ticari işletmeler veya şirketler açısından ilave bir vergi ile birlikte daha fazla vergi oranına tabi olması nedeniyle net gelir olarak farklılıklar ortaya çıkmaktadır.
Ancak burada temel mesele şirket aktifinde yer alan nakit değerlerin şahıs ortaklara dağıtımının ilave bir vergi yükü ortaya çıkarması. İlk akla gelen kâr dağıtımı olarak yapılacak bu işlem için şirketin öncelikle kârlı olması gerekir. Türk Ticaret Kanunu’na uygun bir kâr dağıtımı için genel kurul kararı gerekli olup, bu kâr dağıtımı ilk etapta gerçek şahıs olan ortaklar için Gelir Vergisi Kanunu’nun 94. maddesine göre (şu anda) %15 oranında gelir vergisi tevkifatına tabi.
Gerçek şahısların kendi adlarına bankada değerlendirdikleri mevduattan elde ettikleri faiz gelirleri üzerinden yapılan vergi tevkifatı nihai vergi olup ilave bir vergileme söz konusu değildir.
Şirketlerin adlarına bankada değerlendirdikleri mevduattan elde ettikleri faiz gelirleri üzerinden yapılan tevkifat dışında ayrıca elde edilen faiz gelirlerinin şirket gelirlerine dahil edilmesinden dolayı % 22 kurumlar vergisi hesaplanmakta olup daha önce banka tarafından yapılan tevkifat tutarı bundan mahsup edilmektedir. Ancak şirket adına değerlendirilen mevduat faiz gelirlerinin toplam vergi yükü her halükârda şu anda ki orana göre % 22 olacaktır.
Gerçek şahıslar ile şirketler arasındaki bu vergi farkını gidermek için şirkete ait bulunan paranın gerçek şahıs olan ortaklarına dağıtılması yani kâr dağıtımı yapılması gerekir.
Ancak şirket hesabında yer alan nakdin veya bir başka değerin gerçek şahıs olan ortak adına aktarılması kâr dağıtımı şeklinde olacak ise bu durumda dağıtıma konu değerin ilk etapta % 15’i oranında tevkifat yapılması gerekir. Ayrıca kâr payı olarak alınan brüt tutar için ayrıca gelir vergisi beyannamesi verilmesi gerekmekte olup bu durumda ilave % 2,5 oranında bir vergi yükü daha ortaya çıkacaktır. Bu durumda gerçek şahıs olan ortak açısından nihai vergi yükü % 17,5 olarak (gelir vergisi tarifesinde yer alan ikinci gelir diliminin aşılması halinde beyana tabi olup % 50’si istisna olması nedeniyle azami gelir vergisi tarifesinin yani % 35’in yarısı olan % 17,5 olarak dikkate alınmakta) dikkate almak gerekir. Özetle bir şirketten gerçek şahıs ortağın brüt 1 milyon TL kâr dağıtımı sonucu ortaya çıkan vergi yükü % 17,5 ‘dur ve net eline geçen tutar bu durumda 825.000.-TL olacaktır.
Bir örnek uygulama ile hangi seçeneğin avantajlı olduğu ve yıllar itibariyle vergi yükleri düşüldükten sonra net getirilerinin mukayese edilmesi açısından 1 milyon TL’nin şirket veya kâr dağıtımı yöntemi ile ortaklara dağıtımı yapıldıktan aynı faiz oranı ve aynı tevkifat oranlarını dikkate alarak mukayese edelim.
FAİZ GELİRLERİ ÜZERİNDEN YAPILACAK OLAN TEVKİFAT ORANLARI
31 Ağustos 2018 tarihli ve 30521 sayılı Resmi Gazete’de 53 Sayılı Cumhurbaşkanı Kararı yayımlanmıştır.
Bu Karar ile 2006/10731 Sayılı Bakanlar Kurulu Kararı’nda değişikliğe gidilerek; döviz tevdiat hesaplarına yürütülen faizlerden, katılım bankalarınca döviz katılma hesaplarına ödenen kâr paylarından, mevduat faizlerinden, katılım bankaları tarafından katılma hesabı karşılığında ödenen kâr paylarından elde edilen gelirlere uygulanan stopaj oranları geçici süreyle aşağıdaki şekilde yeniden düzenlenmiştir.
Bu Karar, yayımı tarihinden itibaren 3 ay süreyle sınırlı olarak vadesiz ve özel cari hesaplara ve söz konusu tarihten itibaren 3 ay içinde açılan veya vadesi yenilenen vadeli hesaplara ödenecek faizler ve kâr paylarına uygulanmak üzere 31.08.2018 tarihi itibariyle yürürlüğe girmiştir. Bu süre bitiminde uygulanacak olan tevkifat oranları da aşağıdaki tabloda yer almaktadır.
| Konu | Oran | 3 Ay Geçerli Oran |
|---|---|---|
| 1) Döviz tevdiat hesaplarına yürütülen faizlerden ve katılım bankalarınca döviz katılma hesaplarına ödenen kar paylarından; | ||
| i) Vadesiz ve ihbarlı hesaplar ile 6 aya kadar (6 ay dahil) vadeli hesaplarda | 18% | 20% |
| ii) 1 yıla kadar (1 yıl dahil) vadeli hesaplarda | 15% | 16% |
| iii) 1 yıldan uzun vadeli hesaplarda | 13% | 13% |
| 2) Mevduat faizlerinden; | ||
| i) Vadesiz ve ihbarlı hesaplar ile 6 aya kadar (6 ay dahil) vadeli hesaplarda | 15% | 5% |
| ii) 1 yıla kadar (1 yıl dahil) vadeli hesaplarda | 12% | 3% |
| iii)1 yıldan uzun vadeli hesaplarda | 10% | 0% |
| 3) Katılım bankaları tarafından katılma hesabı karşılığında ödenen kar paylarından; | ||
| i) Vadesiz, ihbarlı ve özel cari hesaplar ile 6 aya kadar (6 ay dahil) vadeli hesaplarda | 15% | 5% |
| ii) 1 yıla kadar (1 yıl dahil) vadeli hesaplarda | 12% | 3% |
| iii) 1 yıldan uzun vadeli hesaplarda | 10% | 0% |
Örnek-1 Şirket hesabında mevduat faizi elde edilmesi halinde;
Şirket mevcutlarında yer alan 1 milyon TL’nin banka mevduatında aylık, altı aylık veya yıllık olarak faiz geliri elde edilecek şekilde değerlendirilmesi durumunda başlangıç yılı olarak 1 milyon TL’nin yıllık olarak % 25 brüt mevduat faizi (mevduat faizinin önümüzdeki 10 yıl süre varsayım olarak aynı olarak dikkate alınmıştır) gelir elde edilecek şekilde değerlendirilmesi halinde 10 yıllık sürede elde edilecek faiz geliri ve ana para toplamı yıllar itibariyle aşağıdaki tablolarda yer aldığı gibi olacaktır. Şirket adına değerlendirilen mevduat faiz gelirleri nihayetinde tevkifata tabi olsun veya olmasın toplam % 22 oranında vergi yükü ile karşı karşıya kalacaktır. Kurumlar vergisi oranı 2018, 2019 ve 2010 için % 22 olarak uygulanacak olup bu oranlar dikkate alınarak hesaplama yapılmıştır.
|
ŞİRKET ADINA MEVDUAT ANA PARA-FAİZ GELİRİ-KURUMLAR VERGİSİ |
|||||
|---|---|---|---|---|---|
| Yıl | Anapara | Mevduat faizi yıllık | Kur.Vergi 20 (*%22) | Net faiz | Ana para+ faiz |
| 2019 | 1.000.000 | 250.000 | *55.000 | 195.000 | 1.195.000 |
| 2020 | 1.195.000 | 298.750 | *65.725 | 233.025 | 1.428.025 |
| 2021 | 1.428.025 | 357.006 | 71.401 | 285.605 | 1.713.630 |
| 2022 | 1.713.630 | 428.408 | 85.682 | 342.726 | 2.056.356 |
| 2023 | 2.056.356 | 514.089 | 102.818 | 411.271 | 2.467.627 |
| 2024 | 2.467.627 | 616.907 | 123.381 | 493.525 | 2.961.153 |
| 2025 | 2.961.153 | 740.288 | 148.058 | 592.231 | 3.553.383 |
| 2026 | 3.553.383 | 888.346 | 177.669 | 710.677 | 4.264.060 |
| 2027 | 4.264.060 | 1.066.015 | 213.203 | 852.812 | 5.116.872 |
| 2028 | 5.116.872 | 1.279.218 | 255.844 | 1.023.374 | 6.140.246 |
Örnek-2 Şahıs hesabında mevduat faizi elde edilmesi halinde;
Bu seçenek için şirket mevcutlarında yer alan 1 milyon TL’nin gerçek şahıs olan ortağına aktarılması için kâr dağıtımına tabi tutulması gerekir. kâr dağıtımı yapılması halinde 1 milyon TL’den % 17,5 oranında bir ilave vergi yükü ortaya çıkacak ve net kullanılabilir para 825.000.-TL’ye düşecektir. Bu durumda ilk yıl yani kâr dağıtımı yapılarak ortağa nakit ödendiği yıl toplam 175 bin TL gelir vergisi yükü çıkacaktır. Bu vergiden sonra geri kalan (1.000.000 – 175.000=) 825 bin TL’nin mevduat faizi olarak değerlendirilmesi halinde faiz geliri üzerindeki vergi yükü tevkifat oranı olan % 10 veya % 15 (vadesine göre) olacaktır.
Şahıs olarak banka mevduatında aylık, altı aylık veya yıllık olarak faiz geliri elde edilecek şekilde değerlendirilmesi durumunda başlangıç yılı olarak 1 milyon TL’nin yıllık % 25 brüt mevduat faizi oranı gelir elde edecek şekilde değerlendirilmesi halinde 10 yıl süresince elde edilecek faiz geliri ve ana para toplamı aşağıdaki tablolarda yer aldığı gibi olacaktır. Tablo tevkifat oranının % 10 ve % 15 olmasına göre iki ayrı seçenek olarak hazırlanmıştır.
|
ŞAHIS ADINA MEVDUAT FAİZ GELİRİ TEVKİFAT % 10 |
|||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Yıl | Anapara | Mevduat faizi (1 Yıl Vadeli) | Vergi (% 10) | Net faiz | Ana para+faiz | ||
| 2019 | 825.000 | 206.250 | 20.625 | 185.625 | 1.010.625 | ||
| 2020 | 1.010.625 | 252.656 | 25.266 | 227.391 | 1.238.016 | ||
| 2021 | 1.238.016 | 309.504 | 30.950 | 278.554 | 1.516.569 | ||
| 2022 | 1.516.569 | 379.142 | 37.914 | 341.228 | 1.857.797 | ||
| 2023 | 1.857.797 | 464.449 | 46.445 | 418.004 | 2.275.802 | ||
| 2024 | 2.275.802 | 568.950 | 56.895 | 512.055 | 2.787.857 | ||
| 2025 | 2.787.857 | 696.964 | 69.696 | 627.268 | 3.415.125 | ||
| 2026 | 3.415.125 | 853.781 | 85.378 | 768.403 | 4.183.528 | ||
| 2027 | 4.183.528 | 1.045.882 | 104.588 | 941.294 | 5.124.822 | ||
| 2028 | 5.124.822 | 1.281.205 | 128.121 | 1.153.085 | 6.277.906 | ||
| Aynı ana para ile mevduat vadesi 6 aya kadar vadeli veya vadesi hesaplara uygulanacak olan mevduat brüt faizlerinden % 15 oranında gelir vergisi tevkifatına göre hesaplama ise aşağıdaki gibi olacaktır.
ŞAHIS ADINA MEVDUAT FAİZ GELİRİ TEVKİFAT %15 |
|||||||
| Yıl | Anapara | Mevduat faizi (6 aya kadar) | Vergi (%15) | Net faiz | Ana para+faiz | ||
| 2019 | 825.000 | 206.250 | 30.938 | 175.313 | 1.000.313 | ||
| 2020 | 1.000.313 | 250.078 | 37.512 | 212.566 | 1.212.879 | ||
| 2021 | 1.212.879 | 303.220 | 45.483 | 257.737 | 1.470.616 | ||
| 2022 | 1.470.616 | 367.654 | 55.148 | 312.506 | 1.783.122 | ||
| 2023 | 1.783.122 | 445.780 | 66.867 | 378.913 | 2.162.035 | ||
| 2024 | 2.162.035 | 540.509 | 81.076 | 459.432 | 2.621.467 | ||
| 2025 | 2.621.467 | 655.367 | 98.305 | 557.062 | 3.178.529 | ||
| 2026 | 3.178.529 | 794.632 | 119.195 | 675.437 | 3.853.966 | ||
| 2027 | 3.853.966 | 963.492 | 144.524 | 818.968 | 4.672.934 | ||
| 2028 | 4.672.934 | 1.168.234 | 175.235 | 992.999 | 5.665.933 | ||
Sonuç ve Değerlendirme
Uzun süre nakit fazlalığı bulunan ticari işletmelerin söz konusu nakdi değerlendirirken vergisel yükümlükleri de göz önünde bulundurması gerekir. Özellikle mevduat faiz gelir elde edenlerin şirket veya şahıs olmaları vergi yükü açısından farklılıklar doğurmakta. Yukarıda tablolar halinde aynı tutarın 10 yıllık süreçte aynı faiz oranı ile değerlendirilmesinin sonuçları farklılıklar göstermektedir. En ideali şirketlerin özkaynak yapılarının güçlü olması için nakit veya diğer kıymetlerin şirket veya ticari işletme içerisinde kalmalarıdır. Ancak yıllarca yatırım düşünmeyen ve nakitte kalmayı tercih eden şirketlerin faaliyet gelirleri yanında ayrıca finansal gelir etmesi ve bu değerlendirmeyi mevduat faiz geliri olarak değerlendirmesi halinde vergi yükünü hesaplamak suretiyle kazanç hesabını yapmasında fayda bulunmakta.
Yukarıda detaylı olarak açıkladığımız mevduat faiz gelirinin şahıs olarak 6 aylık ve daha uzun süreli olarak değerlendirilmesi ile şirkette değerlendirilmesi halinde 1 milyon TL tutarın 2019 yılından itibaren 10 yıllık dönemde ne kadar tutara dönüştüğüne ilişkin mukayeseli tablo aşağıdaki gibi olacaktır;
| Yıllar | Şah.(Tev%10) | Şah.(Tev%15) | Şirket |
|---|---|---|---|
| 2019 | 1.010.625 | 1.000.313 | 1.195.000 |
| 2020 | 1.238.016 | 1.212.879 | 1.428.025 |
| 2021 | 1.516.569 | 1.470.616 | 1.713.630 |
| 2022 | 1.857.797 | 1.783.122 | 2.056.356 |
| 2023 | 2.275.802 | 2.162.035 | 2.467.627 |
| 2024 | 2.787.857 | 2.621.467 | 2.961.153 |
| 2025 | 3.415.125 | 3.178.529 | 3.553.383 |
| 2026 | 4.183.528 | 3.853.966 | 4.264.060 |
| 2027 | 5.124.822 | 4.672.934 | 5.116.872 |
| 2028 | 6.277.906 | 5.665.933 | 6.140.246 |