Rüknettin KUMKALE
Yeminli Mali Müşavir
rkumkale.ymm@gmail.com
Cumhuriyet Tarihimizde Çıkartılan Vergi Afları
Bu Kanun 1924 yılından bu yana aynı konuda çıkartılan 33. düzenlemedir.
Kanunun genel gerekçesinde yapılandırmaya neden ihtiyaç duyulduğu şu şekilde açıklanmaktadır.
GENEL GEREKÇE
Hükümetlerimiz döneminde hazırlanan 10. Kalkınma Planı ve bu Plana bağlı olarak hazırladığımız Öncelikli Dönüşüm. Programlan kapsamında ülkemizde yatırımların ve istihdamın artırılması, üretimin teşvik edilmesi, araştırma-geliştirme faaliyetlerinin desteklenmesi ve ülkemizin cazip bir yatırım merkezi haline getirilmesi amaçlarına hizmet etmek üzere, belli stratejik hedefler gözetilerek hazırlanan Yatırım Ortamının İyileştirilmesi Amacıyla Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Tasarısı Türkiye Büyük Millet Meclisinde kabul edilmiştir.
Yatırım ortamının iyileştirilmesi suretiyle, ülkemizin uluslararası yatırımlar açısından cazibe merkezi haline gelmesinin sağlanması yanında, ekonomik kalkınmanın sürdürülebilir şekilde devamlılığının da sağlanması gerekmektedir.
Bu kapsamda, yatırımların arttırılarak kalkınmanın temin edilmesine yönelik kararlarımızı desteklemek müteşebbislerin iş ve yatırım kararlarına daha sıhhatli bir şekilde odaklanmalarına imkan sağlamak için;
– özel sektörün kamuya olan borç yükünün azaltılarak borçlara taksitle ödeme imkânı getirilmesi,
– ihtilafların sulh yoluyla sonlandırılması,
- vergi incelemesinde olan konuların dava yoluna gidilmeksizin çözümlenmesi
- vergilemede öngörülebilirliğin artırılarak geçmiş vergilendirme dönemleri ile ilgili olası risklerin ortadan kaldırılması,
- işletme kayıtlarının fiili durumlarına uygun hale getirilerek kayıtlı ekonomiye geçişin teşvik edilmesi amaçlarıyla bu Teklif hazırlanmıştır.
Ayrıca,
– 6552 sayılı İş Kanunu ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması ile Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılmasına Dair Kanun kapsamında yapılandırılan alacakları, Kanunun öngördüğü şartlar dâhilinde ödeyemeyen borçlulara yeniden bir hak verilerek kamu alacaklarının tasfiyesine,
– Bazı varlıkların milli ekonomiye kazandırılmasına imkân sağlanması amaçlarıyla da düzenlemeler yapılmaktadır.
Aslında vergi affı diye bir şey yoktur. Bu ifade halk arasında ödenmeyen vergilerin faizlerinin tamamen veya bir kısmının silinmesi sonrasında taksitle ödenmesi ile ilgili yapılan düzenlemeler için kullanılmaktadır.
Çıkartılan düzenlemelerde verginin aslı affedilmemektedir. Sadece ödenmeyen vergiler için tahakkuk etmiş olan faiz ve gecikme zammı kanunda ön görülen şekilde yeniden hesaplanmakta ve bu yeni hesaplama sonucunda ortaya çıkan tutar gene kanunda belirtilen taksit adetleri ile ödenmektedir.
Bunun yanında, kasa ve stoklar ile ilgili düzenlemelerde yapılmaktadır.
Yukarıda değindiğimiz gibi Cumhuriyet tarihimizde, 1924 yılından, 6736 sayılı Bazı Alacakların Yapılandırılmasına İlişkin Kanun ile öngörülen düzenlemeye kadar 92 yılda 33 adet vergi affı çıkartılmıştır.
92 Yıl x12Ay /33 Adet düzenleme = 33,45 ayda bir vergi affı çıkartılmıştır.
Diğer bir hesaplama ile ortalama 1.003 günde bir af çıkartılmaktadır.
| TÜRKİYE’NİN CUMHURİYET TARİHİNDE YILLARA GÖRE VERGİ AFLARI | ||
| Sıra | Tarih | Açıklama |
| 1 | 17.05.1924 | İlk Vergi Affı |
| 2 | 05.08.1928 | ElviyelSelased Vergilerinin Sureti Cibayetine Dair Yasa |
| 3 | 15.03.1934 | 4530 Sayılı Varlık Vergisinin Bakayasının Terkinine Dair Yasa |
| 4 | 04.07.1934 | 2566 Sayılı Vergi Bakayasının Tasfiyesine Dair Yasa |
| 5 | 29.06.1938 | 3568 Sayılı Arazi Vergisinin Mali Yıl Sonuna Kadar Olan Bakiyesinin Terkinine Dair Yasa |
| 6 | 13.06.1946 | Orman İşletmelerinin Bazı Vergilerden Muaf Tutulması Hakkındaki Yasa |
| 7 | 21.01.1947 | 5050 Sayılı Toprak Mahsulleri Vergisi Artıklarının Silinmesi Hakkında Yasa |
| 8 | 26.10.1960 | 113 Sayılı Af Yasası |
| 9 | 28.12.1961 | 281 Sayılı Vergi Cezaları Gecikme Zamlarının Tecil ve Tasfiyesine Dair Yasa |
| 10 | 23.02.1963 | 218 Sayılı Bazı Suç ve Cezaların Affı Hakkında Yasa |
| 11 | 13.06.1963 | 252 Sayılı Spor Kulüplerinin Vergi Borçlarının Bir Defaya Mahsus Olmak Üzere Affı
Hakkında Yasa |
| 12 | 05.09.1963 | 325 Sayılı Yasa Kamu İktisadi Teşebbüslerinin 1960 ve Daha Önceki Yıllarına Ait Bir
Kısım Vergi Borçlarının Tasfiyesi Hakkında Yasa |
| 13 | 16.07.1965 | 691 Sayılı Belediyelerin ve Belediyelere Bağlı Müessese ve İşletmelerin Bir Kısım Borçlarının Hazinece Terkin ve Tahkimi Hakkında Yasa |
| 14 | 03.08.1966 | 780 Sayılı Bazı Suç ve Cezaların Affı Hakkında Yasa |
| 15 | 28.02.1970 | 1319 Sayılı Emlak Vergisi Kanunuyla Getirilen Af |
| 16 | 15.05.1974 | 1803 Sayılı Cumhuriyet‘in 50. Yılı Nedeniyle Bazı Suç ve Cezaların Affı Hakkında Yasa |
| 17 | 20.03.1981 | 2431 Sayılı Tahsilatın Hızlandırılması ve Beyan Dışı Kalmış Servet Unsurlarıyla Vesikasız Emtianın Beyanına İlişkin Yasa |
| 18 | 02.03.1982 | 2431 Sayılı Yasaya Ek |
| 19 | 22.02.1983 | 2801 Sayılı Bazı Kamu Alacaklarının Özel Uzlaşma Yolu ile Tahsili Hakkında Yasa |
| 20 | 04.02.1985 | Bazı Vergi Kanunlarında Değişiklik Yapılması Hakkında 3239 Sayılı Kanunun Geçici 4. Maddesi |
| 21 | 03.12.1988 | 3505 Sayılı Yasa (Geçici Birinci Madde) |
| 22 | 28.12.1988 | 3512 Sayılı Yasa |
| 23 | 15.12.1990 | 3689 Sayılı Yasa (Geçici Birinci Madde) |
| 24 | 21.02.1992 | 3787 Sayılı Yasa |
| 25 | 05.09.1997 | 400 Sayılı Tahsilat Genel Tebliği |
| 26 | 22.07.1998 | 4369 Sayılı Yasa |
| 27 | 06.02.2001 | 414 Sayılı Tahsilat Genel Tebliği |
| 28 | 07.03.2002 | 4746 Sayılı Yasa İle Emlak Vergisi İle İlgili Af Düzenlemesi (Emlak Vergisi Yasasının Geçici Madde 21) |
| 29 | 27.02.2003 | 4811 Sayılı Vergi Barışı Kanunu |
| 30 | 22.11.2008 | 5811 Sayılı Bazı Varlıkların Milli Ekonomiye Kazandırılması Hakkında Kanun (Varlık Barışı) |
| 31 | 13.02.2011 | 6111 Sayılı Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması İle Sosyal Sigortalar Ve Genel
Sağlık Sigortası Kanunu Ve Diğer Bazı Kanun Ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun |
| 32 | 10.09.2014 | 6552 Sayılı İş Kanunu ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması ile Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılmasına Dair Kanun |
| 33 | 19.08.2016 | 6736 sayılı Bazı Alacakların Yapılandırılmasına İlişkin Kanun |
Kaynak: ÇETİN Güneş, “Vergi Aflarının Vergi Mükelleflerinin Tutum ve Davranışları Üzerindeki Etkisi”, Yönetim ve Ekonomi, C:14, S:2, 2007, s.177. (Kargı, 2011, 101 – 115)
Bu tablo Terazi Hukuk Dergisi’nin 100. Sayısında yayımlanan “Vergisel Sorunların Kökenleri Ve Ekonomiye Etkisi” başlıklı yazımızda kullanılmıştır. 2014 ve 2016 yılında çıkartılan kanunlar tabloya tarafımızca ilave edilmiştir.
Vergi affı lehindeki görüşler, genel olarak ekonomik ve mali suçların özellikleri, af yoluyla vergi gelirlerinin artırılması, vergi gelirlerinin tahsilâtının hızlandırılması, vergi idaresi ve vergi yargı organlarının iş yüklerinin hafifletilmesi noktalarında yoğunlaşmıştır (Dönmez, 1992:30,akt. Veli KARGI 2011, 101- 115 )(Kargı Veli Yrd.Doç. Dr., Türkiye’de Vergi Aflarının Vergi Gelirlerine Etkisi, ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 7, Sayı 13, 2011, s. 101–115)
Olumsuz görüşler ise genel olarak, sıklıkla af çıkartılmasının mükellefte bir beklenti yarattığı, vergisel yükümlülüklerini tam ve zamanında yerine getirmeyen mükellefler lehine rekabet avantajı sağladığı, (Kargı – Yüksel, 2010, 23 – 44)(Kargı Veli Yrd. Doç. Dr.,Yüksel Cihan Arş. Gör., İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Maliye Araştırma Merkezi Konferansları, 54. Seri/Yıl: 2010)noktalarında toplanmaktadır.
Vergi Afları İle İlgili Olumlu/Olumsuz Görüşlere Karşı Gerçek
Vergi afları bir çok kesim tarafından tenkide uğramasına karşın, son 92 yılda ortalama 33 ayda bir çıkartılmaktadır. 4. beş yıllık kalkınma planının (1979 – 1983) 766. paragrafından “Kamu alacaklarının ertelenmesi ve taksitlendirilmesi nesnel ölçütlere bağlanacak ve yükümlülerce bu yolun sürekli bir ek finansman kaynağı olarak kullanılması önlenecektir.” ifadesi bulunmasına karşın sadece bu plan dönemi içinde 3 adet vergi affı çıkartılmıştır.
Sekizinci kalkınma planının geçerli bulunduğu 2001 – 2005 yılları için, “Vergi affı uygulamasını gerektirmeyecek ortam oluşturulacak ve af beklentilerinin ortadan kaldırılmasını sağlayacak düzenlemeler gerçekleştirilecektir.” şeklinde öngörüde bulunulmasına karşın bu dönem içinde 3 kere af uygulaması yapılmıştır.
Kanun koyucu vergi affını gündeme getirirken, vergi mükelleflerinin bu yöndeki beklentisini karşılamaktadır. Yoksa vergi mükelleflerinde böyle bir beklenti bulunmuyor ise bu şekilde bir kararın alınmasına olanak bulunmamaktadır.
İş dünyası, işletmesi için öz kaynak oluşturmak, bu öz kaynağı ile yeni yatırımlar yaratmak ve sonuç olarak müessesesini geliştirmek istemektedir. Ancak vergi ve sigorta primlerinin yanında banka kredi faizlerinin yüksekliği iş adamını nakit sıkıntısına sokmakta, yatırımlarını yapamama ve öz kaynak oluşturamama sonucuna ulaşmaktadır.
Bu sebepler, iş adamını bir tercih yapma yoluna götürmektedir. Bu da eldeki paranın vergi ve sigorta olarak ödenmesi yerine, cari harcamalara ve yatırımlara kanalize edilmesidir.
Bütün bunların yanında, yukarıda sözü edildiği üzere 92 yıl içinde her 33 ayda bir çıkartılan vergi afları müessesesine alışkanlığın oluştuğunu inkar etmenin de olanağı bulunmamaktadır.