Adi Ortaklık, Kollektif Şirket, Komandit Şirket, Anonim Şirket, Limited Şirket ve Kooperatifler
Murat TEKİN
Muhasebe ve Mali İşler Müdürü
MEB İLKSAN
mtekin@ilksan.gov.tr
A- Şirketler Hukuku Unsurları;
Bir organizasyonun şirket olarak nitelendirilmesi için;
- Kişi (iki veya daha fazla kişi)
- Sözleşme
- Sermaye
- Ortak amaç
- Ortak amaç için birlikte çaba gösterme
Şirketlerin Hukuki Olarak Sınıflandırılması
Tüzel Kişiliğe Sahip Olup Olmamasına Göre Sınıflandırma:
Tüzel kişiliğe sahip şirketler;
- Davalarda davalı ve davacı sıfatına sahip olabilirler,
- Ayrı mal varlığına sahip olabilirler. Buna karşılık tüzel kişiliğe sahip olmayan adi ortaklık da mallar üzerinde, kural olarak iştirak halinde (elbirliği ile) mülkiyet kuralları geçerlidir,
- Ayrı olan mal varlığı üçüncü kişilerin alacakları konusunda teminat oluşturur,
- Hak ve borçların ilk muhatabı şirketin kendisidir. Bazı şirketlerde ortakların alacaklarına karşı sorumluluğu ikinci dereceden, bazılarında ise ortakların alacaklılara karşı sorumluluğu söz konusu değildir.
Ticaret şirketlerinin tamamı tüzel kişiliğe sahip şirketlerdir. Ticaret şirketleri tescil ve ilanla birlikte tüzel kişilik kazanırlar.
Ortakların Şirket İçindeki Konumlarına Göre Sınıflandırma:
Ortakların şirket içindeki konumlarına göre şirketler; şahıs şirketi ve sermaye şirketi diye ikiye ayrılırlar.
Şahıs şirketleri, kişi unsurunun ağır bastığı ve kişilerin son derece önem arz ettiği şirketlerdir. Bunlar;
- Adi şirket,
- Kollektif şirket,
- Adi komandit şirkettir.
Sermaye şirketleri, sermaye kavramının önem arz ettiği şirketlerdir. Sermaye şirketlerinde ortakların kimliği ve kişiliği deyim yerinde ise ikinci plandadır. Bunlar;
- Anonim şirket,
- Limited şirket,
- Kooperatiflerdir.
2- Adi Şirket;
Genel Olarak
Adi ortaklık, Borçlar Kanunu’nda hüküm altına alınmıştır. Kuruluş aşamasında tüm ticaret şirketleri adi şirket hükmündedir. Adi şirket uygulamada oldukça yaygın bir şirket türüdür. Bunun sebebi adi şirketin kuruluşu için kural olarak bir şekil zorunluluğunun olmaması ve iç ilişkilerindeki düzenlemenin ortaklarca hazırlanacak olan sözleşme hükümlerine bırakılmış olmasıdır.
Adi Şirketin Özellikleri
- Adi şirket sözleşmesi şekle tabi değildir.
- Adi şirket tüzel kişiliğe sahip değildir.
- Adi şirketin ticaret siciline şirket olarak tescili zorunlu değildir.
- Adi şirket gerçek ve tüzel kişiler tarafından kurulabilir.
- Adi şirkette, zorunlu olmamakla birlikte genel anlamda gelir elde edip paylaşmak maksadıyla kurulur.
- Adi şirkette; para, alacak, kıymetli evrak, taşınır, taşınmaz, emek, ticari itibar, sınai haklar vb. değerler sermaye olarak getirilebilir.
- Adi şirkette aksine bir hüküm söz konusu olmadığı sürece, taahhüt edilen sermayenin türü ve miktarına bakılmaksızın elde edilen pay ortaklar arasında eşit pay edilir, zarara da eşit şekilde katlanılır. Sözleşme ile emeğini sermaye olarak taahhüt eden ortak zarardan muaf tutulabilir.
- Adi şirkette idare ve temsil yetkisi tüm ortaklara aittir.
- Borçlar Kanunu’na göre, tüm ortakların rızası olmadıkça adi şirkette yeni ortağın dahil olması mümkün değildir.
- Kural olarak kararlar oybirliği ile alınır. İdareci atanması halinde olağan işlemleri ilişkin kararlar idareciler tarafından alınır. Ancak olağanüstü kararlar tüm ortakların oybirliği ile alınır.
- Şirket borçlarından dolayı tüm ortaklar birinci dereceden sınırsız ve müteselsil sorumludurlar.
- Konsorsiyum, joint venture (ortak girişim) de birer adi şirkettir.
- Bütün ortaklar rekabet yasağına tabidir.
Adi Şirketin Sona Ermesi ve Sonuçları
Sona erme sebepleri
Adi şirket;
- Şirketin amacının elde edilmesi veya amacın gerçekleştirilmesinin imkânsızlaşması,
- Ortaklardan birinin ölmesi veya ortaklardan birinin tasfiyedeki hissesinin haczedilmesi,
- Ortaklardan birinin iflas etmesi veya ehliyetini yitirmesi veya sözleşmede belirlenen sürenin dolması,
- Ortakların oybirliği ile tasfiye kararı alması,
- Ortaklardan birinin talep etmesi üzerine,
- Haklı sebeplerin mevcut olması halinde mahkemece feshe karar verilmesi.
Sebeplerinden birinin varlığı halinde sona erer.
Zamanaşımı
Adi şirketlerde ortakların kendi aralarında açacakları davalar 5 yıllık zamanaşımı süresine tabidir.
B. Ticaret Şirketleri – Kollektif Şirket – Komandit Şirket
1- Ticaret Şirketleri;
Genel Olarak
Ticaret şirketleri; kollektif, komandit, anonim, limited, kooperatif şirketlerde ibarettir. Ticaret şirketleri de şahıs ticaret şirketleri ve sermaye ticaret şirketleri olmak üzere ikiye ayrılır. Kollektif şirketler ve adi komandit şirketler şahıs şirketleridir. Anonim şirketle, limited şirketler ve sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketler ise sermaye şirketleridir.
Ticaret Şirketlerinin Özellikleri
Tüzel Kişiliğe Sahip Olmaları ve Sonuçları;
Ticaret şirketleri, tüzel kişiliğe sahip olmasının önemli sonuçlarını aşağıdaki gibi sıralamak mümkündür.
- Ticaret şirketleri haklar kazanıp borçlar üstlenebilir.
- Ticaret şirketlerinin ayrı bir mal varlığı, ikametgahı ve tabiiyeti vardır.
- Ticaret şirketi alacaklılarına karşı bir gerçek kişi gibi sınırsız ve tüm mal varlığı ile sorumludur.
- Şirkete ait bağımsız malvarlığı şirket alacaklıları için özel bir garanti sağlamaktadır.
- Şirkete borçlu bir üçüncü kişi bu borcunu ortakların birinden olan alacağı ile takas edemeyeceği gibi ortaklardan birinin alacağı da şirketin borcu ile takas edilemez.
- Prensip olarak şirketin iflası, ortakların iflasını gerektirmez.
Ticaret Şirketinin Tacir Sıfatı;
Ticaret şirketleri kuruldukları anda, tüzel kişilikle beraber tacir sıfatını da kazanırlar. Ticaret şirketleri, tacir sıfatına sahip oldukları için tacir olmanın hüküm veren sonuçlarına tabidirler.
Katılma Payı
Kanunda aksine hüküm olmadıkça ticaret şirketlerine sermaye olarak;
- Para, alacak, kıymetli evrak ve sermaye şirketlerine ait paylar,
- Fikrî mülkiyet hakları,
- Taşınırlar ve her çeşit taşınmazlar,
- Taşınır ve taşınmazların faydalanma ve kullanma hakları,
- Kişisel emek, ticari itibar,
- Ticari işletmeler,
- Haklı olarak kullanılan devredilebilir elektronik ortamlar, alanlar, adlar ve işaretler gibi değerler,
- Maden ruhsatnameleri ve bunun gibi ekonomik değeri olan diğer haklar,
- Devrolunabilen ve nakden değerlendirilebilen her türlü değer,
konabilir.
Zamanaşımı
Türk Ticaret Kanunu’nda özel bir zamanaşımı süresi öngörülmediği sürece, ticaret şirketlerinde, iç ilişkide ortaklar arasında veya şirketle ortaklar arasındaki davalar 5 yıllık zamanaşımı süresine tabidir.
Ticaret Şirketlerinde Birleşme ve Tür Değiştirme
Birleşme;
Birleşmenin Tanımı ve Türleri:
TTK’ya göre ‘ Birleşme, devrolunan şirketin malvarlığı karşılığında, bir değişim orana göre devralan şirketin paylarının, devrolunan şirketi ortaklarınca kendiliğinden iktisap edilmesiyle gerçekleşir.’ Şeklinde tanımlanmıştır.
Genel olarak iki tür şirket birleşmesi vardır. Bunlar; yeni kuruluş veya katılma yoluyla birleşmedir.
Yeni Kuruluş Şeklinde Birleşme;
Yeni kuruluş iki veya daha fazla ticaret şirketinin birleşerek ortaya yeni bir ticaret şirketi oluşturmaları halinde söz konusu olur. Birleşen şirketler dağılırlar, ancak tasfiye olunmazlar. Birleşen şirketlerin tüzel kişilikleri, ticaret sicilinden terkin edilmekle sona erer. (infisah)
Katılma (devralma, iltihak) Yoluyla Birleşme;
Katılma şeklinde birleşmede, bir ya da birden fazla ticaret şirketinin diğer bir ticaret şirketine tüm malvarlığı ile katılması veya onlar tarafından devralınmasıdır. Bu şekilde birleşmede; bir devralan şirket birde devreden (katılan) şirket vardır.
Katılan şirket veya şirketler, malvarlıklarını bir bütün halinde devralan şirkete devrederek, onun bünyesine dahil olurlar. Devralan şirkette ise tüzel kişilik değişmez devam eder. Sadece şirketin esas sermayesinde ve ortaklarında değişme söz konusu olur.
Birleşmenin Koşulları ve Birleşme Usulü:
Hangi şirketlerin birleşebilecekleri Türk Ticaret Kanunu’nun 137. Maddesinde düzenlenmiştir.
Birleşmeyle, devralan şirket devrolunan şirketin malvarlığını bir bütün halinde devralır. Birleşmeyle devrolunan şirket sona erer ve ticaret sicilinden silinir.
Sermaye Şirketleri;
- Sermaye şirketleriyle,
- Kooperatiflerle ve
- Devralan şirket olmaları şartıyla, kollektif ve komandit şirketlerle, birleşebilirler.
Şahıs Şirketleri;
- Şahıs şirketleriyle,
- Devrolunan şirket olmaları şartıyla, sermaye şirketleriyle,
- Devrolunan şirket olmaları şartıyla, kooperatiflerle, birleşebilirler.
Kooperatifler;
- Kooperatiflerle,
- Sermaye şirketleriyle ve
- Devralan şirket olmaları şartıyla, şahıs şirketleriyle, birleşebilirler.
Ticaret Şirketlerinde Bölünme;
Bölünme, sermaye şirketlerinin, malvarlıklarının tamamen veya kısmen kendilerinden ayırarak, başka sermaye şirketlerine devretmesidir.
TTK’ya göre; bir şirket tam veya kısmi bölünebilir.
Tam Bölünmede; şirketin tüm mal varlığı bölümlere ayrılır ve diğer şirketlere devrolunur. Bölünen şirketin ortakları, devralan şirketlerin paylarını ve haklarını iktisap ederler. Tam bölünüp devrolunan şirket sona erer ve unvanı ticaret sicilinden silinir.
Kısmi Bölünmede; bir şirketin mal varlığını bir veya birden fazla bölümü diğer şirketlere devrolunur. Bölünen şirketin ortakları, devralan şirketin paylarını ve haklarını iktisap ederler veya bölünen şirket, devredilen malvarlığı bölümlerinin karşılığında devralan şirketlerdeki payları ve hakları elde ederek yavru şirketini oluşturur.
Tam bölünme halinde devreden şirket ticaret siciline tescil ile birlikte infisah eder. Bölünme ticaret siciline tescille geçerlilik kazanır.
2- Kollektif Şirket;
Tanımı
TTK’ya göre “Kollektif şirket; ticari bir işletmeyi bir ticaret unvanı altında işletmek amacıyla, gerçek kişiler arasında kurulan ve ortaklarından hiçbirinin sorumluluğu şirket alacaklılarına karşı sınırlanmamış olan şirkettir.”
Kuruluş Aşamaları
Şirketin kuruluşu;
- Sözleşmenin hazırlanması,
- Sözleşmenin noter onayından geçirilmesi ve
- Tescil ve ilan aşamalarından oluşur.
Özellikleri
- Kollektif şirket gerçek kişiler tarafından kurulur. Tüzel kişiler kollektif şirkete ortak olamazlar.
- Mahkeme ilamı ile aksine karar alınmadıkça şirket iflas etmeden, ortakların iflası talep edilemez.
- Kollektif şirkette emek ve ticari itibarın sermaye olarak taahhüt edilmesinin yasal açıdan hiçbir sakıncası söz konusu değildir.
- Ortakların kar ve zarar paylaşımı konusunda bir iradeleri söz konusu değilse, kar ve zarar eşit olarak paylaştırılır. Ayrıca emeğini veya ticari itibarını sermaye olarak taahhüt eden kar dışında ayrı bir ücret verilmekle birlikte bu ortağın zarardan muaf tutulması da mümkündür.
- Aksine bir hüküm olmadığında kollektif şirkete ortakların her biri ayrı ayrı idare hakkı ve yetkisine sahiptir.
- Şahıs şirketlerinde idare yetkisi tüm ortaklara ait olduğundan dolayı tüm ortaklar rekabet yasağına tabidir. Kollekif ortaklıkta rekabet yasağına aykırı hareket eden ortak hariç, diğer ortakların oybirliği ile rekabet yasağı kaldırılabilir.
- İdare yetkisine sahip olmayan kollektif şirket ortaklarının da şirket işleri hakkında bilgi edinmek bu amaçla şirketin defterlerini ve diğer mali belgelerini inceleme hakları saklıdır. Denetim yetkisini sınırlayan veya tamamen ortadan kaldıran sözleşme hükümleri batıldır.
- Kollektif şirkette, hakların sahibi ve borçların muhatabı birinci derece şirket tüzel kişiliğidir.
- Şirketin borç ve taahhütlerinden dolayı birinci derecede şirket sorumludur. Ortakların sorumluluğu ise ikinci derecedendir.
Kollektif Şirketin Sona Ermesi
Aşağıdaki sebeplerden birinin varlığı halinde kollektif şirket kendiliğinden sona erer. Buna göre;
- Şirketin amacının elde edilmesi veya şirketin amacının imkansız hale gelmesi.
- Mirasçılar ile şirketin devamına dair önceden yapılmış bir sözleşme olmadığı halde ortaklardan birinin ölmesi,
- Ortaklardan birinin tasfiyedeki hissesi hakkında cebri icra konulması ile yahut bir ortağın iflas etmesi veya kısıtlanması,
- Sözleşmede belirlenen sürenin dolması,
- Konkordato ile sonuçlanmamış olsa bile şirketin iflası,
- Şirketin başka şirket ile birleşmesi,
- Şirketin sermayesinin tamamı veya 2/3 zayi olup da tamamlanmasına veya geri kalan ile ortaklarca şirketin devamına karar verilmemiş olması,
- Ortakların iradesi,
- Haklı sebeplerin varlığı halinde mahkeme kararı ile şirket sona erdirilebilir.
3- Komandit Şirket;
Genel Olarak
Komandit şirketler, bir kişi ortaklığı olan Adi Komandit Şirkeler ile bir sermaye ortaklığı olan Sermayesi Paylara Bölünmüş Komandit Şirketler olmak üzere ikiye ayrılırlar.
Adi Komandit Şirket
Tanım ve Kuruluş
Komandit şirket, “bir ticari işletmeyi müşterek ticaret unvanı altında işletmek amacıyla, bir sözleşmeyle kurulan ve şirket alacaklılarına karşı ortaklardan bir kısmının sorumluluğu sınırlanmamış ve diğer bir kısım ortaklarının sorumluluğu belirli bir miktar ile sınırlanmış olan, tüzel kişiliğe sahip bir şirket tipidir.”
Komanditerlerin Durumu
Komanditer ortak, sınırlı sorumludur. Hem gerçek, hem tüzel kişi komanditer ortak olarak şirkete dahil olabilir. Komanditerler, şirket işlerini görmeye yetkili ve mecbur olmadıkları gibi idare hakkına sahip olanların yetkisi dahilinde gördükleri işlere de engel olamazlar. Ancak olağanüstü kararlarda oy hakkına sahiptirler.
Komandite Ortakların Durumu
Komandite ortaklar kollektif şirket ortağı gibidirler. Gerçek kişilerden oluşur; emeğini dahi sermaye payı olarak getirir. Ticaret unvanında sadece komandite ortakların adı bulunur. Şirket borçlarından dolayı sorumlulukları sınırsız müteselsil ve ikinci derecedendir. İdare ve temsil yetkisi komandite ortaklara aittir.
Sorumluluk
Komandit şirket ortakları, şirket alacaklarına karşı ikinci dereceden sorumludur. Hem komandite, hem de komanditer ortağın alacaklılara karşı sorumluluğu vardır. Ancak alacaklılara karşı, komandite sınırsız; komanditerler ise taahhüt ettiği sermaye payı kadar sorumludur.
Sermayesi Paylı Komandit Şirket
Sermayesi Paylara Bölünmüş Komandit Şirket, sermayesi paylara bölünen ve ortaklarından bir veya bir kaçı şirket alacaklarına karşı bir kollektif şirket, diğerleri bir anonim şirket ortağı gibi mesul olan şirkettir. Paylı Komandit Şirketlerin idare ve temsil yetkisi komandite ortaklara aittir.
Şirketin Kuruluşu
Sermayesi Paylı Komandit Şirket sözleşmesi ortaklar tarafından hazırlanır ve kurucular ile komandite ortakların hepsi tarafından imzalanır. Sözleşmedeki imzaların noter tarafından tasdik edilmesi zorunludur.
Paylı Komandit Şirketlerde kurucu sayısı 5’en az olamaz. Kuruculardan en az birisinin komandite olması zorunludur.
Şirketin Yönetimi
Anonim şirketlerin yönetim kurulunun görevleriyle sorumluluklarına ilişkin hükümleri, yönetici olan komandite ortaklar hakkında geçerlidir.
Şirketin Sona Ermesi
Sermayesi paylı komandit şirketlerin sona ermesi anonim şirketin sona ermesi hükümlerine tabidir.
C. Anonim Şirket– Limited Şirket – Kooperatif
1- Anonim Şirket;
Tanım
TTK’ya göre anonim şirket, bir unvana sahip, esas sermayesi muayyen (belirli) ve paylara bölünmüş ve borçlarından dolayı yalnız malvarlığı ile sorumlu olan şirkettir.
Anonim Şirketlerin Unsurları
Ticaret Unvanı
Anonim şirket, bir ticaret unvanı seçip kullanmak zorundadır. Anonim şirketin ticaret unvanında; işletme konusu ve şirket türüne ilişkin ibarenin bulunması gerekir. Tasfiye halindeki anonim ortaklıklarda ticaret unvanına “tasfiye halinde” eki eklenmelidir.
Sermaye ve Sermayenin Özellikleri
Anonim ortaklığın sermayesi belirli (muayyen) ve paylara bölünmüştür. Tamamı esas sözleşmede taahhüt edilmiş bulunan sermayeyi ifade eden esas sermaye 50.000 (ellibin) TL’den ve sermayenin artırılmasında yönetim kuruluna tanınmış yetki tavanını gösteren kayıtlı sermaye sistemini kabul etmiş bulunan halka açık olmayan anonim şirketlerde başlangıç sermayesi 100.000 (yüzbin) TL’den aşağı olamaz. Asgari sermaye tutarı Bakanlar Kurulunca artırılabilir.
Bir malın nominal değeri 1 kuruştan aşağı olamaz. Payların toplamı sermayeyi vermelidir.
Hizmet edimleri, kişisel emek, ticari itibar ve vadesi gelmemiş alacaklar sermaye olarak taahhüt edilemez.
Sorumluluk
Anonim şirketler borçlarından dolayı sadece malvarlığı ile sorumludurlar. Ortakları sorumluluğu sadece sermaye koyma borcundan ibarettir.
Ortak Sayısı
Anonim şirketlerin en az bir kurucu ortak ile kurulması gerekir. Pay sahibi sayısının daha sonra bire düşmesi halinde, bu sonucu doğuran işlem tarihinden itibaren 7 gün içinde yönetim kuruluna yazılı olarak bildirilir.
Kuruluş Amacı
Anonim şirketler kanunen yasak olmayan her türlü iktisadi amaç için kurulabilirler. Ancak esas sözleşme ile şirket konusunun sınırlarının açıkça gösterilmesi gerekir.
Anonim Şirketin Kuruluşu
Şirketin Kuruluş Aşamaları
– Ana Sözleşmenin Hazırlanması ve Noter Onayı
Esas sözleşmenin yazılı şekilde yapılması ve bütün kurucuların imzalarının noterce onaylaması şarttır.
– Gümrük ve Ticaret Bakanlığından İzin
Aşağı nitelikteki veya konularda faaliyette bulunan anonim şirketlerin Gümrük ve Ticaret Bakanlığından izin alınarak kurulmaları gerekir.
- Bankalar, katılım bankaları,
- Finansal kiralama şirketleri, faktöring şirketleri,
- Sigorta şirketleri, holdingler, döviz büfesi işleten şirketler,
- Sermaye Piyasası Kanununa tabi ve halka açık şirketler,
- Serbest bölge kurucusu ve işleticisi şirketler,
- Lisanslı depoculukla uğraşan şirketler, tarım ürünleri lisanslı depoculuk şirketleri,
- Ürün ihtisas borsası şirketleri, tüketici finansman ve kart hizmetleri şirketleri,
- Varlık yönetim şirketleri
– Tescil ve İlan
İzin alınması gerekli ise izin alındıktan sonra, izin alınması zorunlu değil ise noter tasdikini takip eden 30 gün içerisinde tescil ve ilan için şirket merkezinin bulunduğu yer Ticaret Siciline başvurulur.
Kuruluşun Sonuçları ve Kuruluş Öncesi İşlemler
Kural olarak, tescilden önce şirket adına yapılan işlemlerden dolayı bu işlemleri yapanlar müteselsilen sorumlu olurlar. Ancak kurucular işlemi yaparken bu işlerin ileride kurulacak şirket adına yapıldığını karşı tarafa bildirir ve şirket tüzel kişilik kazandıktan sonra, 3 ay içinde bu taahhütleri kabul ederse, şirket sorumlu olur.
Kurucuları ve İlk Yönetim Kurulu Üyelerinin Sorumluluğu
Türk Ticaret Kanunu’nda yer verilen, kuruluştan kaynaklı, işlemler hakkındaki sorumlulukla ilgili hükümlerle; alacaklıların ve pay sahiplerinin uğrayabilecekleri zararlar giderilerek malvarlığının, özelliklede alacaklıların korunması hedeflenmektedir.
Kurucuların;
- Yalan yanlış belge düzenleme,
- Esas sermaye hakkında gerçekle bağdaşmayan bilgiler,
- Ayın şeklindeki sermaye taahhütlerinde usulsüzlük yapılması vb. konularda sorumlulukları söz konusudur.
İlk yönetim kurulu üyeleri ve denetçiler şirketin kurulmasında yolsuzlukları araştırmadaki ihmallerinin olması ve bu yüzden ortaya çıkan zarar karşılığı tazminat, kuruculardan alınmazsa, inceleme işini ihmal eden yönetim kurulu üyeleri ile denetçiler müteselsil sorumlu olurlar.
Sorumluluk davasının ilk davacısı şirket tüzel kişiliğidir. Sorumlu olan kimselere karşı tazminat istemek hakkı, davacının “zararı ve sorumlu olan kimseyi” öğrendiği tarihten itibaren 2 yıl ve herhalde zararın doğuran fiilin meydana geldiği tarihten itibaren 5 yıl geçmekle zamanaşımına uğrar.
Anonim Şirketin Organları
Genel Olarak
Anonim şirkette zorunlu olarak düzenlenmesi gereken organlar; Genel Kurul ve Yönetim Kurulu’dur.
– Genel Kurul
Genel Kurul, anonim şirketin devamlı işbaşında olmayan, ama şirkete ait önemli konularda karar verme yetkisine sahip olan organıdır.
– Genel Kurulun Toplanması
Genel kurul, olağan e olağanüstü olarak toplanır. Olağan toplantı her hesap devresi sonundan itibaren 3 ay içinde ve en az yılda bir defa yapılır.
Genel Kurulda Toplantıya Çağırmaya Yetkili Olanlar
a) Yönetim Kurulu
b) Azınlık
c) Tasfiye Memurları
d) Pay Sahipleri
e) İflas İdaresi
f) Kayyım
Genel kurulda pay sahibi olan herkes oy kullanma hakkına sahiptir. O hakkının genel kurul kararı ile veya ana sözleşme ortadan kaldırılması mümkün değildir.
Genel kurul özel durumlar veya aksine hüküm olmadığı hallerde şirket sermayesinin en az ¼ ünü elinde bulunduran pay sahiplerinin hazır bulunmasıyla toplanır. İlk toplantıda bu oran sağlanamazsa genel kurul toplantıya yeniden davet edilir. İkinci toplantıda hazır bulunan pay sahipleri, temsil ettikleri sermayenin miktarı ne olursa olsun görüşme yapmaya ve karar vermeye yetkilidir.
– Genel Kurul Kararlarının İptali
Belirli koşulları varlığı halinde genel kurul kararlarının iptali istenebilir.
Aşağıdaki kişiler genel kurul kararlarına karşı iptal davası açabilir.
- Yönetim kurulu; TTK yönetim kuruluna genel kurul kararlarına karşı iptal davası açma hakkı tanınmıştır.
- Kararların uygulanması kişisel sorumluluğunu doğuracak yönetim kurulu üyeleri
- Genel kurul toplantısına katılmış olan ve karara muhalifliklerini zapta geçiren pay sahipleri
- Oyunu kullanmaya haksız olarak izin verilmeyen pay sahipleri
- Genel kurul toplantısına yetkili olmayan kişilerin karara katılmış olduklarını iddia eden pay sahipleri
Yönetim Kurulu
– Genel Olarak
Yönetim kurulu anonim şirketin idare ve temsil işlerinden sorumlu olan organıdır. Yönetim kurulu, esas sözleşmeyle atanmış veya genel kurul tarafından seçilmiş bir veya daha fazla kişiden oluşur.
– Görev Süresi, Ehliyet ve Seçilme Koşulları
Anonim şirkette yönetim kurulu ana sözleşme ile veya genel kurul tarafından seçilmiş en az 1 kişiden oluşur. Yönetim kurulu üyeleri en çok 3 yıl için seçilirler. Ana sözleşmede aksine hüküm yoksa seçilen üye tekrar seçilebilir. Ancak 3 yıllık görev süresi uzatılamaz.
Kuruluşta ilk yönetim kurulu üyeleri ile ilk denetçilerin ana sözleşmede gösterilmesi zorunludur.
– Yönetim Kurulunun Çalışma Şekli
Esas sözleşmede aksine ağırlaştırıcı bir hüküm bulunmadığı taktir de, yönetim kurulu üye tam sayısının çoğunluğu ile toplanır ve kararlarını toplantıda hazır bulunan üyelerin çoğunluğu ile alır.
– Yönetim Kurulunun Görev ve Yetkileri
Yönetim kurulu şirketin idare ve temsil organıdır. Yönetim kurulu şirketin işletme konusuyla doğrudan veya dolaylı ilgili olan he türlü hukuki işlemi şirket nam ve hesabına yapma etkisine sahiptir.
– Yönetim Kurulu Üyelerinin Hak ve Borçları Yönetim Kurulu Üyelerinin Hakları
Yönetim kurulu üyelerinin idari haklarını; yönetim kurulu başkanından kurulun toplantıya çağrılmasını talep etme, kurul toplantılarına katılma, şirketin varlık ve işlerini inceleme, bilgi alma, genel kurul kararlarının iptali isteme ve denetleme hakkı şeklinde iade etmek mümkündür. Yönetim kurulu üyelerinin üyelikten kaynaklanan mali nitelikli haklarını ise; ücret, huzur hakkı, ikramiye ve kardan pay alma olarak sıralanabilir.
– Yönetim Kurulu Üyelerinin Borçları
Yönetim kurulu üyeleri, yukarıda ifade ettiğimiz idari ve mali hakların yanında; şirket tüzel kişiliğine karşı özen ve sadakat gösterme, ortaklıkla işlem yapmama ve rekabet yapmama yükümlülüğü altındadır.
– Yönetim Kurulu Üyelerinin Hukuki Sorumluluğu
Yönetim kurulu üyeleri,
- Hisse senetlerine mahsuben pay sahipleri tarafından yapılan ödemelerde hata olması durumunda,
- Dağıtılan kar paylarının gerçek olmaması durumunda,
- Kanunen tutulması zorunlu defterlerin tutulmaması veya düzensiz tutulması durumunda,
- Genel kurul kararlarının sebepsiz olarak yerine getirilmemesi veya kanunun veya sözleşmenin kendilerine yüklediği diğer görevlerin kasten veya ihmal sonucu yapılmaması durumunda müteselsil olarak
Müdürler;
Müdürler, yönetim kurulunun emir ve talimatları doğrultusunda, şirketin
günlük işlerini yerine getiren ikinci dereceden yöneticilerdir. Müdürler yönetim kurulu üyesi değildirler. Müdürler yönetim kurulu üyesi olmadıklarından yönetim kurulu toplantısına katılamazlar.
Anonim Şirketlerde Denetim
Denetçilerin Atanması
Denetçi, şirket genel kurulunca; topluluk denetçisi, ana şirketin genel kurulunca seçilir. Denetçinin her faaliyet dönemi ve her halde görevini yerine getireceği faaliyet dönemi bitmeden seçilmesi şarttır. Seçimden sonra, yönetim kurulu, gecikmeksizin denetleme görevini hangi denetçiye verdiğini ticaret siciline tescil ettirir ve Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi ile internet sitesinde ilan eder.
Faaliyet döneminin dördüncü ayına kadar denetçi seçilememişse, denetçi, yönetim kurulunun, her yönetim kurulu üyesinin veya her hangi bir pay sahibinin istemi üzerine, mahkemece atanır. Mahkemenin kararı kesindir.
Denetçi Olabilecekler
Denetçi, bağımsız denetim yapmak üzere, 3568 sayılı Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanununa göre ruhsat almış yeminli mali müşavir veya serbest muhasebeci mali müşavir unvanını taşıyan ve Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumunca yetkilendirilen kişiler ve/veya ortakları bu kişilerden oluşan sermaye şirketi olabilir.
On yıl içinde aynı şirket için toplam 7 yıl denetçi olarak seçilen denetçi üç yıl geçmedikçe denetçi olarak yeniden seçilemez. Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu bu süreleri kısaltmaya yetkilidir.
Denetçinin Bilgi Alması ve İbraz
Şirketin yönetim kurulu, finansal tabloları ve yönetim kurulunun yıllık faaliyet raporunu düzenlettirip onaylayarak, gecikmeksizin denetçiye verir. Yönetim kurulu, şirketin defterlerinin, yazışmalarının, belgelerinin, varlıklarının, borçlarının, kasasının, kıymetli evrakının, envanterin incelenerek denetlenebilmesi için denetçiye gerekli imkanları sağlar.
Denetçi, yönetim kurulundan, kanuna uygun ve özenli bir denetim için gerekli olan bütün bilgileri kendisine vermesini ve dayanak oluşturabilecek belgeleri sunmasını ister.
Anonim Şirketlerde Pay Sahipliği
Pay Sahiplerinin Hak ve Borçları
– Pay Sahibinin Hakları
- Kar payı
- Tasfiye payı
- Rüçhan hakkı (öncelik hakkı); rüçhan hakkı. Bir anonim şirketin bedelli sermaye artırımı yapması durumunda mevcut ortakların bu sermaye artırımına öncelikli katılma hakkımı ifade eder.
- Oy hakkı
- Bilgi alma hakkı
– Pay Sahibinin Borçları
- Sermaye koyma borcu
- Sadakat borcu
Anonim Şirketin Sona Ermesi
Anonim şirketlerde, sona erme sebebinin gerçekleşmesi tüzel kişiliği sona erdirmez. Sona eme sebebi gerçekleşince şirket tasfiye aşamasına girer. Tasfiye aşamasında şirket, iç ve dış ilişkilerini sona erdirir. Şirket, tasfiye sonunda ticaret siciline terkin edilerek sona erdirilir.
– Anonim Şirketin Sona Erme Sebepleri
TTK m. 529’a göre anonim şirketi sona erdiren sebepler şu şekilde sıralanmaktadır.
- Sürenin sona ermesine rağmen işlere fiilen devam etmek suretiyle belirsiz süreli hale gelmemişse, esas sözleşmede ön görülen sürenin sona ermesiyle,
- İşletme konusunun gerçekleşmesiyle veya gerçekleşmesinin imkansız hale gelmesiyle,
- Esas sözleşmede öngörülmüş herhangi bir sona erme sebebinin gerçekleşmesiyle,
- Genel kurul kararıyla,
- İflas kararı verilmesiyle,
- Kanunlarda öngörülen diğer haller,
- Bunların yanında organların eksikliği (TTK m. 530) haklı sebeple fesih (TTK m.531’e göre azlığın talebi üzerine mahkeme feshe karar verir),
Sona erme, iflastan ve mahkeme kararından başka bir sebepten ileri gelmişse, yönetim kurulunca ticaret siciline tescil ve ilan ettirilir (TTK m.532).
2- Limited Şirket;
Tanım
Limited şirket, en az bir en fazla elli gerçek veya tüzel kişinin belli bir ekonomik amaç ve konu ile uğraşmak üzere bir unvan altında bir sözleşme ile kurdukları esas sermayesi muayyen olan borçlarından dolayı yalnızca malvarlığı ile sorumlu ve ortakların sorumluluğu taahhüt ettikleri sermaye ile sınırlandırılmış şirkettir.
Unsurları
Limited şirket yapısı itibariyle farklı unsurları barındırmaktadır.
Limited şirketin unsurları aşağıdaki gibi ifade edilebilir.
- Kişi Unsuru: Limited şirkette en az bir kişi ile kurulabilir. Ortakla gerçek kişi olabileceği gibi tüzel kişide olabilirler. Ancak ortak sayısı 50’den fazla
- Ticaret Unsuru: Limited şirket, tüzel kişi tacir olduğu için, ticaret unvanı kullanmak zorundadır. Unvanda işletme konusu ve şirket ibaresi yer almalıdır.
- Ortakların Sınırlı Sorumluluğu: Limited şirket ortaklarının kural olarak alacaklılara karşı bir sorumluluğu yoktur; sorumluluk şirkete karşıdır ve taahhüt edilip de ödenmeyen miktarla sınırlıdır.
- Sermaye Sistemi (Esas sermaye): Limited şirketle en az 000 (onbin) TL sermaye ile kurulur. Bu tutar Bakanlar Kurulunca on katına kadar artırılabilir. Limited şirkette sermaye paylara değil kişilere bölünmüştür. Paylar ise 25 TL ve katı şeklinde belirlenir. Şirketin durumunun iyileştirilmesi amacıyla bu değerin altına inebilir.
- Konu Unsuru: Limited şirket anonim şirket gibi, kanunen yasak, yasak olmayan her türlü ekonomik faaliyet için kurulabilir. Ancak bankacılık ve sigortacılık yapamazlar.
Limited Şirketin Kuruluşu
Şirket sözleşmesinin yazılı şekilde yapılması ve kurucuların imzalarının noterce onaylanması şarttır.
Şirket sözleşmesinde;
- Şirketin ticaret unvanı ve merkezinin bulunduğu yer,
- Esaslı noktaları belirtilmiş ve tanımlanmış bir şekilde, şirketin işletme konusu,
- Esas sermayenin itibarî tutarı, esas sermaye paylarının sayısı, itibarî değerleri, varsa imtiyazlar, esas sermaye paylarının grupları,
- Müdürlerin adları, soyadları, unvanları, vatandaşlıkları,
- Şirket tarafından yapılacak ilanların şeklinin açıkça yer alması gerekir.
Şirket sözleşmesinin tamamı, kurucularının imzalarının noterce onaylanmasını izleyen 30 gün içinde, şirketin merkezinin bulunduğu yer ticaret siciline tescil ve Türkiye Ticaret Sicili Gazetesinde ilan olunur. Şirket, ticaret siciline tescil ile tüzel kişilik kazanır.
Limited Şirketin İşleyişi ve Organları
Genel Olarak
Limited şirket, anonim şirkete göre daha sade bir yapılanmaya sahiptir. Zorunlu organlar; Genel Kurul ve Yönetim Organı (müdürler) olmak üzere iki organı bulunur. Ayrıca anonim şirket denetçileri için öngörülen hükümler dahilinde genel kurul tarafından denetçi atanır.
Ortaklar Genel Kurulu
– Genel Olarak
Genel kurul tüm pay sahiplerinden oluşur. Genel kurul müdürler tarafından toplantıya çağrılır. Olağan genel kurul toplantısı, her yıl hesap döneminin sona ermesinden itibaren üç ay içinde yapılır. Şirket sözleşmesi uyarınca ve gerektikçe genel kurul olağanüstü toplantıya çağrılır.
– Görevleri
Ortaklar genel kurulunun görev ve yetkileri aşağıdaki gibidir. Bu görevlerin başka bir organa devri söz konusu değildir.
– Şirket ana sözleşmesini değiştirmek,
– Müdürleri atamak ve azletmek,
– Kar ve zarar hesabını ve bilançoyu onaylamak ve net karın kullanım şeklini belirlemek,
– Müdürleri ibra etmek,
– Payların bölünmesine karar vermek,
– Kuruluş veya idari işlemlerden doğan tazminat taleplerini ilgililere karşı ileri sürmek,
– Denetçileri atamak ve azletmek.
– Müdürler
Şirketin yönetimi ve temsili şirket sözleşmesi ile düzenlenir. En az bir ortağın, şirketi yönetim hakkının ve temsil yetkisinin bulunması gerekir. Şirketin müdürlerinden biri bir tüzel kişi olduğu takdirde, bu kişi bu görevi tüzel kişi adına yerine getirecek bir gerçek kişiyi belirler. Genel kurul, müdürü veya müdürleri görevden alabilir, yönetim hakkını ve temsil yetkisini sınırlayabilir.
– Denetçiler
Genel kurul tarafından denetçi seçimi yapılır. Denetçi, bağımsız denetim yapmak üzere, 3568 sayılı Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanununa göre ruhsat almış yeminli mali müşavir veya serbest muhasebeci mali müşavir unvanı taşıyan ve Kamı Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumunca yetkilendirilen kişiler ve/veya ortakları bu kişilerden oluşan sermaye şirketi olabilir.
Anonim şirketin denetçiye, denetime ve özel denetime ilişkin hükümleri limited şirkete de uygulanır. (TTK 635)
Ortakların Hakları ve Borçları
|
Ortakların Hakları ve Borçları |
|
|---|---|
|
Ortakların Hakları |
Ortakların Borçları |
| – Kar payı ve kar payı avansı alma hakkı – Tasfiye payı ve yeni paylar alma hakkı, – Oy hakkı, – Bilgi alma ve inceleme hakkı, – İptal davası açma hakkı. |
– Sermaye koyma borcu, – Rekabet yasağı, – Haksız alınan kar payının geri ödenmesi, – Ek ödeme ve yan edim yükümlülüğü. |
Limited Şirketin Sona Ermesi ve Tasfiyesi
Limited Şirketin Sona Ermesi
Limited şirketin sona erme sebepleri;
- Ana sözleşmede belirlenen sürenin dolması,
- Şirketin amacının gerçekleşmesi, tamamlanması veya gerçekleşmenin imkansız hale gelmesi,
- Şirket sermayesinin karşılıksız kalması,
- Şirket alacaklılarından birinin fesih talebinde bulunması, başka şirketle birleşmesi,
- Ortaklar genel kurulunun feshe karar vermesi, şirketin yasal organlarından birinin mevcut olmaması,
- Genel kurulun toplanamaması.
Sona Ermenin Hukuksal Sonuçları
Müdürler, iflasta başka bir nedenle meydana gelen infisahı tescil ve ilan edilmek üzere ticaret siciline bildirmek zorundadır. Anonim şirketin tasfiyesine ilişkin hükümler aynen limited şirket hakkında da uygulanır.
3- Kooperatif;
Kooperatifler Kanundaki tanıma göre, “tüzel kişiliği haiz olmak üzere ortaklarının belirli ekonomik menfaatlerini ve özellikle meslek ve geçimlerine ait ihtiyaçlarını karşılıklı yardım, dayanışma ve kefalet suretiyle sağlayıp korumak amacıyla gerçek ve kamu tüzel kişileri ile özel idareler, belediyeler, köyler, cemiyetler ve dernekler tarafından kurulan değişir ortaklı ve değişir sermayeli teşekküllere kooperatif denir”.
Kooperatif esas sözleşmesi en az yedi kurucu tarafından tanzim olup imzalanmalı ve imzalar notere tasdik ettirilmelidir. Kooperatiflerin kuruluşu da Gümrük ve Ticaret Bakanlığı’nın iznine tabidir. Bakanlığın kuruluşa izin vermesi halinde kooperatif merkezinin bulunduğu yer ticaret siciline tescil ve ilan olunur. Kooperatiflerde orak sayısı sınırlandırılmamıştır.
