TBMM Sanayi, Ticaret, Enerji, Tabii Kaynaklar, Bilgi ve Teknoloji Komisyonunu, “Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Tasarısı’nı” kabul etti.
Araştırma ve geliştirmenin yanı sıra tasarımı da teşvik kapsamına alan düzenleme, TBMM Sanayi, Ticaret, Enerji, Tabii Kaynaklar, Bilgi ve Teknoloji Komisyonunda kabul edildi.
Komisyon, AK Parti Konya Milletvekili Ziya Altunyaldız başkanlığında toplandı. Komisyon; geçen hafta görüşmeye başladığı ve geneli üzerindeki görüşmeleri tamamlanan “Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Tasarısı’nı bazı değişikliklerle kabul etti.”
Tasarıyla; Araştırma Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun kapsamına, tasarım merkezlerinde, tasarım personeli de dahil ediliyor. Çalışan personelin niteliğini artırmak amacıyla doktora, yüksek lisans ve lisans mezunları için farklı oranlarda gelir vergisi istisnası getiriliyor. Bunun yanında temel bilimler alanları mezunlarının istihdamı da teşvik ediliyor.
Yükseköğretim öğrencilerine verilen burs, kredi ve her türlü nakdi yardımlara ilişkin ödemeler, Türkiye Bilimsel ve Teknoloji Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) tarafından yapılacak. Yükseköğretim Kanunu’nda, “doktora sonrası araştırma” tanımı yapılıyor. Doktora sonrası araştırma, “Doktora ile tıpta, diş hekimliğinde, eczacılıkta ve veteriner hekimlikte uzmanlık veya sanatta yeterlik eğitimi sonrasındaki 7 yıl içerisinde bir yükseköğretim kurumunda azami 3 yıl süreyle gerçekleştirilen araştırma yoluyla deneyim kazanımı” olarak tanımlanıyor.
Ulusal ve uluslararası düzeyde düzenlenen bilimsel yarışmalarda ilk üçe giren öğrencilere ilgili dallardaki lisans programlarına yerleştirilmelerinde ek puan uygulanarak bilim alanında başarılı öğrenciler teşvik ediliyor.
Araştırma, geliştirme, tasarım ve yenilik projeleri ile üniversite-sanayi işbirliği faaliyetleri sonucu elde edilen gelirler, döner sermaye işletmesinin ayrı bir hesabında toplanacak. Bu gelirlerden herhangi bir kesinti yapılmayacak. Bu kapsamda görev yapan öğretim elemanına ödenecek gelirin yüzde 85’i, herhangi bir vergi kesintisi yapılmaksızın ilgili öğretim elemanına ödenecek. Kalan tutar, yasada belirtilen işler için kullanılacak. Bu kapsamda değerlendirilecek proje ve faaliyetlere, öğretim elemanının müracaatı doğrultusunda, üniversite yönetim kurulunun izni ile karar verilecek.
Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu kapsamına alınan ihtisas teknoloji geliştirme bölgelerinde bulunan girişimcilerin Katma Değer Vergisi Kanunu kapsamındaki teslim ve hizmetleri KDV’den istisna tutuluyor.
Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeleri Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı (KOSGEB) tarafından desteklenen araştırma ve geliştirme, tasarım ve yenilik faaliyetlerine ilişkin her türlü süreçte görev yapmak üzere görevlendirilen öğretim elemanları ile kamu görevlilerine ve hizmetinden yararlanılacak diğer kişiler için yapılacak harcamalar Başkanlık bütçesinden gerçekleştirecek.
Görevlendirilen öğretim elemanları ile kamu görevlisi olmayan, alanında uzman diğer kişilere harcırah giderleri içinde olmak kaydıyla yasada öngörülen tutarın 5 katını aşmamak üzere ve kısıtlamalara tabi olmaksızın her yıl Başkanlıkça belirlenecek tutar üzerinden doğrudan görevlendirilen kişiye ödeme yapılacak. Görevlendirileceklerin asli görevlerine ait aylık, ücret, ödenek, her türlü zam ve tazminatları ile diğer mali ve sosyal hakları ödenmeye devam edilecek. Bu kapsamda görevlendirilen öğretim elemanlarına yapılacak ödemeler, döner sermaye kesintisinden etkilenmeyecek.
Bölge ile ilgili başvurular, Kurucu Heyet ya da yönetici şirket tarafından yapılacak. Başvuruları değerlendirmek üzere Bakanlık Bilim ve Teknoloji Genel Müdürünün başkanlığında, Maliye Bakanlığı, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Kalkınma Bakanlığı, Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı, TÜBİTAK, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği, Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeleri Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı ve Bakanlık tarafından belirlenecek teknoloji konusunda faaliyet gösteren bir özel kuruluştan birer temsilcinin katılımıyla “Değerlendirme Kurulu” oluşturulacak.
Bölge alanının Organize Sanayi Bölgesi içerisinde yer alması durumunda, uygulama projelerinin onaylanması ile ruhsat ve izinlerin verilmesi işlemleri, Organize Sanayi Bölgeleri Kanunu’na göre yapılacak. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, gerekli görmesi halinde Teknoloji Geliştirme Bölgelerindeki kira üst limitlerini belirlemeye yetkili olacak.
Tasarıyla, teknoloji geliştirme bölgelerinde Ar-Ge ve tasarım niteliği yüksek projelerin yer alması hedefleniyor. Belirli süreler içerisinde yönetici şirket, kuruluşunu tamamlamayan veya faaliyete geçmeyen teknoloji geliştirme bölgeleri veya bölge alanlarının statüsünün ortadan kaldırılmasıyla kamu kaynaklarının atıl kalmasının önüne geçerek kaynakların etkin ve verimli kullanılması amaçlanıyor. Teknoloji geliştirme bölgeleri yönetici şirket ve firmalarından verilen elektronik ortamda anlık olarak alınması sağlanmak suretiyle üç ayda bir yazılı olarak alınması uygulamasından vazgeçilerek bürokrasinin azaltılması ve mevzuatın sadeleştirilmesi öngörülüyor.
Teknoloji geliştirme bölgelerinde, yabancı uyruklu Ar-Ge personelinin yanı sıra tasarım personeli de yer alacak.
Tasarıyla, tasarım faaliyetinin destek kapsamına alınması amacıyla, “tasarım” ibaresi, ilgili kanuna ekleniyor. Yönetici şirket, bölge için gerekli her türlü hizmetlerin yürütülmesindeki mali yüklerin azaltılması amacıyla, damga vergisi ve harçlara ilave olarak, emlak vergisinden de muaf tutulacak.
Yeni oluşturulan ihtisas teknoloji geliştirme bölgeleri de teknoloji geliştirme bölgeleri gibi destek, teşvik, muafiyet ve istisnalardan yararlanabilecek. Ar-Ge projelerinin daha kısa sürede ve daha düşük maliyetle tamamlanarak ticarileşmeye hazır hale gelmesi için, proje kapsamında yurt dışından yapılacak alımlar, gümrük vergisi, her türlü fon, damga vergisi ve harçtan müstesna tutulacak.
Yazılım ve Ar-Ge faaliyetlerinde olduğu gibi, ülke açısından stratejik önemi haiz olan tasarım faaliyetlerinden elde edilen kazançlar da 31 Aralık 2023 tarihine kadar gelir ve kurumlar vergisinden müstesna tutulacak. İhtisas teknoloji geliştirme bölgelerinde çalışan tasarım personelinin görevleri ile ilgili ücretleri de 31 Aralık 2023’e kadar her türlü vergiden istisna tutulacak. Ar-Ge, yazılım ve tasarım personelinin hafta tatili ve yıllık ücretli izin süreleri ile ulusal bayramlar ve genel tatil günlerine isabet eden ücretleri istisna kapsamına alınarak, bu personelin daha esnek çalışmasına olanak sağlanacak.
Yüksek lisans ve doktorada geçirilen süreler
Ar-Ge, tasarım ve yazılım personelinin yüksek lisans ve doktorada geçirdiği sürelerin gelir vergisi stopajı kapsamında değerlendirilmesine yönelik Bakanlar Kuruluna yetki verilecek. TÜBİTAK-Marmara Araştırma Merkezi Teknoloji Serbest Bölgesinde çalışan tasarımcı personelinin ücretleri de gelir vergisi istisnası kapsamına alınacak.
Tasarıyla, yatırımcılara teknoloji geliştirme bölgeleri firmalarına doğrudan girişim sermayesi sağlamaları durumunda, mevcut uygulamadaki vergi indirimi desteğinden yararlanma imkanı getiriliyor. 31 Aralık 2023 tarihine kadar uygulanmak üzere, bölgede faaliyette bulunanlara Bakanlık tarafından uygun görülen alanlarda gerçekleştirecekleri projelerinin finansmanında kullanılmak üzere, gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri tarafından sağlanan sermaye destekleri, beyan edilen gelirin veya kurum kazancının yüzde 10’unu ve öz sermayenin yüzde 20’sini aşmamak üzere, ticari ve kurum kazancının tespitinde indirim konusu yapılacak. İndirim konusu yapılacak tutar yıllık olarak 500 bin TL’yi aşamayacak. Bu oranları ve parasal sınırı yarısına kadar indirmeye veya dört katına kadar artırmaya Bakanlar Kurulu yetkili olacak.
Projelerin finansmanında kullanılmak üzere, gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri tarafından sağlanan sermaye desteklerinin iki yıl içinde ilgili projenin finansmanında kullanılmayan kısmı için indirim dolayısıyla zamanında tahakkuk ettirilmemiş vergiler, gecikme faiziyle tahsil edilecek.
“Off-set” ibaresi kaldırılıyor
Sanayi katılımı ibaresi, “off-set” ibaresini de kapsadığından, bu ibare yürürlükten kaldırılıyor. Teknoloji geliştirme bölgelerinde geliştirilen ürünlere ve işletmelerin öz kaynakları kullanılarak başarıyla tamamlanan projeler sonucu ortaya çıkan ürünlere de teknolojik ürün deneyim belgesi verilecek.
Türkiye’nin Ar-Ge ve yenilik ekosistemini güçlendirmek, teknoloji transferini sağlamak, işletmelerin teknoloji seviyesini yükselterek katma değeri yüksek ürünler üretilmesini sağlamak için eğitim düzeyi, mesleki deneyimi, bilim ve teknolojiye katkısı, Türkiye’deki faaliyetinin veya yatırımının ülke ekonomisine ve istihdama etkisi önemli olan yabancılara, süresiz çalışma izni verilebilecek.
Türkiye’nin Ar-Ge, yenilik ve tasarım alanındaki gelişimini hızlandıracak ve teknolojik ilerlemesine katkı sağlayacak nitelikteki yabancılara verilen çalışma izinleri, Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Kanun kapsamında öngörülen sürelere tabi olmaksızın düzenlenecek. Bu yabancıların çalışma izni başvuruları, Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığının olumlu görüşü üzerine karara bağlanacak.
Kamu kurum ve kuruluşları tarafından desteklenen projelerde görevli bursiyerler de sigortalı sayılacak.
TBMM Sanayi, Ticaret, Enerji, Tabii Kaynaklar, Bilgi ve Teknoloji Komisyonunda kabul edilen Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Tasarısı’na göre, tasarım projelerine ilişkin harcamalar ile tasarım merkezlerinde gerçekleştirilen münhasıran tasarım harcamaları, indirime konu edilebilecek. Bakanlar Kurulunca belirlenecek kriterleri haiz Ar-Ge ve tasarım merkezlerine ilave destek sağlanacak.
Tasarım personelinin görevleri ile ilgili ücretleri de gelir vergisi stopajı teşviki kapsamına alınıyor. Ar-Ge ve tasarım personelinin hak kazanılmış hafta tatili ve yıllık ücretli izin süreleri ile ulusal bayramlar ve genel tatil günlerine isabet eden ücretleri istisna kapsamına alınarak, personelin daha esnek çalışmasına imkan temin ediliyor.
Ar-Ge ve tasarım personelinin merkezde yürüttüğü projelerle doğrudan ilgili olmak şartıyla, merkez dışındaki bu faaliyetlere ilişkin ücretleri ile yüksek lisans ve doktorada geçirilen sürelerin gelir vergisi stopajı teşviki kapsamında değerlendirilmesine yönelik Bakanlar Kuruluna yetki veriliyor. Tasarım personelinin görevleri ile ilgili ücretleri üzerinden hesaplanan sigorta primi işveren hissesinin yarısının bütçeden karşılanmasına imkan sağlanıyor.
Tasarım faaliyetlerine ilişkin olarak düzenlenen kağıtlar damga vergisinden müstesna tutulacak.
Teknogirişim sermayesi desteğinin girişimcilerin ihtiyaçlarına göre daha etkin bir şekilde verilebilmesine yönelik olarak Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığına yetki veriliyor.
Teknoloji alanında orijinal bir fikri olan ancak bunu hayata geçirecek yeteri kadar finansmana sahip olmayan girişimcilerin finansmana erişimi kolaylaştırılıyor. Bu kapsamda, girişimcilere tahsis edilen desteklerin belirli bir bölümü gelir ve kurumlar vergisi matrahının tespitinde indirim konusu yapılabilecek. Rekabet öncesi işbirliklerine proje bedelinin yüzde 50’sine kadar olan kısmı geri ödemesiz desteklenebilecek.
Tasarım faaliyetlerinde bulunanların aldıkları destekler, özel fon hesabı uygulamasından yararlanabilecek. Ar-Ge projesi kapsamında yurt dışından yapılacak alımlar, gümrük vergisi, her türlü fon, damga vergisi ve harçtan müstesna tutulacak.
Ar-Ge ve tasarım imkan ve kapasiteleri kısıtlı olan özellikle küçük ve orta ölçekli işletmeler, sözleşme çerçevesinde siparişe dayalı olarak Ar-Ge veya tasarım merkezlerinde gerçekleştirilen Ar-Ge ve tasarım harcamalarının belirli bir kısmını beyanname üzerinden indirim konusu yapabilecek.
Temel bilimler alanlarında en az lisans derecesine sahip Ar-Ge personeli istihdam eden Ar-Ge merkezlerine, bu personelin her birine ödedikleri aylık ücretin o yıl için uygulanan asgari ücretin aylık brüt tutarı kadarlık kısmı, iki yıl süreyle, Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı bütçesine konulacak ödenekten karşılanacak. Bu kapsamda her bir Ar-Ge merkezine sağlanacak destek, ilgili ayda Ar-Ge merkezinde istihdam edilen toplam personel sayısının yüzde 10’unu geçemeyecek.
Öğretim elemanlarından Ar-Ge veya tasarım merkezlerinde gerçekleştirilen faaliyetlerde araştırmacı, tasarımcı ya da idari personel olarak hizmetine ihtiyaç duyulanlar, üniversite yönetim kurullarının izniyle tam zamanlı veya yarı zamanlı olarak görevlendirilebilecek.
Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından Tasarım Danışma Konseyinin görüşleri doğrultusunda belirlenen kriterleri haiz tasarım yarışmalarında sergilenen tasarımların tescil giderleri, Bakanlık bütçesine konulacak ödenek imkanları çerçevesinde geri ödemesiz olarak desteklenebilecek.
Bakanlar Kuruluna yetki
Gelir vergisi stopajı ve sigorta primi işveren teşviklerinden yararlanacak tasarım destek personeli sayısına sınırlama getiriyor. Buna göre teşviklerden yararlanacak tasarım destek personeli, toplam Ar-Ge personelinin yüzde 10’undan fazla olamayacak.
Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun’daki indirim, destek ve teşviklerden faydalananlar, Gelir Vergisi Kanunu ile Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nda yer alan aynı mahiyetteki desteklerden ayrıca yararlanamayacak.
Bakanlar Kurulunun, Ar-Ge merkezindeki 50 tam zaman eşdeğer Ar-Ge personeli sayısını düşürme yetkisi 30’dan 15’e çekiliyor. Bakanlar Kurulu, bu sayıyı kanuni seviyesine kadar artırmaya veya belirlenen sınırlar dahilinde sektörler itibarıyla farklılaştırmaya; 10 tam zaman eşdeğer tasarım personeli sayısını yarısına kadar indirmeye, kanuni seviyesine kadar artırmaya veya belirlenen sınırlar dahilinde sektörler itibarıyla farklılaştırmaya da yetkili olacak. Böylece stratejik öneme sahip sektörlere ilişkin Ar-Ge ve tasarım merkezi açılmasının teşvik edilmesi amaçlanıyor.
Ar-Ge, yenilik ve tasarım faaliyetlerine ilişkin yerindelik ve denetim faaliyetleri Bakanlık tarafından yapılacak.
Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, bilişim sektörünün rekabet gücünü artırmak için gerekli çalışmaları yapmak, kamu bilişim projelerini tedarik edecek firmaları; taşımaları gereken yeterlik veya standartlar doğrultusunda yetkilendirmek, teknik içerikli kriterler uyarınca yetkilendirmeyi iptal etmek veya geçici olarak durdurmak, kamu bilişim projelerine ilişkin sözleşmelerin yürütülmesinde kamu kurumlarının ve yüklenicilerin başta kalite ve güvenlik yeterlik veya standartlar olmak üzere uyacakları usul ve esasları belirlemekle görevli olacak.
Tasarım faaliyetlerinin bilim, teknoloji, Ar-Ge ve yenilikçilik faaliyetleri gibi desteklenebilmesi ve bu konuda politika geliştirilebilmesi için Bakanlık görevli olacak. Bakanlık yürüttüğü proje ve destek programlarını bağlı ve ilgili kuruluşları aracılığıyla yürütebilecek.
Ar-Ge ve yenilikçilik destek programlarının değerlendirme, denetim, izleme ve yürütme süreçleriyle Bakanlık faaliyetleriyle ilgili komite veya komisyon çalışma grubu gibi oluşumlarda yer alan öğretim elemanları ve diğer kişilere ödenecek ücretler 5 katına kadar artırılabilecek.
Düzenleme, yayımını takip eden aybaşında yürürlüğe girecek.
“Nitelikli insanlar dünyada kapışılıyor”
Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanı Fikri Işık, büyük şehirlerdeki teknoloji geliştirme bölgelerinde kiraların çok yükseldiğine yönelik şikayetlerin geldiğini belirterek, Ar-Ge, inovasyon ve tasarım yapılmasını istedikleri bu bölgelerin gayrimenkul mantığıyla değerlendirilmesinin doğru olmadığını söyledi. Işık, gerektiğinde buraya müdahale yetkisinin Bakanlıkta olmasının önemli olduğunu ifade ederek, “Kiraların üst limitini gerektiğinde Bakanlık devreye girerek belirlesin ki herkes kafasına göre artırmasın ve bölge amacına uygun çalışsın” dedi.
Ar-Ge’de en önemli unsurun yetişmiş nitelikli eleman olduğuna işaret eden Işık, “Nitelikli insanlar dünyada kapışılıyor. Böyle bir insansanız, yabancı ülkelerden özel davet alıyorsunuz. Amerika’yı Amerika yapan bu alandaki başarısıdır. Türkiye bir sıçrama yapacaksa, çok iyi yetişmiş beyinleri ülkeye kazandırmalı. Hükümet olarak izlediğimiz politika; bir yandan kendi insanımızın niteliğini artırmak ama diğer yandan da dünyanın en iyi beyinlerini ülkemize kazandırmak. Dünyada açık inovasyon tanımı artık sıradanlaştı. Ar-Ge alanında nitelikli insanlara sınırlama getirmek, bu alanda iddialı bir ülke için düşünülemez. Dünyadaki nitelikli insanları ülkeye çekmek için mevzuatımızı kolaylaştırma durumundayız. Türkiye, bu alana yatırım yapmak durumunda. Bırakın engelleyici olmak, daha özendirici destekler sağlamalıyız” diye konuştu.
Türkiye’de çalışmak isteyen nitelikli araştırmacıların olduğuna işaret eden Işık, her isteyen insanın Türkiye’ye gelmesi yerine nitelikli araştırmacı ve bilim adamlarının çalışma izin süreçlerini hızlandırmak ve kolaylaştırmak istediklerini, uzun yıllar beyin göçü veren Türkiye’de durumun artık tersine döndüğünü vurguladı.