Çiftçi Prim Tevkifat Kesintisi
Mustafa Bahadır ALTAŞ
Yeminli Mali Müşavir
mba444@mynet.com
Geçtiğimiz yıl 09.08.2016 tarih ve 29796 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan 6728 sayılı ‘Yatırım Ortamının İyileştirilmesi amacıyla Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunu’nun 16. maddesiyle, 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 98/A maddesinde, 48. maddesiyle de 5510 sayılı Kanunun 86 ncı maddesinde yapılan değişiklikle 1. Ocak 2018 tarihinden itibaren uygulanmak üzere Muhtasar ve Prim Hizmet Beyannamesi (MPHB) düzenlemesi uygulamaya konulmuştur.
Bu düzenleme sonrasında;
a) Vergi kanunlarına göre vergi kesintisi yapmak zorunda olanlar, bir ay içinde yaptıkları ödemeleri veya tahakkuk ettirdikleri kârlar ve iratlar ile bunlardan kestikleri vergileri,
b) 5510 sayılı Kanuna göre sigortalıların prime esas kazanç ve hizmet bilgilerini bildirmekle yükümlü olanlar/işverenler, sigortalıların cari aya ait prime esas kazanç ve hizmet bilgilerini,
e-beyanname sistemi üzerinden “Muhtasar ve Prim Hizmet Beyannamesi” ile bildirmek zorunluluğu getirilmişti.
Hatırlanacağı üzere Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı tarafından 01.03.2013 tarih ve 28574 sayılı resmi gazetede yayınlanan “Tarımsal Faaliyette Bulunanların Prim Borçlarının Sattıkları Tarımsal Ürün Bedellerinden Kesinti Yapılmak Suretiyle Tahsil Edilmesine Dair Tebliğ” de 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası (Kanununun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinin (4) numaralı alt bendi) kapsamında Tarımsal faaliyette bulunanlardan, sigortalı olarak tescil edilmiş olanların prim borçlarını, sattıkları tarımsal ürün bedellerinden borç tutarını geçmemek şartıyla ve prim borçlarına mahsuben kesinti yapılmak suretiyle tahsil edilmesine ilişkin usul ve esasları yeniden belirlenmiştir. (26/3/1994 tarihli ve 21886 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 2926 sayılı Tarımda Kendi Adına ve Hesabına Çalışanlar Sosyal Sigortalar Kanunu 4 Seri Nolu Uygulama Tebliği yürürlükten kaldırılmıştır.)
Buna göre;
- Kesinti yapmakla yükümlü olan gerçek ve tüzel kişiler, tarımsal faaliyette bulunanlardan satın aldıkları ürün bedelleri üzerinden prim borçlarına mahsuben ve borç tutarını geçmemek şartıyla %2 oranında kesinti yapmak zorundadırlar. (Muafiyet belgesi olanlar hariç)
- Ürün alımı sırasında kesinti yapmak zorunda olan gerçek ve tüzel kişiler, söz konusu satın alma işlemleri nedeniyle düzenlemek zorunda oldukları belgelere; tarımsal faaliyette bulunanların adı ve soyadını, ürün bedelini, kesinti tutarını, kesinti tarihini ve T.C. kimlik numarasını kaydetmek zorundadırlar.
- Belge veya bilgileri elektronik ortamda göndermekle zorunlu tutulan gerçek ve tüzel kişilerin, bir ay içinde yaptıkları kesintilere ilişkin kesinti bildirim listelerini Kurumca sağlanacak elektronik altyapıdan yararlanmak suretiyle ve Kurumca belirlenen şekilde takip eden ayın son iş gününe kadar Kuruma göndermeleri gerekmektedir. (01.01.2014 tarihinden itibaren bildirim listelerinin E-Kesinti Bilgisayar Programı üzerinden kurumumuza intikal ettirilmesi zorunluluğu getirilmiştir.)
Bilindiği üzere 213 sayılı VUK’nun Müstahsil Makbuzu başlıklı 235 maddesinde birinci ve ikinci sınıf tüccarlar ile kazancı basit usulde tespit edilenler ve defter tutmak mecburiyetinde olan çiftçiler gerçek usulde vergiye tabi olmayan çiftçilerden satın aldıkları malların bedelini ödedikleri sırada iki nüsha makbuz tanzim etmeye ve bunlardan birini imzalayarak satıcı çiftçiye vermeye ve diğerini imzalatarak almaya mecburdurlar. Şeklinde bir düzenleme yapılarak “Müstahsil Makbuzu”nun tanımı ve kullanım amacı belirtilmiştir. Müstahsil makbuzunun tüccar veya alıcı çiftçi nezdinde kalan nüshası fatura yerine geçer. Müstahsil makbuzları hiçbir resim ve harca tabi değildir.
Müstahsil makbuzunda en az aşağıda yazılı bilgiler bulunur:
- Makbuzun tarihi;
- Malı satın alan tüccar veya çiftçinin soyadı, adı ve unvanı;
- Malı satan çiftçinin soyadı, adı ve ikametgâhı adresi;
- Satın alınan malın cinsi, miktarı ve bedeli.
- Müstahsil makbuzları seri ve sıra numarası dahilinde teselsül ettirilir.
193 sayılı GVK ‘nın Vergi Tevkifatı başlıklı 94 maddesinin 11-a-i bendine göre de çiftçilerden satın alınan ziraî mahsuller ve hizmetler için yapılan ödemelerden %1 ilâ %4 nispetinde zirai stopaj yapması ve yapılan kesintilerin 98.maddeye göre beyan edilerek ödenmesi düzenlenmiştir .
Yukarıda özetle açıklanan; 5510 sayılı SGK mevzuatı ile 213 sayılı VUK ve 193 sayılı GVK’da yer alan düzenlemeler birlikte değerlendirildiğinde “Tarımsal Faaliyette Bulunan” çiftçilerden satın alınan ziraî mahsuller ve hizmetler için “Müstahsil Makbuzu”nun düzenlenmesi ve düzenlenen Müstahsil Makbuzu üzerinden yapılan ödemelerden 193 sayılı GVK’ya göre zirai stopaj, 5510 sayılı kanuna göre de prim (BAĞ-KUR) kesintisi yapılması yapılan bu kesintilerinde ilgili kurumlara belirlenen süreler içinde bildirilerek ödenmesi yasal bir zorunluluktur.
Başta meslek camiası olmak üzere konuya ilgili taraflarca yıllardır muhtasar beyanname ile aylık hizmet ve prim bildirgesinin birleştirilmesi hep dile getirilmişti. 6728 sayılı kanunla yapılan bu olumlu düzenleme sonrasında 1 Haziran 2017 tarihinden itibaren pilot il olarak Kırşehir İlinde uygulamaya konulan Muhtasar ve Prim Hizmet Beyannamesi (MPHB) yaklaşık altı aylık bir pilot il uygulamasında sistemin artı ve eksi yönleri test edilecek ve 1 Ocak 2018 tarihinden itibaren ülke genelinde uygulanacaktır. Ücret bordosu üzerinden hesaplanan vergi ve sigorta primi bir beyanname üzerinden elektronik ortamda aynı anda her iki kurumada gönderilecektir.
Tarımsal faaliyette bulunan çiftçilerden satın alınan ziraî mahsul ve hizmet bedelleri üzerinden kesilmesi zorunlu olan 193 sayılı GVK’ya göre zirai stopaj 1 ocak 2018 tarihinden itibaren e-beyanname sistemi üzerinden Muhtasar ve Prim Hizmet Beyannamesinde beyan edilerek ödenecektir.
Tarımsal faaliyette bulunan çiftçilerden satın alınan ziraî mahsul ve hizmet bedelleri üzerinden GVK’ya göre zirai stopaj yapılan bu belge kapsamında aynı zamanda 5510 sayılı kanun gereğince kesilen BAĞ-KUR çiftçi primleri tevkifat bildirimi ise eskiden olduğu gibi tarımsal faaliyette bulunanların adı ve soyadını, ürün bedelini, kesinti tutarını, kesinti tarihini ve T.C. kimlik numarasını içerecek şekilde SGK’ya ait Tarımsal Kesinti Programı (e-Kesinti Programı) içinde yer alan “Kesinti Bildirim Listesi” ile elektronik ortamda gönderilmeye devam edecektir.
5510 sayılı kanun gereğince tarımsal faaliyette bulunan çiftçilerin satmış oldukları ürün bedellerinden kesilen BAĞ-KUR çiftçi primleri tevkifat bildirimi mevcut uygulamasında;
- Prim kesintisi (%2) ile birlikte 193 sayılı Gelir vergisi tevkifat kesintisi (%1-4 arası ) tutarı (Bu oran bazen toplamda %6’ya ulaşmaktadır) kayıt dışı işlemleri artırdığı,
- Tevkifat yapan gerçek ve tüzel kişilerin tebliğ hükümlerine uymadıkları,
- Çiftçilerin kütük bilgilerinin sağlıklı bir şekilde eksiksiz olmadığı,
- Tevkifatları zamanında kurum hesaplarına aktarılmadığı,
- Tevkifat tutarının kurum hesaplarına yatırdıkları halde bildirim listelerin kuruma intikal ettirilmediği,
- Tevkifat tutarlarının zamanında şahıs prim borçlarına aktarılmadığı,
- Tevkifat nedeni ile yersiz alınan ve prim borcu tutarını aşan tevkifat tutarlarının iadesinin sağlıklı bir şekilde yapılmadığı, görülmektedir.
Bu nedenle tarımsal faaliyet sigortalısı olarak tescil edilmiş olan çiftçilerin sattıkları tarımsal ürün ve hizmet bedellerinden yapılan BAĞ-KUR çiftçi primleri (tevkifat) kesintilerinin de Muhtasar ve Prim Hizmet Beyannamesinde yer alan “Tevkifata Tabi Ödemlere Ait Bildirim” (Ücret ve ücret sayılanlar hariç) bölümüne dahil edilerek beyan edilmesinin sağlanması gerekir. Çünkü bu bölümde GVK’nın 94 maddesini 11/a-i bendine göre yapılan kesintilerle ilgili aynı bilgileri içeren bildirim yapılmaktadır. Bu bölüme BAĞ-KUR çiftçi primleri tevkifat bildirimi içinde bir hane açılarak aynı anda hem vergi hem de prim kesintisi bildiriminin yapılmasının sağlanması en doğru ve sağlıklı olanıdır.
Genel Sağlık Sigortası kapsamında tarımda kendi adına çalışanların satmış oldukları zirai ürünler ve hizmetler üzerinden yapılan BAĞ-KUR çiftçi primleri tevkifat bildiriminin Muhtasar ve Prim Hizmet Beyannamesine dahil edilerek beyan edilmesi, meslek mensubu ve işveren açısından hem işlem bazında bir azalma sağlayacak hem de sigorta kapsamındaki çiftçilerin prim borçlarına mahsup edilecek primlerin anında işlenmesi sağlanarak çiftçiler özendirilecektir.
Ayrıca bu işlem hükümet tarafından uygulamaya konulan ve Gelir İdaresi Başkanlığı’nın sorumlu kuruluş olarak hazırlamış olduğu kayıt dışı ekonomiyle mücadele stratejisi eylem planının amacına uygun olarak; başta veri tabanı paylaşımı ve toplumsal farkındalığın artırılması olmak üzere denetim kapasitesinin genişletilmesi, güçlendirilmesi ile yaptırımların caydırıcılığının artırılmasının yanında mükellefler nezdinde gönüllü uyumun sağlanarak kayıt dışı işlerin azalmasına dolayısıyla vergi ve prim tahsilatlarının artmasına neden olacaktır.
