15 Yıl 3600 Gün Kıdem Tazminatı
Gülin GÜRGENÇ
S.M. Mali Müşavir
[email protected]
Bugünkü yazımızda çalışma hayatında “kıdem tazminatının yaş hariç diğer şartların tamamlanmasıyla” elde edilen ve çalışanlar tarafından 3600 gün kağıdı olarak bilinen konuya değineceğiz. Tüm meslektaşlarım gibi bende hemen her gün işimizin gereği bir takım sorularla karşılaşmaktayım. Özellikle çalışanlar tarafından yöneltilen soruların başında kıdem tazminatı hakkı, yıllık izin gibi aktüel konular gelmektedir. Yöneltilen bu sorulardan, kıdem tazminatı konusunda çalışanların bilgi eksikliğinin olduğunu fark ettim. Şöyle ki, sanki her 3600 gün kağıdını getiren kıdem tazminatı alır şeklinde genel bir kanaat oluşmuş ve bu kanı üzerinden de bazen işçi bu bilgisizliğinden olmadık yere iş barışını bozmaya ve sonunda nasılsa 3600 gün kağıdını götürür tazminatımı alırım diye düşünmektedir. Bunun her zaman böyle olmadığını aşağıda açıklamaya çalışalım.
Kıdem tazminatı, işçinin çeşitli sebeplerle işyerinden ayrılırken işveren tarafından iş kanunu gereğince işçiye vermiş olduğu bir tazminat şeklidir. Kıdem tazminatının hesabında, işçinin iş yerinde son aldığı giydirilmiş brüt ücret dikkate alınır. Giydirilmiş brüt ücret, çıplak ücret, ücret benzeri sürekli yapılan ödemeler, toplu iş sözleşmesi zam farkları ve sosyal yardımlardan (yemek, yolluk vs.) den oluşur. Tam yıldan arta kalan yıl küsurları (ay ve günler) için günlük ücret üzerinden kıdem tazminatı hesaplanır. Kıdem tazminatından damga vergisi dışında herhangi bir yasal kesinti yapılmaz. İşçiye iş yerinde verilen yemek, giyecek ve yakacak yardımları, aydınlatma ve ısıtma gibi ayni yardımların parayla ölçülmesi halinde bu ödemeler, kıdem tazminatının hesabında dikkate alınmayacaktır. Kıdem tazminatının hesaplanması son ücret üzerinden hesaplanır.
İş hayatımızın genel kuralları bugün yürürlükte olan 4857 sayılı yasa ile düzenlenmektedir. Bu kanun yürürlüğe girdiğinde eski 1475 sayılı iş kanunun 14.maddesi hariç diğer tüm maddeleri geçersiz olmuştur. Buna mukabil mülga 1475 Sayılı İş Kanununun yürürlükte bulunan 14.Maddesine eklenen 5.fıkra gereğince, istifa edilmesi halinde hangi şartlarda Kıdem tazminatı alınacağı konusunda en önemli ayrıntı ilk işe giriş tarihidir. 08.09.1999 tarihinde önce sigortalılık süresi başlamış çalışanların 15 yıl ve 3600 gün şartını yerine getirmiş olması “emeklilik için yaş dışında diğer şartların tamamlanması” demektir ve istekleri doğrultusunda kıdem tazminatını alarak istifa etmeleri mümkündür.
Yukarıda da değindiğimiz gibi en önemli ayrıntı işe giriş tarihidir. Bu bağlamda çalışanlar arasında kademeli ilerleyen ve “hak sahipliği” sağlayan statü belirleyici durumları aşağıda özetleyelim.
1- 09.1999 tarihinde önce ilk defa işe girmiş çalışanlar; 15 yıl ve en az 3600 gün
2- 09.1999 ve 30.04.2008 tarihleri arasında ilk defa işe girmiş çalışanlar; 25 yıl ve en az 4500 gün
3- 05.2008 tarihinden sonra ilk defa işe girmiş çalışanlar; 25 yıl ve en az 5400 gün
4- 09.1999 tarihinden sonra ilk defa işe girmiş çalışanlar; süre şartı aranmaksızın 7000 gün
prim ödemek şartı ile yaşı beklemek üzere istifa edilmesi halinde kıdem tazminatına hak kazanacaklardır. Sözü edilen yıl ve gün sürelerinin aynı işyerinde tamamlanması gerekmemektedir. Bu süreler farklı iş yerlerinde tamamlanabileceği gibi süre ve gün koşullarının aynı statüde doldurma şartı yoktur. Şöyle ki; önceleri Emekli Sandığı kapsamında memur olarak çalışıp sonradan özel sektörde 4A statüsünde alışmaya devam edenler ya da Bağ-Kur kapsamında esnafken sonradan özel sektörde işe girenler için sürenin dolup dolmadığı konusunda çalışma hayatının tamamına bakılmaktadır.
Bununla birlikte, Yargıtay tazminatını alıp işten ayrıldıktan sonra farklı bir iş yerinde yeniden çalışmaya başlayan işçiden bu hakkın kötüye kullanıldığı iddiası ile tazminatı geri isteyen işverenin talebini haksız bulmuştur. Karar sonrası bu kişilerin yeniden çalışmasının önünde bir engel kalmamıştır. Dolayısıyla tazminat alındıktan sonra girilen yeni işyerinde kıdem tazminatı hak kazanma süresi olan 1 yıl doldurulduktan sonra çalışan SGK’dan talep edeceği (Kıdem Tazminatı Alabilir) yazı ile tekrar haklarını almak suretiyle istifa edebilmektedir.
Sonuç olarak 09.09.1999 tarihinden sonra ilk defa işe girmiş çalışanlar kıdem tazminatını alma hakkını 2024 yılından itibaren elde edeceklerdir. Bunlar içerisinde kesintisiz yirmi yıl çalışarak 7000 gün prim ödeyenler ise en erken Kasım 2018 tarihinden itibaren, emekli olmadan kıdem tazminatı almaya hak kazanacaklardır.
