06 Aralık 2015 Tarihli Resmi Gazete
Sayı: 29554
Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumundan:
BİRİNCİ BÖLÜM
Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar
Amaç
MADDE 1 – (1) Bu Yönetmeliğin amacı, bankalarca yapılan repo ve ters repo işlemlerine ilişkin usul ve esasları belirlemektir.
Kapsam
MADDE 2 – (1) Bu Yönetmelik, bankaların kendi aralarında veya gerçek veya tüzel kişiler ile yapacakları repo ve ters repo işlemlerinde uymaları gereken yükümlülükleri kapsar.
(2) (Ek:RG-10/2/2021-31391)(1) Bu Yönetmelik uyarınca repo işlemleri, faizsiz bankacılık ilke ve standartlarına uygun yöntemler ve finansal araçlar üzerinden gerçekleştirilen geri alma taahhüdü ile satım işlemlerini; ters repo işlemleri, faizsiz bankacılık ilke ve standartlarına uygun yöntemler ve finansal araçlar üzerinden gerçekleştirilen geri satma taahhüdü ile alım işlemlerini de kapsar.
(3) Bankaların TCMB ile açık piyasa işlemleri çerçevesinde yaptıkları repo ve ters repo işlemleri bu Yönetmelik hükümleri kapsamı dışındadır.
(4) Bankaların özel netleştirme sözleşmeleri veya uluslararası çerçeve repo sözleşmeleri kapsamında yurt dışı tezgahüstü piyasalarda bankalar ve finans kuruluşları ile yaptıkları repo ve ters repo işlemleri hakkında bu Yönetmeliğin 10 uncu maddesi dışında kalan hükümleri uygulanmaz.
(5) TCMB bu Yönetmelik hükümlerinden muaftır.
Dayanak
MADDE 3 – (1) Bu Yönetmelik 19/10/2005 tarihli ve 5411 sayılı Bankacılık Kanununun 43 ve 93 üncü maddelerine dayanılarak hazırlanmıştır.
Tanımlar
MADDE 4 – (1) Bu Yönetmelikte geçen;
a) Banka: Kanunun 3 üncü maddesinde tanımlanan bankaları,
b) Borsa: 6/12/2012 tarihli ve 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanununun 3 üncü maddesinin birinci fıkrasının (ç) bendinde tanımlanan borsaları,
c) Kanun: 5411 sayılı Bankacılık Kanununu,
ç) Kurum: Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumunu,
d) Kurul: Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulunu,
e) Özel netleştirme sözleşmeleri: Repo işlemleri ve/veya menkul kıymet veya emtia ödünç işlemleri ve/veya diğer sermaye piyasasına dayalı işlemleri kapsayan çerçeve netleştirme sözleşmelerini,
f) Repo: Finansal araçların geri alma taahhüdü ile satımını,
g) Ters Repo: Finansal araçların geri satma taahhüdü ile alımını,
ğ) Takasbank: İstanbul Takas ve Saklama Bankası Anonim Şirketini,
h) TCMB: Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Anonim Şirketini,
ı) (Ek:RG-10/2/2021-31391)(2) Yatırım fonu: 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanununun 52 nci maddesinin birinci fıkrası hükümleri uyarınca tasarruf sahiplerinden fon katılma payı karşılığında toplanan para ya da diğer varlıklarla, tasarruf sahipleri hesabına, inançlı mülkiyet esaslarına göre Sermaye Piyasası Kurulunca belirlenen varlık ve haklardan oluşan portföy veya portföyleri işletmek amacıyla portföy yönetim şirketleri tarafından fon iç tüzüğü ile kurulan ve tüzel kişiliği bulunmayan mal varlığını,
i) Yatırım kuruluşu: 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanununun 3 üncü maddesinin birinci fıkrasının (v) bendinde tanımlanan yatırım kuruluşunu,
ifade eder.
İKİNCİ BÖLÜM
Repo ve Ters Repo İşlemlerine İlişkin Esaslar
Bankalar tarafından repo ve ters repo işlemlerine konu edilebilecek finansal araçlar
MADDE 5 – (1) Yurt içinde yerleşiklerle yapılacak repo ve ters repo işlemlerine konu olabilecek finansal araçlar aşağıda belirtilmiştir:
a) Devlet tahvili, hazine bonosu, gelire endeksli senet ve gelir ortaklığı senetleri dahil olmak üzere yurt içinde veya yurt dışında ihraç edilmiş kamu borçlanma araçları, 28/3/2002 tarihli ve 4749 sayılı Kamu Finansmanı ve Borç Yönetiminin Düzenlenmesi Hakkında Kanun çerçevesinde kurulan varlık kiralama şirketleri tarafından yurt içinde veya yurt dışında ihraç edilen kira sertifikaları.
b) TCMB tarafından ihraç edilen likidite senetleri.
c) (Değişik:RG-10/2/2021-31391) Özelleştirme İdaresi Başkanlığı, Toplu Konut İdaresi Başkanlığı, Türkiye Varlık Fonu Yönetimi Anonim Şirketi, Türkiye Varlık Fonu, kamu iktisadi kuruluşları, mahalli idareler ve bunlarla ilgili idare, işletme ve kuruluşların 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu uyarınca ihraç ettikleri borçlanma araçları.
ç) (Değişik:RG-10/2/2021-31391) Türkiye’de yerleşik ihraççılar tarafından yurt içinde veya yurt dışında ihraç edilmiş ve yurt içinde ya da yurt dışındaki borsalarda veya teşkilatlanmış diğer pazaryerlerinde işlem gören borçlanma araçları, kira sertifikaları, gayrimenkul sertifikaları, projeye dayalı menkul kıymetler, varlığa dayalı menkul kıymetler, varlık teminatlı menkul kıymetler, ipoteğe dayalı menkul kıymetler ve ipotek teminatlı menkul kıymetler.
d) Borsa İstanbul A.Ş. tarafından Borsa İstanbul A.Ş. pazarlarında repo ve ters repo işlemlerine konu olmak üzere belirlenen paylar.
e) (Ek:RG-10/2/2021-31391)(3) Serbest fonlar hariç olmak üzere yatırım fonlarının katılma payları.
f) (Ek:RG-10/2/2021-31391)(3) Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin kamu tüzel kişiliği altında yer alan ve ayrı tüzel kişiliği olmayan kamu kuruluşlarının ve TCMB’nin üyesi ya da ortağı olduğu uluslararası kuruluş niteliğindeki yabancı kuruluşlarca ihraç edilmiş borçlanma araçları, kira sertifikaları, gayrimenkul sertifikaları, projeye dayalı menkul kıymetler, varlığa dayalı menkul kıymetler, varlık teminatlı menkul kıymetler, ipoteğe dayalı menkul kıymetler ve ipotek teminatlı menkul kıymetler.
g) Kurulca belirlenecek diğer finansal araçlar.
(2) (Değişik:RG-10/2/2021-31391) Yurt dışında yerleşiklerle yapılacak repo ve ters repo işlemlerinde birinci fıkrada belirtilen finansal araçlara ilave olarak yurt dışındaki borsalarda veya teşkilatlanmış diğer pazar yerlerinde işlem gören finansal araçlar da işleme konu edilebilir. Yurt dışında yerleşiklerle yapılacak repo ve ters repo işlemlerinde sadece Borsa İstanbul A.Ş. tarafından Borsa İstanbul A.Ş. pazarlarında repo ve ters repo işlemlerine konu olmak üzere belirlenen paylar işleme konu edilebilirken yurt dışındaki borsalarda veya teşkilatlanmış diğer pazar yerlerinde işlem gören paylar repo ve ters repo işlemine konu edilemez.
(3) (Ek:RG-10/2/2021-31391) Birinci fıkranın (f) bendinde sayılan varlıkların repo ve ters repo işlemine konu edilmesi, buna ilişkin talebin Takasbank’a iletilmesi üzerine Takasbank tarafından belirlenecek tarihten sonra mümkün olabilir.
İşleme konu finansal araçların değerlemesine ve teminat oranlarına ilişkin hükümler
MADDE 6 – (1) İşlemlere konu edilen finansal araçların değerlemesine ve teminatlandırılmasına ilişkin esaslar; borsada gerçekleşen tüm repo ve ters repo işlemlerinde borsa tarafından, borsada ya da borsa dışında gerçekleşen ve takası merkezi karşı taraf uygulaması kapsamında yapılan repo ve ters repo işlemlerinde ise merkezi karşı taraf görevini üstlenen merkezi takas kuruluşları tarafından bu Yönetmelik hükümlerine bağlı kalınmaksızın belirlenir.
(2) Borsa dışında gerçekleştirilen ve takas işlemleri merkezi karşı taraf uygulamasına tabi olmayan repo ve ters repo işlemlerinde, işleme konu finansal araçlardan;
a) Resmî Gazete’de gösterge niteliğindeki değerleri yayımlananlar bu fiyatlar üzerinden değerlemeye tabi tutulur.
b) Resmî Gazete’de gösterge niteliğindeki değerleri yayımlanmayan ancak, borsada işlem görenler, değerleme gününde ilgili borsada oluşan ağırlıklı ortalama fiyatları veya oranlar üzerinden, gün içinde iki seans uygulanan borsalarda ikinci seansta gerçekleşen ağırlıklı ortalama fiyatları veya oranlar üzerinden, bu kıymetlerden borsada işlem görmekle birlikte değerleme gününde borsada alım satıma konu olmayanlar ise son işlem tarihindeki ağırlıklı ortalama fiyatları veya oranlar üzerinden değerlemeye tabi tutulur.
c) Resmî Gazete’de gösterge niteliğindeki değerleri yayımlanmayan ve borsada işlem görmeyenlerin değerlemesinde, Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumunca çıkarılan Türkiye Muhasebe/Finansal Raporlama Standartları esas alınır.
ç) (Ek:RG-10/2/2021-31391) Yatırım fonlarının değerlemesinde Sermaye Piyasası Kurulunca hazırlanan 30/12/2013 tarihli ve 28867 mükerrer sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Yatırım Fonlarının Finansal Raporlama Esaslarına İlişkin Tebliğ hükümleri esas alınır.
d) (Ek:RG-10/2/2021-31391)5 inci maddenin birinci fıkrasının (f) bendi kapsamındaki finansal araçların değerlemesinde, Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Kurumunca çıkarılan Türkiye Muhasebe/Finansal Raporlama Standartları esas alınır.
(3) İkinci fıkranın (a) bendi kapsamında değerlemesi yapılan finansal araçların teminatlandırılmasında, gösterge niteliğindeki değerlerinin %100’ü esas alınır.
(4) İkinci fıkranın (b) bendi kapsamında değerlemesi yapılan finansal araçların teminatlandırılmasında, gösterge niteliğindeki değerlerinin %75’i, Türkiye’de kurulan ve Sermaye Piyasası Kurulunca veya Kurulca yetkilendirilen derecelendirme kuruluşları veya Türkiye’de derecelendirme faaliyetinde bulunması Sermaye Piyasası Kurulunca kabul edilen veya Kurulca doğrudan tanınan uluslararası derecelendirme kuruluşlarından yatırım yapılabilir seviyeye denk gelen uzun vadeli derecelendirme notu almış ihraççılara ait olanlar için veya bu nota sahip olan finansal araçlar için ise gösterge niteliğindeki değerlerinin %85’i esas alınır.
(5) İkinci fıkranın (c) bendi kapsamında değerlemesi yapılan finansal araçların teminatlandırılmasında, gösterge niteliğindeki değerlerinin %65’i, Türkiye’de kurulan ve Sermaye Piyasası Kurulunca veya Kurulca yetkilendirilen derecelendirme kuruluşları veya Türkiye’de derecelendirme faaliyetinde bulunması Sermaye Piyasası Kurulunca kabul edilen veya Kurulca doğrudan tanınan uluslararası derecelendirme kuruluşlarından yatırım yapılabilir seviyeye denk gelen uzun vadeli derecelendirme notu almış ihraççılara ait olanlar için veya bu nota sahip olan finansal araçlar için ise gösterge niteliğindeki değerlerinin %75’i esas alınır.
(6) (Ek:RG-10/2/2021-31391)(4) İkinci fıkranın (ç) bendi kapsamında değerlemesi yapılan yatırım fonlarının teminatlandırılmasında kullanılacak gösterge niteliğindeki değer ilgili kıymetin repoya konu edildiği günde Takasbank’a bildirilen son fiyat olup teminatlandırmada;
a) Para piyasası şemsiye fonuna bağlı fonlar için gösterge niteliğindeki değerinin %95’i,
b) Borçlanma araçları şemsiye fonuna bağlı fonlar ve borçlanma aracı endeksini takip eden borsa yatırım fonları için gösterge niteliğindeki değerinin %90’ı,
c) Hisse senedi şemsiye fonuna bağlı fonlar ve ortaklık payı endeksini takip eden borsa yatırım fonları için gösterge niteliğindeki değerinin %80’i,
ç) Diğer şemsiye fonlara bağlı fonlar ile diğer borsa yatırım fonları (serbest şemsiye fonlara bağlı fonlar hariç) için gösterge niteliğindeki değerinin %85’i,
d) Gayrimenkul/girişim sermayesi yatırım fonları için gösterge niteliğindeki değerinin %75’i,
esas alınır.
(7) (Ek:RG-10/2/2021-31391)(4) İkinci fıkranın (d) bendi kapsamında değerlemesi yapılan finansal araçların teminatlandırılmasında gösterge niteliğindeki değerinin %100’ü esas alınır.
(8) (Değişik:RG-10/2/2021-31391) Repo ve ters repo işlemlerine konu nakit ve teminatın farklı para birimi cinsinden olması durumunda; üçüncü, dördüncü, beşinci, altıncı ve yedinci fıkralarda yer alan teminat oranları %5 daha düşük olmak üzere uygulanır.
(9) Repo ve ters repo işlemlerine konu nakit ve teminatın farklı para birimi cinsinden olması durumunda, değerlemede işleme konu nakdin para birimi baz alınır ve finansal aracın para birimi bu para birimine çevrilerek değerleme yapılır.
(10) Kurul, repo ve ters repo işlemlerine konu olabilecek finansal aracın tanımına ve özelliğine göre bu maddede yer alan teminatlandırma oranlarını değiştirmeye yetkilidir.
Para birimi, vade ve faiz oranı/getiri oranı
MADDE 7 – (1) Repo ve ters repo işlemlerine konu nakit veya teminat Türk Lirası veya yabancı para birimi cinsinden olabilir.
(2) Repo ve ters repo işlemlerinde vade, ilgili finansal aracın itfa tarihini aşmamak kaydıyla serbestçe belirlenebilir. Vade sonu iş günü olarak tespit edilir.
(3) Repo ve ters repo işlemlerinde uygulanacak faiz oranı/getiri oranı taraflarca belirlenir.
Repo ve ters repo işlemleri esasları
MADDE 8 – (1) Repo ve ters repo işlemleri aşağıdaki esaslara göre yapılır:
a) (Değişik:RG-10/2/2021-31391)Taraflar arasında, işlemlerin genel esaslarını düzenleyen bir çerçeve sözleşmenin yapılması.
b) Taraflar arasında kararlaştırılan şartlarla işlemin yapılarak, finansal araç bedelinin çerçeve sözleşmede belirlenen şekilde ödenmesi.
c) Finansal aracın çerçeve sözleşmede belirlenen usuller dahilinde tevdi edilmesi ve bankaca 9 uncu maddedeki esaslar çerçevesinde depo edilmesi.
ç) İşlemin vadesinde taahhütlerin yerine getirilerek kararlaştırılan bedelin ilgili tarafa ödenmesiyle finansal aracın 9 uncu maddedeki esaslar çerçevesinde karşı tarafa iade edilmesi.
d) Bankaların yatırım kuruluşları dışındaki müşterileri ile yaptıkları ters repo işlemlerinde, işlemin vadesinde finansal araçların banka tarafından depodan 9 uncu maddedeki esaslar çerçevesinde karşı tarafa iade edilmesi.
e) Ters repo işleminin bankalar tarafından yatırım kuruluşlarıyla yapılması durumunda, işlemin vadesinde finansal araçların işlemin tarafı olan kuruluşun talimatına istinaden depolar arasında hesaben karşı tarafa iade edilmesi.
(2) Borsa İstanbul A.Ş. borçlanma araçları piyasası bünyesinde yer alan pazarlarda yapılacak repo ve ters repo işlemlerine konu finansal araçlar için 9 uncu maddenin birinci fıkrasında yer alan depo koşulunun aranıp aranmayacağı hususu Borsa İstanbul A.Ş. tarafından belirlenir.
(3) Borsa İstanbul A.Ş. bünyesinde üyeler arasında gerçekleştirilecek repo işlemleri için çerçeve sözleşme yapılmaz. Taraflar Borsa İstanbul A.Ş. tarafından hazırlanan taahhütnameyi vererek işlemlerini gerçekleştirebilir.
(4) Bankalar, borsada kendi adına müşteri hesabına veya kendi adı ve hesaplarına, borsa dışında ise sadece kendi adı ve hesaplarına işlem yapabilir.
(5) Bankalar, repo işlemlerinde müşterilere ait finansal araçları kullanamaz.
(6) Yurt dışındaki borsalarda veya teşkilatlanmış diğer pazar yerlerinde işlem gören finansal araçların konu edildiği yurt dışı repo ve ters repo işlemlerinde birinci fıkra hükmü uygulanmaz.
Teslim esasları
MADDE 9 – (1) Repo ve ters repo işlemlerine konu olan finansal araçların bankalarca Takasbank veya Takasbank’ın muhabirleri nezdindeki hesaplarda Takasbank tarafından belirlenen esaslar çerçevesinde depo edilmiş olması zorunludur.
(2) Repo konusu olan teminatların alıcıya fiziki teslimi yapılmaz. İşlemler hesaben gerçekleştirilir.
(3) Bankalarca işlemin karşı tarafına bakılmaksızın Borsa İstanbul A.Ş. bünyesindeki pazarlardan ters repo işlemleri ile alınan finansal araçlar, işlem tarihi ile vade tarihi arasındaki süre içinde kalmak ve vadesi geri satma vadesini geçmemek koşuluyla yeniden repoya konu edilebilir.
(4) Bankalar ve finans kuruluşları ile yapılan yurt dışındaki borsalarda veya teşkilatlanmış diğer pazar yerlerinde işlem gören finansal araçların konu edildiği yurt dışı repo ve ters repo işlemlerinde bu maddenin birinci fıkrası hükmü uygulanmaz.
İşlem limitleri
MADDE 10 – (1) Bankaların toplam repo tutarı bakiyesi ile ters repo tutarı bakiyesi arasındaki fark, özkaynaklarının 20 katını aşamaz.
(2) Borsa İstanbul A.Ş. bünyesinde gerçekleştirilen işlemler hariç, aynı kişi ve kuruluşla gerçekleştirilen işlemlerde repo tutarı bakiyesi ile ters repo tutarı bakiyesi arasındaki fark bankanın özkaynağının 2 katını aşamaz.
Denetim ve bilgi verme yükümlülüğü
MADDE 11 – (1) Borsa İstanbul A.Ş.’nin ve diğer kurum ve kuruluşların kendi mevzuatı çerçevesindeki yetki ve sorumlulukları saklı kalmak kaydıyla, bu Yönetmelik hükümleri çerçevesinde bankalarca yapılan repo ve ters repo işlemlerinin denetim ve gözetimi Kurum tarafından yapılır.
(2) Bankalar Borsa İstanbul A.Ş. dışında yapacakları işlemlere ilişkin olarak Takasbank’a bildirim yapmak zorundadır. Borsa İstanbul A.Ş. dışı işlemlerin bildirimine ilişkin esaslar Takasbank tarafından belirlenir.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Çeşitli ve Son Hükümler
İzlemeye ilişkin esaslar
MADDE 12 – (1) Repo ve ters repo işlemleri, Takasbank tarafından hak sahibi hesaplarında izlenmeksizin üye bazındaki hesaplarda izlenir.
(2) Kolektif yatırım kuruluşları ve emeklilik yatırım fonlarına ilişkin olarak Sermaye Piyasası Kurulu düzenlemelerinde yer alan hükümler saklıdır.
Faaliyet izni bulunan bankalara ilişkin uygulama
GEÇİCİ MADDE 1 – (1) Bu Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarih itibarıyla Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (j) bendinde belirtilen faaliyete ilişkin izni bulunan bankalar, repo ve ters repo işlemlerini yürütmeye devam eder.
Yürürlük
MADDE 13 – (1) Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme
MADDE 14 – (1) Bu Yönetmelik hükümlerini Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu Başkanı yürütür.
(1) 10/2/2021 tarihli ve 31391 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan değişiklik ile Yönetmeliğin 2 nci maddesine birinci fıkrasından sonra gelmek üzere fıkra eklenmiş, diğer fıkralar buna göre teselsül ettirilmiştir.
(2) 10/2/2021 tarihli ve 31391 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan değişiklik ile Yönetmeliğin 4 üncü maddesinin birinci fıkrasına (h) bendinden sonra gelmek üzere bent eklenmiş, diğer bent buna göre teselsül ettirilmiştir.
(3) 10/2/2021 tarihli ve 31391 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan değişiklik ile Yönetmeliğin 5 inci maddesinin birinci fıkrasının (d) bendinden sonra gelmek üzere bentler eklenmiş ve diğer bent buna göre teselsül ettirilmiştir.
(4) 10/2/2021 tarihli ve 31391 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan değişiklik ile Yönetmeliğin 6 ncı maddesinin beşinci fıkrasından sonra gelmek üzere fıkralar eklenmiş ve diğer fıkralar buna göre teselsül ettirilmiştir.
| Yönetmeliğin Yayımlandığı Resmî Gazete’nin | ||
| Tarihi | Sayısı | |
| 6/12/2015 | 29554 | |
| Yönetmelikte Değişiklik Yapan Yönetmeliklerin Yayımlandığı Resmî Gazetelerin | ||
| Tarihi | Sayısı | |
| 1. | 10/2/2021 | 31391 |