3600 Ek Gösterge Vaadi
Mahmut ESEN
E. Mülkiye Başmüfettişi
mahmutesen@gmail.com
Cumhurbaşkanı adayı Muharrem İnce’nin başlattığı, Cumhurbaşkanı R. Tayyip Erdoğan’ın kapsamını genişlettiği, emeklileri ile birlikte 5 milyon kamu görevlisini ve ailerini ilgilendiren, bazı kamu görevlilerine 3.600 ek gösterge verilmesine yönelik vaatlerin değerlendirildiği; yapılacak değişiklikler konusunda önemli uyarılar ve rasyonel çözüm önerilerim.
24 Haziran 2018 seçimleri öncesinde Cumhurbaşkanı adayları ve siyasi partilerin; seçim kampanyaları sırasında yurt sathında yaptıkları miting ve seçim gezilerinde, seçildikleri/iktidara geldikleri takdirde yapacakları hizmetleri, izleyecekleri politikayı halkımıza açıkladıkları; bu bağlamda özellikle ekonomik yönden sıkıntı çeken dar dar gelirli halk kesimlerinin sıkıntılarının giderileceğine, rahat nefes almalarının sağlayacaklarına yönelik yoğun/bir dizi vaatlerde bulundukları görülmektedir.
Seçimler öncesinde bu tür vaatlerde bulunulmasının demokrasi bir gereği olduğu, bundan kaçınılamayacağı açıktır.
Ancak açıklanan vaatlerde bütçe olanakları sıra; konuya ilişkin genel dengelerin de gözetilmiş olması; vaatlerin son anda akla gelen sıradan/gerçekleşme olanağı bulunmayan vaatler olmaması, bu bağlamda vaatlerin hesap/kitaba dayalı olması gerektiği açıktır.
Bu hususlara uyulması halinde verilen sözlere daha fazla güven/inanç duyulacağı ve kamuoyunda daha kolay kabul göreceği bellidir.
Verilen sözler arasında kamu personeli ve emeklilerinin durumlarının iyileştirilmesine ilişkin vaatlerin özel bir yer tuttuğu görülmektedir.
Bu vaatler arasında bulunan (ilk olarak) CHP’nin gösterdiği Cumhurbaşkanı adayı Muharrem İnce’nin açıkladığı, daha sonra Cumhurbaşkanı R. Tayyip Erdoğan’ın kapsamını daha genişlettiği bazı kamu personeline 3.600 ek gösterge verileceği vaatleri kamuoyunda özel bir ilgiye yol açmıştır. Zira konu 2.838.824 çalışan 2.092.755 emeklisi ile birlikte toplam 4.931.579 kadrolu kamu personelini ve ailelerini yakından ilgilendirmektedir.
Kamu personeli ve emeklilerin (istisnalar dışında ) ekonomik durumlarının iyi olmadığı, aylıklarının yüksek enflasyon karşısında her geçen yıl eridiği; buna karşın aylıkların belirlenmesinde önemli unsurlardan olan ek gösterge rakamlarında 1994 yılından, zam ve tazminatlara ilişkin cetvellerde ise 2006 yılından itibaren kamu personelinin tümüne yönelik kayda değer bir iyileştirme/değişiklik yapılmamış olduğu bilinmektedir.
2017 yılı itibarıyla kamu idarelerinde istihdam edilen kadrolu (memur statüsünde) toplam 2.838.824 kamu personeli istihdam edilmektedir. 3.600 ek gösterge verilmesine yönelik vaatler ise kamu personelinin tümünü kapsamamaktadır. Vaatler sırasında ekonomik sıkıntı içinde bulunduklarından kuşku bulunmayan kamu personelinin büyük bölümünün (%51) mali haklarının gözardı edildiği anlaşılmaktadır. Bu suretle böyle bir sonuç arzu edilmemiş olsa dahi kamu personeli ikiye bölünmüş olmaktadır.
Kamu personelinin sadece %49’unu oluşturan (904.679) öğretmen, (264.879) emniyet mensubu, (117.577) hemşire, (98.605) din hizmetleri görevlisi ve (nitelik ve nicelikleri belirtilmemiş olan) diğer idarecilerin ek göstergelerinin 3.600 yükseltilmesine ilişkin söz verilmiştir.
Bu ek gösterge vaadinin 1.derece kadroda bulunan yüksek öğrenim yapmış görevlilere özgü olduğu/olması gerektiği düşünülmektedir.
Bununla birlikte hemşireler ve din hizmetlerinin görevlilerinin mevcut ek göstergeleri, öğrenim durumlarına göre, (2.200 ve 3.000 şeklinde) farklılık göstermektedir. Halen 2.200 ek gösterge alanların vaat kapsamında olup/olmadığı belli değildir. Vaat kapsamı içinde değerlendirilmesi halinde ise aynı hizmet sınıfında bulunan görevliler arasında genel dengeyi/çalışma barışını bozucu, eşitliği aykırı, adaletsiz bir durum olacaktır.
Ek gösterge artışı ile birinci derece kadroda görev yapan öğretmen ve polis memurlarının aylıklarında sadece 46 TL (net), emekli olanların aylıklarında ise toplam 25 hizmet yılı üzerinden, [( 48,80 +464) x 1.04 = 513,89 TL ] 513,89 TL net artış olacaktır.
Öğretmen ve polis memurlarına vaat edilen ek gösterge artışı ile sağlanabilecek iyileştirmenin yetersiz kaldığı açıktır. Öğretmen, polis memurları, hemşiler ve din hizmeti görevlilerinin mali haklarında anlamlı bir iyileştirme yapılması gerektiğine kuşku yoktur.
Ancak yukarıda da değinildiği üzere; kamu personelinin geneli, hatta aynı hizmet sınıfında görev yapanlar arasında dahi olması/korunması gereken dengeler göz ardı edilmemektedir.
Zira vaatlerin gerçekleşmesi halinde genel müdür yardımcısı/bakanlık 1.hukuk müşaviri/daire başkanı vb. üst yönetim faaliyetlerinde bulunanlar ile öğretmenler/polis memurları/hemşireler/din hizmetleri görevlileri aynı ek göstergeden aylık alır hale gelecektir.
Kadro unvanları ve hiyerarşik yapının özel bir önemi olan EGM de bile, daire başkanları ve 1.sınıf emniyet müdürleri ile polis memurları da aynı ek gösterge üzerinden aylık alacaklardır.
Eğer 1.sınıf emniyet md. dışında kalan rütbelilere yönelik ayrı bir düzenleme yapılmaz ise polis memurları emniyet md./amirleri rütbesinde olanlardan daha fazla ek gösterge almış olacaklardır.
Sağlık hizmetleri sınıfında uzman doktorlar ile hemşireler; Diyanet İşleri Başkanlığında İlahiyat Fakültesi mezunu ile önlisans din eğitim almış olanlar arasında ek gösterge yönünden fark kalmayacaktır.
Bu yüzden kamu personelinin mali haklarının iyileştirilmesi yönelik vaat ve çalışmaların personelin tümünü kapsayacak şekilde, hizmetin özelliği nedeniyle konulmuş genel dengeleri de gözeterek yapılmasında yarar vardır. Bu amaçla iki ayrı yol/yöntem izlemenin olanaklı olduğu düşünülmektedir.
Bu çözüm önerileri özet halinde aşağıya çıkarılmıştır:
1-Yukarıdaki hesaplarda da görüleceği üzere 3.600 ek göstergenin çalışan kamu personeline getirisi sembolik nitelikte kalmaktadır. Ek gösterge artışının özellikle emekli aylıklarında artışlara yol açtığı bilinmekte ve gösterge artış vaadinin de bu nedenle yapıldığı anlaşılmaktadır.
Bu yüzden 2008 yılından önce göreve başlamış olan kamu personelinin emekli aylıklarında iyileştirme düşünülmekte ise 5434 sayılı T.C. Emekli Sandığı Kanununun mülga ek 70 maddesindeki emeklilik tazminatı oranlarında bir miktar artış yapılması uygun olacaktır.
Örneğin emekli aylık bağlama oranlarında 60 puanlık bir artış yapılması halinde 25 yıllık hizmeti olan kamu personelinin emekli aylığında % 4 ek ödeme dahil 513,89 TL artış sağlanmış olacaktır.
Üstelik bu artış seyyanen (eşit olarak) yapılacağı için tüm kamu personelinin emekli aylıkları aynı miktar artırılmış olacaktır.
2-Ek gösterge rakamları üzerinde genel bir değişiklik yapılması/vaadde bulunulması olanaklıdır. Bu tür bir düzenlemeye de büyük bir ihtiyaç olduğu da bellidir. Zira 657 sayılı DMK’na ekli 1 ve II sayılı Cetvellerinde yer alan ek gösterge rakamlarında (sesi çıkan/sesini duyuran (kulisini yapan)/iktidara üzerinde etkili olan az sayıdaki kamu personeline ait olanlar hariç) 1994 yılından beri kayda değer bir değişiklik yapılmamıştır.
Bu amaçla (I ) ve (II) Sayılı Cetvellerde yer alan ve 1. derece kadrolarda bulunanlar için belirlenmiş olan 2.200, 3.000, 3.600, 4.800, 5.300, 5.800, 6.400, 7.000, 7,600 ek gösterge rakamları yerine, (2200 yerine 3000, 3000 yerine 3.600, 3600 yerine 4.800 vb.olacak şekilde) takip eden bir üst gösterge rakamları verileceğine ilişkin vaatde bulunulması yeterli olacaktır. Bu suretle yılların sorunu pratik olarak, dengeli/köklü bir çözüme kavuşturulmuş olacaktır.