Osmanlı İmparatorluğunda Bankacılığın Gelişimi ve Regülasyon
Bu çalışmanın amacı Tanzimat dönemi başlangıcından Birinci Dünya Savaşı’na kadar geçen dönemde Osmanlı Devleti’nde modern bankacılık kurumlarının nasıl ortaya çıktıkları ve geliştikleri, bankacılık sektörünün devlet tarafından ne şekilde düzenlemeye tabi tutulduğu ve Osmanlı bankacılık sektörünün rakamsal boyutlarının büyüklüğünü ortaya koymaktır.
Bu kapsamda ilk olarak banka kurmaya yönelik girişimlerin, izin almasına karşın faaliyete geçemeyen ve faaliyete geçen tüm bankaların bir envanteri çıkarılarak bankacılık sektörünün tarihi gelişimi kronolojik bazda ortaya konulmuştur. İkinci olarak bankacılık sektörüne girişler, lisanslama, sermaye yeterliliği, faaliyet esasları, denetim, birleşme ve tasfiye süreçlerinin nasıl düzenlendiği araştırılmıştır. Üçüncü olarak, Osmanlı bankacılık sektörünün kantitatif analizine girişilerek sektörel büyüklük, bankaların kaynak ve kullanım yapıları, kârlılık durumları ve şube ağları analize tabi tutulmuştur.
Araştırma büyük oranda birincil kaynaklar olan arşiv belgeleri ve basın malzemesine dayanılarak hazırlanmış, tarihi gelişim süreçleri birincil kaynaklardan izlenmiş, düzenlemelere esas teşkil eden nizamnameler toplanmıştır. Bankacılık sektörünün kantitatif analizine yönelik mali tablolar ise dönemin gazetelerinden ve ikincil kaynaklarından derlenmiş ve konsolide bir veri seti oluşturulmuştur. Sonrasında bilanço analiz teknikleri kullanılarak bankacılık sektörünün ortalama değerleri ve bankalar bazında hesaplamalar yapılarak karşılaştırmalı değerlendirmeler yapılmıştır.
İzlenen yöntem, kullanılan kaynaklar ve elde edilen veriler sayesinde Osmanlı bankacılık sektörüne ilişkin literatürde dağınık bir şekilde bulunan ve bütünsellik arz etmeyen bilgiler düzenli hale getirilmiş, bankacılık sektörünün regülasyonu gibi bugüne kadar üzerinde hiçbir çalışma bulunmayan bir konu açıklanmaya çalışılmış, Osmanlı bankacılık sektörünün kantitatif analizi ile de ilk kez sektörün tamamını kapsayacak bir değerlendirme yapılmış ve Osmanlı dönemi bankacılık sektörünün somut bir hale gelmesine gayret edilmiştir.
Kaynak: TBB