Mavi Beyaz Yaka Ayırımı
Gülin GÜRGENÇ
S.M. Mali Müşavir
gulingurgenc85@hotmail.com
Bilindiği üzere, Türkiye Cumhuriyeti Anayasası Eşitlik ve Ücret konularında özel birer başlık atamıştır. Bunlardan “Kanun Önünde Eşitlik” başlığında 10 maddeyi “ Herkes, dil, ırk, renk, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi inanç, din, mezhep ve benzeri sebeplerle ayrım gözetmeksizin kanun önünde eşittir. Kadınlar ve erkekler eşit haklara sahiptir. Devlet, bu eşitliğin yaşama geçmesini sağlamakla yükümlüdür. Hiçbir kişiye, aileye, zümreye veya sınıfa imtiyaz tanınamaz.” diyerek tanımlamış ve “Ücrette adalet sağlanması” başlıklı 55 inci maddesinde de “Ücret emeğin karşılığıdır. Devlet, çalışanların yaptıkları işe uygun adaletli bir ücret elde etmeleri ve diğer sosyal yardımlardan yararlanmaları için gerekli tedbirleri alır.” hükmüne yer vermiştir.
Bu eksende yine 4857 sayılı İş Kanunun 5.maddesine göre de “İş ilişkisinde dil, ırk, renk, cinsiyet, engellilik, siyasal düşünce, felsefî inanç, din ve mezhep ve benzeri sebeplere dayalı ayrım yapılamaz. İşveren, esaslı sebepler olmadıkça tam süreli çalışan işçi karşısında kısmî süreli çalışan işçiye, belirsiz süreli çalışan işçi karşısında belirli süreli çalışan işçiye farklı işlem yapamaz.” diyerek Anayasaya uygunluğu derc etmiştir.
İş hayatı nicelik olarak emeğe dayalı ücretin karşılığı yapılan her türlü eylemdir. Nitelik olarak ayrılan şey sadece işin nasıl yapılacağına ilişkindir. Yani masa başında oturarak iş yapmak ile maden yatağına inip cevher çıkarmak arasında nitelik olarak hiçbir fark yoktur, olamaz. Çünkü iki farklı tanım üzerine konumlandırılmış olan durum işin kendisidir. İşçinin değil. O yüzden de iş yapma şeklinden kaynaklı “ hak” farklılıkları olamaz.
Hak farklarından kast edilen şey; Fazla mesai, Yıllık izin kullanma süreleri, Fazla zamanlı çalışma, Ulusal ve Dini bayramlarda çalışma , Hafta tatili kullanma gibi tüm hakların hem mavi yakalılar açısından hem de beyaz yakalılar açısından aynı haklara sahip olduğu şeklinde anlaşılması gerekmektedir. Bu nedenle beyaz ve mavi yaka çalışanlar arasında İş Kanunu veya diğer mevzuatlar kapsamında kesin farklar söz konusu değildir. Ayrım daha çok çalışma şartları ve nitelikler noktasında ortaya çıkmaktadır.
Öyle ki bu konu geçmiş zamanlarda sıklıkla yargıya taşınmış ve dava konusu haline gelmiştir. Yargıtay 9. Hukuk Dairesi bu konuda verdiği kararında (Esas No. 2012/36446, Karar No. 2014/27623, Tarihi: 23.09.2014), iş mevzuatında beyaz yakalı işçi mavi yakalı işçi ayrımı bulunmadığını, bu nedenle çalışanlar arasında fazla çalışma ve bayram genel tatil ücretleri bakımından farklı oranların uygulanmasının İş Kanunu’nun “Eşit davranma ilkesi” başlıklı 5 inci maddesine aykırılık oluşturduğunu belirtmiştir. Yargıtay’ın bu kararı uyarınca, mavi yakalı çalışanlar gibi beyaz yakalı çalışanların da fazla mesai, bayram ve genel tatil ücretlerinden yararlanması gerekiyor demiştir.
Diğer yandan yine aynı dairenin (Esas No. 2010/28115 Karar No. 2012/36990 Tarihi: 08.11.2012) işyerinde üst düzey yönetici konumda çalışan işçi, görev ve sorumluluklarının gerektirdiği ücretinin ödenmesi durumunda, ayrıca fazla çalışma ücretine hak kazanamayacağı, yani üst düzey yöneticiye işveren tarafından fazla çalışma yapması yönünde açık bir talimat verilmemişse, yönetici konumundaki çalışan eğer çalışma saatlerini kendisi belirliyorsa fazla çalışma ücreti talep edemeyeceğini belirtmiştir.
Demek oluyor ki, çok kısıtlı durumlar hariç, gerek Anayasamızda gerek İş Kanunu ve diğer tüm iş hayatını düzenleyici mevzuatta mavi yaka, beyaz yaka ayırımından kaynaklı ücret vb. hak farklılıkları bulunmamaktadır. Bu tanım tamamen işin yapılması üzerinden niceliksel bir tanımdır. Emeğin mübadelesi sırasında alınacak her türlü hakkın kısıtı, eksilmesi gibi bir etkisi yoktur, olamazda. Bu nedenle, idari kadrolarda çalışan her türlü büro ve masa başı çalışanları da tıpkı ağır ve tehlikeli işlerde çalışanlarla aynı haklara sahiptirler. Bunun çok sınırlı istisnası da işveren vekili konumunda çalışan ve kendi mesaisini belirleyenler açısından sınırlı bir istisnadır.
Tüm çalışanlarımıza uzun ve sağlıklı bir çalışma hayatı diler, haklarını aramaları konusunda ısrarcı olmalarını öneririz.
Etiket: Mavi Yaka Nedir? Beyaz Yaka Nedir?
