Sanayi Devrimlerinin Süreci ve 4. Sanayi Devrimi
Deniz ÇEVİK
Gelir Uzman Yrd.
[email protected]
Yeni yazımda sizlerle insanoğlunun toplu üretime başladığı yıllardan başlayarak gelişim gösteren sanayileşme sürecini tarihsel olarak inceleyip son bölümde ise 4. Sanayi Devriminin öneminden bahsedeceğim. İnsanlık tarım ile uğraşmadan önce doğada toplayıcı ve avcılık şeklinde ekonomik faaliyetler yürütmekteydi. Herhangi bir üretim söz konusu değildi doğadan beslenmekteydi ve sadece tüketici pozisyonundaydı. İnsanoğlu mağaralardan ovalara gelerek yerleşik hayatta geçmesiyle birlikte Anadolu ve Mezopotamya topraklarında ilk kez tarım ve hayvancılık yaparak tarihsel olarak üretim sürecini başlatmış oldular. Tüketim toplumundan üretim toplumuna geçme noktasında büyük bir devrim gerçekleşmiş oldu bu dönemle birlikte. İnsanoğlu zaman içerinde diğer üretim alanlarına kayarak sanayi üretimine geçmeye başladılar. Tarihsel olarak ülkelerinin geçirmiş oldukları endüstri devrimleri 4 aşamadan oluşmaktadır.
Bunlar:
1. Sanayi Devrimi,
2. Sanayi Devrimi,
3. Sanayi Devrimi
4. Sanayi Devrimidir.
Şimdi sırasıyla bunları inceleyelim.
1.Sanayi Devrimi
1712 yılında ( 18.yy ) İngiltere Buhar Makinesinin icadının gerçekleşmesiyle birlikte buharın ve suyun gücü, buhar makinesiyle üretime aktarılmış o zamana kadar tezgahlarda el emeğiyle yapılan üretim yerine mekanik üretim ortaya çıkmıştır. Makinelerin üretime katılmasıyla demir-çelik ve tekstil üretimi artmış ülkelerde sermaye birikimi gerçekleşmiştir. Aynı dönemde demir yolu ağlarının gelişmesiyle devrimin daha fazla yayılmasına ve üretim artışına yol açmıştır. 1. Sanayi Devriminin ekonomik sonuçlarının yanında sosyal sonuçları da olmuştur. Burjuvazi ve işçi sınıfı doğmuş, işçi sınıfının haklarını koruyan bilimsel sosyalizm doğmuştur.
2.Sanayi Devrimi:
Sanayi Devrimi, bazen “Teknoloji Devrimi” olarak adlandırılır ve 1860-1914 arasını kapsar. Başlangıcı, İngiliz mucit H. Bessemer’in icat ettiği ucuz çelik üretim yönteminin yaygınlaştığı 1860’a uzanır. Bessemer yöntemiyle, eritilmiş pik demir, alttan verilen havanın oksijeni ile çeliğe dönüşür. Teknoloji Devrimi çelik, tren rayları, petrol, elektrik ve kimyasal teknikler sayesinde oluştu. Kısa sürede Avrupa, ABD ve Japonya’ya yayıldı. I. Sanayi Devrimi sırasındaki makineler basit mekanik aletlerdi. Makineler dişli, piston, kayış ve kasnakla çalışırdı. Teknoloji Devrimi sırasında ise, bilim adamlarının fizik ve kimya alanında yaptığı büyük buluşlar teknolojiye aktarıldı. Teknoloji Devrimi ile gelişen ABD ve Almanya, dünya lideri oldu. Fabrika ve kentlerin elektrik kullanması, 1882’de Edison ile başladı. Elektiriğin makinelere aktarılmasıyla seri üretime geçilmiş . Almanya, ABD ve İngiltere gibi ülkeler 2. Sanayi Devrimi yaşarken 1914 yılında Rusya, Japonya, Kanada gibi ülkeler 1. Sanayi Devrimini yaşamaktaydı.
3.Sanayi Devrimi:
Sanayi Devrimi ile üretimde dijital devrim olması, elektroniğin kullanımı ve bilgi teknolojilerinin gelişmesiyle üretim daha da otomatikleşmiştir. Özellikle 3D yazıcıların gelişmesiyle araba parçalarının üretimi artmış bir tuşla büyük üretimler gerçekleşmiştir. Otomasyonun artmasıyla yeni ve akıllı robotlar üretilmiş. Üretilen bu yeni nesil robotlar hem ucuz hem de üretimde verimliliği arttırmıştır. 3. Sanayi Devriminin gerçekleşmesiyle verimlilik artmış fakat mavi yakalı personel sayısında azalmalar meydana gelmiştir. 3. Sanayi devriminde önemli gelişmeler şunlardır; ilk mikro bilgisayarın kullanımı ( Altair 8800 ) ve S. Jobs ve S. Wozniak’ın Apple’ı 1976 yılında kurmalarıdır.
4.Sanayi Devrimi:
İlk olarak 2011 yılında Almanya’da Hannover Fuarı’nda kullanılan terminoloji günümüzde 4. Sanayi Devrimi olarak yerleşmiş durumda. Alman Hükümetinin üretim süreçlerini bilgisayarlaşma yönünde teşvik etme ve yüksek teknolojiyle donatması projesi olarak kabul edilen Endüstri 4.0, aynı zamanda dördüncü sanayi devrimi anlamına da geliyor. Endüstri 4.0 genel hatlarıyla; robotların üretimi tamamen devralması, yapay zekanın gelişimi, üç boyutlu yazıcılarla üretimin fabrikalardan evlere inmesi, devasa miktarda ki bilgi yığınını veri analizleriyle ayıklanıp değerlendirilmesi ve daha birçok yeniliklerle incelenebilir. 4. Sanayi Devriminin dolaylı amacı da insan gücünü fiziksel düzeyden beyinsel düzeye sıçratmaktır.
Geleneksel anlamda sermaye gücünün etkisi azalarak; her şey, akıllı üretim sistemleri, dijitalleşme ve teknoloji üzerine kurulmaktadır. Bugüne dek tanımlanan sermaye eski gücünde olmayacaktır. Örneğin, Instagram ve WhatsApp uygulamaları için asla büyük sermayeye gerek yoktur.
Endüstri 4.0’ın sahip olduğu güzel yanlarının dışında, hayatımızı zorlaştıracak olumsuz yanları da mevcuttur. Robotların üretimi devralmasıyla insan gücüne duyulan ihtiyaç azalacak ve robotlar bir anlamda insanları işlerinden kovacaktır. Bu durum sadece fabrikalardaki mavi yakalılar için değil beyaz yakalılar içinde bir risktir çünkü yapay zekâ ile robotları kodlayabilen robotlar ve tasarım yapabilen robotlar, üretimi devralacaktır.
Sonuç olarak sanayileşme sürecinde makinelerin, teknolojinin, bilimin ve robotların hayatımıza dahil olması toplumsal refahın yükselmesini sağlamış bunun yanında istenmeyen durumlarda olmuştur. Özellikle 1. ve 2. Sanayi Devriminde aşırı hammadde kullanılması dünyada kıtlık sorununa yol açmıştır. Günümüzde 3. ve 4. Sanayi devrimi ile fabrikalar hayatımızın her alanına girmiş, fabrikalarda emek yerine robotların kullanımı işsizliğe yol açmıştır. Bunun yanında teknolojiyle birlikte yüksek refah sağlanmıştır.
Türkiye açısından değerlendirecek olursak. Anadolu toprakları geçmişten günümüze pek çok medeniyete yuva olmuş ve bu coğrafyalarda tarımda, toprakta önemli gelişmeler yaşanmıştır. Fakat sanayi devrimi anlamında dünyada yaşanan devrimler bu topraklarda gerçekleşmemiştir. Tarım çağında öncü medeniyet olmuşken sanayi devrimlerine uygun örgütlenmiş toplumsal yapı gerçekleşmemiştir.
Sanayi devriminde gelinen bu yeni aşmada hızlı ve atik olmazsak makas daha da açılacak ve gelişmiş toplumların gerisinde kalacağız. Tüm kamu, kurum ve kuruluşlar ile özel sektörün 4. Sanayi devrimini iyi anlamaları gerekmektedir. Özel sektörün desteklenerek inovasyon ve ar-ge çalışmalarının üniversite destekli yapılması çok önemlidir. Unutulmamalıdır ki büyümenin temel kaynaklarından olan teknolojiye yapılacak yatırımlar hedeflenen projeler için olmazsa olmazdır. Biran önce radikal reformlar yapılmalı ve gerekli adımlar atılmalıdır.
