İşbaşı Eğitim Programı Prim Desteği
Özer DEMİRDİZEN
Sosyal Güvenlik Denetmeni
Mali Hukuk Bilim Uzmanı
odemirdizen@gmail.com
İşbaşı eğitim programları, işverenlere deneyim sahibi işçiyi kendisinin yetiştirmesi imkanını sağlayan ve program süresince işverene herhangi bir mali yük getirmeyen, eğitim görenin program sonrasında çalıştırılması halinde ise işverene prim desteği sağlayan avantajlı ve teşvik edici bir uygulamadır. Makalemizde, kısaca İEP olarak adlandırılan işbaşı eğitim programının ne olduğu, kimlerin faydalanabileceği, ne gibi haklar sağladığı ve sunulan prim desteği hakkında bilgi verilmektedir.
II-İŞBAŞI EĞİTİM PROGRAMI (İEP) NEDİR, SAĞLANAN HAKLAR NELERDİR, KİMLER FAYDALANABİLİR?
İşbaşı eğitim programları, İŞKUR’a kayıtlı işsizlerin mesleki deneyim edinmeleri ve teorik eğitimini aldıkları mesleklerde uygulamayı görmeleri, çalışma ortamına uyumlarının sağlanması amacıyla düzenlenen programlardır. Bu programlarla işsizlerin mesleki yeterliklerini geliştirmeleri ve tecrübe edinmeleri amaçlanmaktadır. İşbaşı eğitim programından en az 2 sigortalı çalışanı olan işverenler faydalanabilmektedir. İşveren, sigortalı çalışan sayısı; 2 ile 10 arasında ise 1, 10’dan fazla ise çalışan sayısının %10’undan %30’una kadar katılımcı talep edebilmektedir. Programdan yararlanmak için en az %50 istihdam taahhüdü verme ve katılımcıları en az program süresi kadar istihdam etme zorunluluğu bulunmaktadır.
İşbaşı eğitim programına katılmak isteyenler işbaşı eğitimi yapacağı işyerini kendileri bulabileceği gibi İŞKUR’dan da kendilerine işyeri bulunmasını talep edebilmektedir. Ayrıca işverenler de istedikleri vasıftaki katılımcı adayını kendileri bulabilecekleri gibi kendilerine katılımcı adayı bulunmasını İŞKUR’dan talep edebilmektedir. Programların süresi en fazla 78 fiili gün (3 ay) ve haftalık en fazla 45 saattir. Katılımcılara zaruri giderlerini karşılamak üzere program süresince günlük 54-TL cep harçlığı verilmekte, ayrıca İŞKUR tarafından adlarına iş kazası ve meslek hastalığı sigortası primi ile genel sağlık sigortası (GSS) primi ödenmektedir.
İşbaşı eğitim programına katılmak isteyen kişilerin;
– İŞKUR’a kayıtlı işsiz olması,
– 15 yaşını tamamlamış olması,
– Programa başvuru yapan işverenin birinci veya ikinci dereceden kan hışmı veya eşi olmaması,
– Emekli olmaması,
– Programın başlama tarihinden önceki üç aylık dönemde programa başvuru yapan işverenin çalışanı olmaması,
– Programın başlama tarihinden önceki üç aylık dönemde adına uzun vadeli sigorta kolları kapsamında sigorta primi yatırılmamış olması,
– İş ve meslek danışmanlığı hizmetlerinden faydalanmış olması gerekmektedir.
Yukarıdaki şartları sağlayan ve programa devam etmelerine engel durumları bulunmayan öğrenciler de programlara katılabilmektedir. Ayrıca, tarımsal faaliyette bulunanlar ile isteğe bağlı sigortalı sayılanlar, sosyal yardım, engelli maaşı ile dul ve yetim aylığı alanlar da işbaşı eğitim programlarından yararlanabilmektedir.
İşbaşı eğitim programı sonunda işe alınanların sigorta primlerinin önemli bir kısmı işverene destek olarak İşsizlik Sigortası Fonundan karşılanmaktadır. Aşağıdaki başlıkta bu desteğin ayrıntıları anlatılmaktadır.
III-İŞBAŞI EĞİTİM PROGRAMLARINI TAMAMLAYANLARIN İSTİHDAMINA İLİŞKİN PRİM DESTEĞİ
18 yaşından büyük, 29 yaşından küçük olanlardan İŞKUR tarafından 31.12.2017 tarihine kadar başlatılan işbaşı eğitim programlarını tamamlayanların;
– Programın bitimini takip eden üç ay içinde programı tamamladıkları meslek alanında işe alınmaları ve
– İşe alındıkları yıldan bir önceki takvim yılında işyerinden bildirilen sigortalı sayısının ortalamasına ilave olmaları koşuluyla,
İşe alındıkları işyerinin imalat sanayi sektöründe faaliyet göstermesi halinde 42 ay, diğer sektörlerde ise 30 ay süre ile 5510 sayılı Kanunun 81 inci maddesinin birinci fıkrasının (ı) bendi (işçinin aldığı brüt ücreti üzerinden yapılan beş puanlık indirim) uygulandıktan sonra kalan sigorta primlerinin işveren hisselerine ait oranına göre ve belirlenen prime esas kazanç alt sınırı üzerinden (asgari ücret üzerinden) hesaplanan tutar 4447 sayılı Kanunun geçici 15 inci maddesine göre İşsizlik Sigortası Fonundan karşılanmaktadır. 30/06/2015 tarihine kadar başlayan işbaşı eğitim programlarının katılımcıları için bu süreler 6 ay artırımlı yani imalat sektörü için 48 ay, diğer sektörler için 36 ay olarak uygulanmaktadır.
Örneğin; İŞKUR tarafından 30.06.2015 tarihinden sonra açılan ve kasiyerler için düzenlenen işbaşı eğitim programını bitiren biri programı tamamladığı işyerinde diğer şartları taşımak koşuluyla çalışmaya başlarsa işveren 30 ay boyunca prim desteği alabilecektir. İşe alınan bu işçiye 2017 yılında brüt 2.000-TL ödendiği varsayıldığında; 2.000×5/100=100-TL’si Hazine (beş puanlık indirim), 1.777,50×15,5/100=275,51-TL’si İşsizlik Sigortası Fonu (İEP prim desteği) olmak üzere toplamda 375,51-TL prim indirim ve desteğinden faydalanabilecektir. Yani, işveren bu sigortalı için 690-TL (2.000x%34,5) prim yerine 314,49-TL prim ödeyecektir.
Bahse konu destekten yararlanılabilmesi için sigortalının, işbaşı eğitim programını tamamladığı meslek alanında işe alınması ve İŞKUR’ca belirlenen usul ve esaslar kapsamında istihdam edilmesi gerekmektedir. Sigortalıların programı tamamladıkları meslek alanında işe alınmaması halinde üç aylık süre içerisinde işe alınmış olsalar dahi destekten yararlanılmasına imkan bulunmamaktadır.
Örneğin; İŞKUR tarafından düzenlenen “5230.04-Kasiyer” işbaşı eğitim programını tamamlayan ve işyerinde “Kasiyer” olarak çalıştırılmak üzere “5230.04-Kasiyer” meslek kodu seçilmek suretiyle işe giriş bildirgesi düzenlenen sigortalı için destekten yararlanılması mümkün olabilecek, buna karşın “5230.04-Kasiyer” işbaşı eğitim programını tamamlayan sigortalının, işyerinin “Muhasebe” biriminde çalıştırılmak üzere “4311.07-Muhasebe meslek elemanı” olarak işe alınması halinde ise destekten yararlanılması mümkün olmayacaktır.
Öngörülen destekten, aranılan diğer şartların yanı sıra, sigortalının işe alındığı yıldan bir önceki takvim yılında (Ocak-Aralık ay/dönemi) işe alındığı işyerinden bildirilen aylık prim ve hizmet belgelerinde (APHB) kayıtlı sigortalı sayısının ortalamasına ilave olarak çalıştırılması kaydıyla yararlanılabilmektedir.
Ortalama sigortalı sayısı, sigortalının işe giriş tarihinden önceki takvim yılında işe alındığı işyerinden SGK’ya bildirilmiş olan toplam sigortalı sayısının, aynı dönem aralığında SGK’ya bildirim yapılmış ay sayısına bölünmesi suretiyle bulunmaktadır. Sigortalıların, ortalama sigortalı sayısına ilave olarak çalıştırılıp çalıştırılmadığının tespiti sırasında, ortalama sigortalı sayısının küsuratlı çıkması halinde, yarıma kadar kesirler dikkate alınmamakta, yarım ve üzerinde olan kesirler ise tama iblağ edilmektedir. Buna göre, ortalama sigortalı sayısının küsurat kısmı 0,01 ila 0,49 arasında ise 0 (sıfır) olarak dikkate alınmakta, 0,50 ila 0,99 arasında ise tama iblağ edilmektedir.
Örneğin; Söz konusu destek için öngörülen şartlara sahip olan (A) sigortalısının, (X) Ltd.Şti.’ne ait işyerinde 05/05/2016 tarihinde işe alındığı ve bahse konu sigortalının işe alındığı yıldan bir önceki takvim yılında işyerinden SGK’ya yapılan bildirimlerin,
2015/Ocak ayında 3, 2015/Şubat ayında 3, 2015/Mart ayında 2, 2015/Nisan ayında 2, 2015/Mayıs ayında 3, 2015/Haziran ayında 3, 2015/Temmuz ayında 3, 2015/Ağustos ayında 4, 2015/Eylül ayında 4, 2015/Ekim ayında 4, 2015/Kasım ayında 4, 2015/Aralık ayında 4 olduğu varsayıldığında,
Baz alınan 2015 takvim yılındaki toplam sigortalı sayısı: 3+3+2+2+3+3+3+4+4 +4+5+5=41 olduğu için, ortalama sigortalı sayısı: 41/12=3,4=3 olacaktır.
Bu durumda, bahse konu sigortalıdan dolayı söz konusu destekten 4 ve üzerinde sigortalının çalıştırıldığı aylarda yararlanılabilecektir. Sigortalı, ortalama sigortalı sayısına ilave olarak işe alınmasa dahi, sonraki aylarda işyerinde çalışan sigortalı sayısı ortalama sigortalı sayısının üzerine çıktığı takdirde, bahse konu sigortalıdan dolayı ilgili aylarda söz konusu destekten yararlanılabilecektir.
Bu destekten faydalanabilmesi için işverenlerin; aylık prim ve hizmet belgelerini yasal süresi içinde SGK’ya vermeleri, sigortalıların tamamına ait sigorta primlerini yasal süresi içinde ödemeleri ve işyerinin SGK’ya prim, idari para cezası ve bunlara ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammı borcu bulunmaması gerekmektedir. SGK’ya olan borçlarının 6183 sayılı Kanunun 48 inci maddesine göre tecil ve taksitlendirilmiş veya ilgili diğer kanunlar uyarınca yeniden yapılandırılmış ve taksitlendirilmiş olması, bu tecil, taksitlendirme ve yeniden yapılandırma devam ettiği sürece işverenlerin bu destek hükmünden yararlanmasına engel teşkil etmemektedir.
Ayrıca, işverenin bu destekten yararlanma şartlarından biri de işyerinde yapılan kontrol ve denetimlerde çalıştırılan kişilerin sigortalı olarak bildirilmediği veya bildirilen sigortalının fiilen çalıştırılmadığı yönünde tespitin bulunmamasıdır.
IV-SONUÇ
Sonuç olarak, temel amacı iş tecrübesi olmayan kişilere mesleki deneyim ve iş tecrübesi kazandırılarak bu kişilerin istihdam edilebilirliğini artırmak olan işbaşı eğitim programları, işverene getirilen prim desteğiyle hem iş arayanlar hem de işverenler açısından cazip bir uygulama halini almıştır. Makalede de anlatıldığı üzere işverenlerin İEP prim desteğinden faydalanabilmeleri prim belgelerini süresi içinde vermeleri, prim borçlarını süresi içinde ödemeleri, kayıtdışı işçi çalıştırmamaları ve fiilen çalışmayan kişileri sahte sigortalı bildirmeme şartlarına bağlıdır. Destekten faydalanmaya şartlarının tutması yanında bu desteğin kesilmeksizin sürdürülebilirliği de işverenler açısından önemli olmalıdır.