Talha APAK
Yeminli Mali Müşavir
Bağımsız Denetçi
Alomaliye.com Yayın Kurulu Başkanı
t.apak@apakymm.com
apakymm@gmail.com
ÜLKEMİZDE ticari hayatta kıymetli evrak olarak çok önemli yeri olan çek, özünde bir ödeme aracı iken uygulamada ağırlıklı olarak bir kredi aracı olarak işlev görür. Çeşitli zamanlarda çek mevzuatında değişiklikler yapılmış olsa da en ciddi değişiklik 2009, 2010 ve 2012 yıllarında o günün koşullarına göre yapıldı. En son yapılan değişikliklerle iki önemli düzenleme öne çıkmıştı. Bu düzenlemelerden birincisi, karşılıksız çeklerde adli (hürriyeti bağlayıcı) ceza yerine para (idari) cezası getirilmiş olması. İkincisi ise, çekin düzenleme (vade) tarihinden önce bankaya ibraz edilemeyeceği idi.
Hukukumuza göre, çekte vade yoktur, düzenleme tarihi vardır, ibrazında ödenir. Ancak, ülkemizde uygulamada vadeli (ileri tarihli) çek düzenlemek bir hayli yaygın bir uygulama. Vaktiyle, vadesinden önce bankalara çek ibraz etmek süretiyle karşılıksız damgası yüzünden birçok kişi/kuruluş sıkıntı yaşadı. Bu duruma da en son düzenleme ile geçici bir çözüm bulunarak, 31.12.2017 tarihine kadar çekler düzenleme (vade) tarihinden önce bankalara ibraz edilemeyecek kuralı getirildi.
Kapsamlı Değişiklikler Yapılmıştı
Söz konusu dönemde yapılan değişikliklerle…
• Çekin, vadesinde karşılıksız çıkması halinde, bankalara çek yaprağı kadar maddi yükümlülük getirildi.
• Çek defterinin her bir yaprağına, çekin basıldığı tarihin de yazılması; çekin, üzerinde yazılı baskı tarihinden itibaren beş yıl içinde ibraz edilmemesi hâlinde, muhatap bankanın ödemekle yükümlü olduğu tutara ilişkin sorumluluğun sona ermesi öngörüldü.
• Bankaların müşterilerine verdikleri eski çek defteri ile ilgili olarak, muhatap bankanın ödemekle yükümlü olduğu tutara ilişkin sorumluluğunun 30/06/2018 tarihinde sona ereceği öngörüldü.
• 31/12/2017 tarihine kadar, üzerinde yazılı düzenleme tarihinden önce çekin ödenmek için muhatap bankaya ibrazı geçersiz olacağı kurala bağlandı.
• Çekler, tacir olan ve tacir olmayan diye ayrı ayrı bastırılıp kişilere/kurumlara verilmesi; tacir olanların nama, tacir olmayanların ise hamiline yazılabileceği hükme bağlandı.
Bir Sürü Sıkıntı Var
İş dünyasının yaşadığı üzere, mevcut çek mevzuatında
yapılan birçok değişikliğin yanı sıra iki önemli değişiklik bugüne kadar beklenenin ötesinde ciddi bazı sıkıntılara yol açmış bulunuyor. Şöyleki…
• Vaktiyle, karşılıksız çek için uygulanan hapis cezasının para cezasına çevrilmesi sonrası çek disiplini bozuldu ve son yıllarda karşılıksız çekler zirve yaptı. Burada, iyi niyetli tüccar ile kötü niyetli tüccar karmaşası yaşandı. Piyasa disiplini bozuldu.
• Yapılan en son istatistiki araştırmalarda, içinde bulunduğumuz yılın ilk iki ayında karşılıksız çek adedinin bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 32 oranında arttığı tespit edildi.
Yakın zamanda, Gümrük ve Ticaret Bakanı Sayın Bülent Tüfenkci basına yaptığı açıklamada, çek yasası ile ilgili düzenlemeyi bitirdiklerini, önümüzdeki günlerde Meclis’e sevk edeceklerini, çeke yeniden itibar kazandırarak daha kolay ve güvenli ticaret yapılabilmesinin önünü açacaklarını belirterek, yaşanan sıkıntıların ve aksaklıkların giderilmesi yönünde çalışmalarının olduğu müjdesini verdi.
Acil Düzenleme Gerekiyor
En son yapılan değişikliklerle çek yasasında olumlu bazı düzenlemeler yapıldı ancak, bu düzenlemeler günün koşulları ve piyasa şartları için yeterli olmadığı gibi bazı olumsuzluklara da yol açarak, çeke olan güveni azaltmış oldu.
Ekonomik suçlar için hürriyeti bağlayıcı cezalar hukuki olarak çok eleştrildiğinden, hapis cezası kaldırılarak yerine idari para cezaları getirilmişti. Ancak, bu ceza yöntemi caydırıcı olamadığından gelinen noktada, alacaklılar mağdur oldu, piyasalar çok ciddi sıkıntılarla karşı karşıya kaldı. Piyasanın artık tahammülü kalmadığı için çekte vade kargaşasına son verilerek, çek yasasında günün koşullarına uygun yeni bir düzenlemenin acilen yapılması gerektiği kanaatindeyiz.
Para Dergisi’nden İktibas Edilmiştir.