Platformların Kuruluş ve İşleyişi
Mintez ŞİMŞEK
Mali Genel Müdür Yardımcısı
MEB İLKSAN
[email protected]
Giriş
Sosyal Bilimler alanında ki tarifi ile “bir amaca ulaşmak adına izlenecek siyasete esas teşkil eden düşünce veya düşünce biçimlerinin tümü” olan Platform, Sivil Toplum Hukukunda ise “belirli ve ortak bir amacı gerçekleştirmek adına bir araya gelen sivil toplum kuruluşlarının oluşturdukları geçici birliktelikler” olarak adlandırılmaktadır.
Tüzel kişiliği bulunmayan geçici birliktelikler olan platformlar hakkında Türk Medeni Kanununda herhangi bir hüküm bulunmayıp, kuruluş ve işleyişe ilişkin hususlar, Dernekler mevzuatında düzenlenmiştir.
Platformlar, Dernekler Kanununun 2 nci maddesinin f fıkrasında tanımlanmış, 25 nci maddesinde ise kuruluşa ilişkin asli hususlar izah edilerek dernekler yönetmeliğinin 94 ncü maddesi ile işleyişe yönelik temel konular izah edilmiştir.
Asli hususlara ilişkin dernekler mevzuatı aşağıdaki gibidir.
Tanımlar
Dernekler Kanunu Madde 2– Bu Kanunun uygulanmasında;
f) Plâtform: Derneklerin kendi aralarında veya vakıf, sendika ve benzeri sivil toplum kuruluşlarıyla ortak bir amacı gerçekleştirmek üzere girişim, hareket ve benzeri adlarla oluşturdukları tüzel kişiliği bulunmayan geçici nitelikteki birliktelikleri,
Plâtform oluşturma
Dernekler Kanunu Madde 25– Dernekler, amaçları ile ilgisi bulunan ve kanunlarla yasaklanmayan alanlarda, kendi aralarında veya vakıf, sendika ve benzeri sivil toplum kuruluşlarıyla ortak bir amacı gerçekleştirmek üzere ve yetkili organlarının kararı ile plâtformlar oluşturabilirler.
Plâtformlar, kanunların dernekler için yasakladığı amaç ve faaliyet konuları doğrultusunda kurulamazlar ve faaliyet gösteremezler. Bu yasağa aykırı hareket edenler hakkında, bu Kanun ve ilgili kanunların cezaî hükümleri uygulanır.
Platformlar
Dernekler Yönetmeliği Madde 94 – Dernekler, amaçları ile ilgisi bulunan ve kanunlarla yasaklanmayan alanlarda, diğer dernek, vakıf, sendika ve benzeri sivil toplum kuruluşlarıyla ortak bir amacı gerçekleştirmek üzere platformlar oluşturabilirler.
Platformların oluşturulabilmesi için derneklerin yetkili organlarınca alınacak kararlarda, derneği temsille görevlendirilecek kişi veya kişiler belirlenir.
Bir platformun faaliyete başlayabilmesi için, temsilciler tarafından bir mutabakat tutanağı düzenlenir. Bu tutanakta, platformun oluşturulma amacı, çalışmaların yürütüleceği yerleşim yeri ile yönetim grubu üyeleri ve koordinatörünün isimleri belirtilir.
Bu makalemizde, platformların kuruluş ve işleyişine ilişkin olarak en çok sorulan soruları cevaplamak sureti ile konuyu, yukarıda sunulan asli mevzuat çerçevesinde izah etmeye çalışacağız.
1- Sivil Toplum Kuruluşları Niçin Platform Kurarlar?
Bilindiği üzere çevremizde aynı amaç doğrultusunda kurulan ve her biri ayrı ayrı şekilde örgütlenen ve/veya değişik üye yapılarına sahip olan çeşitli sivil toplum kuruluşları bulunmaktadır. Bu sivil toplum kuruluşları kendi mensupları veya toplumun genel yararı doğrultusunda yürüttükleri bazı faaliyetleri kapsamında, yer yer somut veya soyut kaynaklar bakımından yetersiz kalmaktadırlar.
Sivil toplum kuruluşları, soyut veya somut kaynak olarak yetersiz kaldıkları bu durumlarda veya kamuoyu desteği açısından çoğalarak hedef kitleye veya kamu idaresine daha kolay ulaşabilmek amacıyla geçici birliktelikleri, yani platformları oluşturmaktadırlar.
Platformlar, Sivil Toplum Kuruluşlarının geçici ve kişilik kazanmayan üst birliği gibi bir işlev üstlenerek STK’ların bir amaç etrafında daha kolay ve hızlı bir şekilde örgütlenmelerini sağlarlar.
2- Platform Kurmanın STK’lar Açısından Faydası Nedir?
Aynı amacı güden Sivil Toplum Kuruluşları, “Federasyon” gibi kurulması zor ve yasal yükümlülükleri fazla olan bir organizasyon yerine “Platform” kurmayı tercih ederler. Çünkü Platformların kuruluş işlemleri kolaydır, uzun bir örgütlenme safhasına ve zorunlu yasal prosedürlere ihtiyaç yoktur. Amaç ve aksiyon birlikteliği yeterlidir.
Kısa zamanda ve kolay bir örgütlenme modeli olan platformun kuruluş ve işleyişi için büyük mali yükümlülüklere de ihtiyaç bulunmamaktadır.
Diğer taraftan tabi oldukları mevzuat açısından ortak bir örgüt kurmaları zor olan Dernek, Vakıf, Sendika, Oda ve Birlik gibi örgütler Platform çatısı altında kolayca örgütlenebilmektedir.
3- Platform Kurmak Gerekli Yasal Zorunluluklar Nelerdir?
Platform kurulabilmesi için gerekli ilk koşul, platformu oluşturacak tüzel kişiliklerin varlığıdır. Gerçek kişilerin birleşmiş iradesi ile Platform kurulamaz, gerçek kişiler platformlara kurucu veya katılımcı olamaz. Bir diğer asgari koşul ise platformu oluşturan tüzel kişiliklerin birden fazla olmasıdır. Platform birden fazla tüzel kişiliğin birlikteliğini içermekte olup bu açıklamalarımız kapsamında, platformun kurulabilmesi için gerekli yasal zorunlulukları şu şekilde izah edebiliriz;
a) Belirli ve ortak bir amacı gerçekleştirmek maksadı ile bir araya gelecek tüzel kişilikler,
b) Platform kurmak amacı ile bir araya gelen tüzel kişiliklerin yetkili organları tarafından platform kurulmasına veya katılımına yönelik alınacak karar, (örneğin derneklerde Tüzükte aksine bir hüküm yok ise Yönetim kurulunca verilen karar)
c) Platform kurmak amacı ile bir araya gelen tüzel kişiliklerin yetkili organları tarafından, Platformda tüzel kişiliği temsil edecek kişinin belirlenmesi,
d) Platform amacının, Platformu oluşturan STK’ların amacı ile örtüşmesi, (örneğin derneklerde, tüzükte belirlenen amaçlar ile platform amaçlarının aynı veya benzer olması)
e) Platformun kuruluş amacının ve faaliyetlerinin, kanunlarca dernekler için yasaklanan amaç ve faaliyet konular kapsamında olmaması,
4- Platform Nasıl Kurulur?
Yukarıdaki şartların tamamını karşılayan Sivil Toplum Kuruluşlarının Platformun kuruluşunu gerçekleştirebilmeleri için Platform Mutabakat Tutanağı hazırlamaları ve hazırlanan bu metnin geçerli olabilmesi için ise katılan tüm STK temsilcilerince imzalanması şarttır.
Bir platformun kuruluşu için gerekli asli metin olan Platform Mutabakat Tutanağında aşağıda ki hususların yazılı olarak imza altına alınması zorunludur.
a) Platformun oluşturulma amacı,
b) Platform çalışmalarının yürütüleceği yerleşim yerinin adresi,
c) Platform yönetim gurubu üyeleri, (kurucu veya katılımcı STK’lar)
d) Platform Koordinatörü,
Platform Mutabakat Tutanağında yukarıdaki hususların bulunması zorunlu olup, bu hususların dışında tarafların ortak mutabakatı ile belirtilmesini istediği diğer hususlarda (örneğin mali hususlar) metne yazılabilir.
Asgari koşullar ve birkaç müşterek hususu ihtiva eden örnek bir “Platform Mutabakat Tutanağı” na yazımız ekinde ulaşabilirsiniz.
5- Platformlar Para Tahsil Edebilir mi? Borçlanabilir mi?
Platformun tüzel kişiliği olmadığından, bizzat platform adına gelir tahsilatı yapılamaz, ayni veya nakdi bağış alınamaz, hangi nedenle olursa olsun borç taahhüdü altına girilemez.
Herhangi bir nedenle tahsil edilmesi gereken bağış veya yardımlar, kendi mevzuatlarına uygun olmak koşuluyla Koordinasyonu yürüten tüzel kişilik veya katılımcı diğer tüzel kişiliklerce alınır ve belgenin açıklama kısmına tahsilatın platform faaliyetleri kapsamında yapıldığı açıkça izah edilir.
Yine platform adına yapılacak harcamaların belgeleri de koordinasyonu yürüten tüzel kişilik veya katılımcı diğer tüzel kişilikler adına kesilir, kesilen bu fatura veya fatura yerine geçen harcama belgelerinin açıklama kısmına, harcamanın Platform faaliyetleri kapsamında yapıldığı yazılması tavsiye olunmaktadır.
6- Platformların Tutması Gereken Defterler Nelerdir?
Platformların “Mutabakat Tutanağı” dışında muhafaza etmesi gereken yasal belgesi bulunmamaktadır. Platformlar tüzel kişilikleri bulunmaması itibari ile gelir veya gider kaydı yapamadıklarından, tutmaları gereken herhangi defter de bulunmamaktadır.
7-Platformların Tahsil ve Tediye İşlemleri Nasıl Kaydedilir?
İçişleri Bakanlığı Dernekler Daire Başkanlığında yayınlanan 2005/102 sayılı Genelgede de açıkça belirtildiği üzere Platformların düzenleyecekleri etkinliklerin giderleri platforma katılan tüzel kişiliklerce karşılanacaktır.
Dolayısı ile platform faaliyetlerinden kaynaklanan giderler Platformu oluşturan Dernek, Vakıf, Sendika ve benzeri tüzel kişiliklerce Mutabakat Tutanağında belirtilen esaslar dâhilinde karşılanacak ve kendi kayıt sistemlerine göre defter kayıtları yapılacaktır.
Yine Platform faaliyetleri kapsamında tahsil edilen gelirlerde, koordinasyonu yürüten tüzel kişilik veya katılımcı diğer tüzel kişiliklerce kendi mevzuatlarına uygun olarak tahsil edilecek ve tahsil hesaplarına kaydedilecektir.
8-Platformların Beyan ve Bildirim Yükümlülüğü Var mıdır?
İçişleri Bakanlığı Dernekler Daire Başkanlığında yayınlanan 2005/102 sayılı Genelgeye göre platformların mülki amirliğe bildirilme zorunluluğu bulunmamakta olup, mülki amirlikçe de bu hususta herhangi bir işlem yapılmasına gerek yoktur.
Ancak Platformu oluşturan, Dernek, Dernek Şubesi, Federasyon veya Konfederasyon tarafından, her yılın Nisan ayı Sonuna kadar verilmesi gereken Dernek Beyannamesinin 2. Bölümünde, katılımcı oldukları platforma ilişkin bilgileri beyan etmeleri gerekmektedir.
Platform Mutabakat Tutanağı Örneği
