SGK Genelgesi 2015-25 Kayıt Dışı İstihdam İle Mücadele
2018/4 Sayılı Genelge İşlenmiş Son Hali
T.C.
SOSYAL GÜVENLİK KURUMU BAŞKANLIĞI
Sigorta Primleri Genel Müdürlüğü
Sayı : 90211595 /
Konu : Kayıt dışı istihdam ile mücadele
GENELGE
2015/25
(SGK Genelgesi 2023/16 İşlenmiş Hali)
Bilindiği üzere Kurumumuz Yönetim Kurulunun 27/2/2014 tarihli ve 2014/82 sayılı kararı ve Bakanlık Makamının 12/3/2014 tarihli ve 95 sayılı OLUR’ları ile kurulan Kayıt Dışı İstihdamla Mücadele Daire Başkanlığı’nın görevleri arasında; Kayıt dışı istihdamın önlenmesi amacıyla diğer kamu idareleri, bankalar, aracı kurumlar, oda, borsa, birlik ve meslek kuruluşları ile her türlü gerçek ve tüzel kişilerle sigortalılık ve işyeri denetimi, veri paylaşımı ve kontrolü hususlarında işbirliği yapmak, projeler oluşturmak, bunları geliştirmek ve uygulamak, kayıt dışı istihdamla mücadele kapsamında sektörel denetim programları oluşturmak hususları yer almaktadır.
Kayıt dışı istihdamla mücadele kapsamında Bankalar ile Kamu Kurum ve Kuruluşlarından bilgi ve belge alınması amacıyla, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 8 inci maddesinin yedinci fıkrası, 11 inci maddesinin altıncı fıkrası ve 100 üncü maddesi hükümlerine dayanılarak “Bankalar ve Kamu İdareleri Tarafından Yapılacak Olan Sigortalılık Kontrolü ile Kurum ve Kuruluşlardan Bilgi ve Belgelerin Alınmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik” 6/12/2013 tarihli ve 28843 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.
Anılan Yönetmeliğin 16 ncı maddesi hükmüne dayanılarak, “Bankalar ve Kamu İdareleri Tarafından Yapılacak Olan Sigortalılık Kontrolü ile Kurum ve Kuruluşlardan Alınacak Bilgi ve Belgelere Dair Tebliğ” yayımlanmış ve 1/8/2014 tarihi itibariyle yürürlüğe girmiştir.
28/9/2008 tarihli ve 27011 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 5510 Sayılı Kanunun 8 inci Maddesinin Yedinci Fıkrasının Uygulanması Hakkında Tebliğ ile 28/9/2008 tarihli ve 27011 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 5510 Sayılı Kanunun 100 üncü Maddesinin Uygulanması Hakkında Tebliğ yürürlükten kaldırılmıştır.
Kamu idarelerinden bilgi ve belge alınmasını düzenleyen Bankalar ve Kamu İdareleri Tarafından Yapılacak Olan Sigortalılık Kontrolü ile Kurum ve Kuruluşlardan Bilgi ve Belgelerin Alınmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik gereğince süreklilik arz eden bilgi ve belgelerin bankalardan doğrudan, kamu idarelerinden ise protokoller kapsamında alınması öngörülmüştür.
Bu Genelgenin 1 inci bölümünde Bankalar ile Kurum ve Kuruluşlardan kayıt dışı istihdamla mücadele kapsamında alınacak bilgi ve belgeler ile bunların yasal mevzuat dayanakları ile bazı özellik arz eden bilgi ve belgelere ilişkin örnek uygulamalara yer verilmiştir. 2 nci bölümde bilgi ve belgelerin alınma şekilleri, sorgulama usulleri ile sorgulama sonucuna göre ilgili birimlerce yapılacak iş ve işlemler belirtilmiş olup, 3 üncü bölümde kamu idareleri denetim elemanlarının tespiti, ALO 170, idari para cezaları gibi özellik arz eden hususlara 4 üncü bölümde ise yürürlükten kaldırılan mevzuata yer verilmiştir.
Sigortalılık, sigortalılık statüsü, tescili ve işveren işlemlerine ilişkin olan hususlarda Kurumun ilgili 22/2/2013 tarihli ve 2013/11 sayılı Genelgesine göre işlem yapılması esas olacaktır.
1. BANKALAR, KURUM VE KURULUŞLARDAN ALINACAK BİLGİ VE BELGELER
1.1. BANKACILIK İŞLEMLERİ
1.1.1. Maaş Ödemesi Bankalar Aracılığıyla Yapılan Kişiler
Kurumca elektronik alt yapı sağlanıncaya kadar bankalar, kamu kurumlan hariç olmak üzere maaş ödemesi yapılanlara ait çalışan kişilerin T.C. Kimlik Numaralı işyeri sahibi/işyeri çalışanı ayrımlı kimlik bilgileri, çalışılan yerin unvanı ve açık adresi bilgileri ile ödenen ücret bilgileri, varsa meslek bilgileri, işe başlama tarihi bilgileri ile birlikte iller bazında Kuruma gönderilir.
Kendisine maaş ödemesi yapılan kişiler ile ödeme dönemi ve ödeme tutarını gösteren veriler Bankalardan alınarak, Kurumumuz kayıtlarında söz konusu kişiler için bildirilen hizmetler ve prime esas kazançların incelenerek, hizmetlerin hiç bildirilmediği veya kazançlarının eksik bildirildiği hususlarının araştırılarak ortaya çıkabilecek prim kaybı ve sigortalılar açısından ise kayıt dışılığın önüne geçilmesi amaçlanmaktadır.
Söz konusu maaş ödemelerinin özel ya da kamu sektörü arasında işlem yönüyle herhangi bir temel farklılığının bulunmadığı, özel sektörün “firma” olarak, kamu kurumlarının ise “kurum” olarak ifade edildiği, firmaların yada kurumların maaş ödemesi işlemlerini banka aracılığı ile yapabilmesi için DTO (Dosya Transfer Otomasyon Sistemi) adı altındaki portal üzerinden yetki verilen kullanıcılar aracılığı ile işlemlerini gerçekleştirebildiği, ilgili ödeme listelerinin elektronik ortamda girişinin sağlandığı bir sistemin var olduğu, özel sektör firmalarının listelerinin excel formatında alındığı, kamu kurumlarından ise say2000 muhasebe sistemi üzerinden txt formatında alındığı, web ortamından gönderilen listelerde ilgilinin hesap numarası, TC kimlik numarası, ödeme türü ve net ödenen miktarların bulunduğu, söz konusu maaş ödeme anlaşmalarının hem özel hem de kamu sektörü için belirli bir protokol kapsamında yapıldığı ve sözleşme kapsamında belirlenen hesaptan ödenebildiği, web ortamından gönderilen listelerin bankalarda teknik personel tarafından görüntülenebildiği, maaş ödemesi yapan firma yada kurum yaptığı işlemlerin onaylı olmasını istediğinde bankaya yazılı olarak bildirilen toplam ödeme miktarının web üzerinden gönderilen ilgili maaş ödeme rakamlarıyla kontrolünün sağlanarak ödemelerin onaylandığı, ayrıca bankadan onay olmaksızın işverenlerin bu ödemeleri tek liste ile gerçekleştirebildikleri, ödeme türlerinde Maaş, Ek Ödeme, Vergi İadesi, Promosyon, Burs ve Diğer kodlarının bulunduğu, bu kodların hem özel de hem de kamuda aynı olduğu,
Ayrıca firma ya da kurumlar tarafından gönderilen listeler tamamen ilgililerin beyanları doğrultusunda gerçekleştirilen işlemler olduğundan herhangi bir sorgulama söz konusu olmadığı, firma ve kurumlarca ilgililerin banka hesaplarına gönderilen miktarların hiçbir kıstasa bağlı olmaksızın maaş koduyla gönderilebildiği, maaş nevi olmayan ödemelerin de maaş koduyla gönderilmesinde bir engel bulunmadığı, dolayısıyla maaş ödemesi adı altında Sayıştay’a gönderilen listeler kendilerine ilgili firmalar tarafından maaş ödemesi koduyla (M) gönderilen kişilere ait bilgiler olabileceği, söz konusu bilgilerin gerçekten kendisine maaş ödemesi olarak bildirilen kişiler olabileceği gibi maaş ödemesi kodu seçilerek ilgili firmanın havale gönderdiği kişiler de olabildiği, (eft ücreti ya da havale ücreti olmadığından firmaların bazı düzenli ödemelerini bu kanalı kullanarak yapabildiklerinden)
tespit edilmiştir.
Kısacası bankanın söz konusu maaş ödeme sisteminde sadece aracı olduğu, başkaca bir bilgi tutulmadığı, bilgilerin işverenler tarafından yapılan beyanlara göre gerçekleştirildiğinden gerçeği yansıtıp yansıtmadığının ancak işverenlerden teyit edilmesi halinde açıklanabileceği ifade edilmiştir.
Buradan da anlaşılıyor ki maaş ödemesi adı altında ilgililere ödenen miktarların işverenlerin takdirinde gerçekleştirilen beyan esasına dayalı işlemler olduğu, başka ödemelerin de maaş kalemi adı altında yapılabilmesi mümkün olabileceğinden, söz konusu ödemelerin sigortalılığın sağlanması hususunda tek başına kullanılmasının yeterli olamayacağı sonucu çıkarılmaktadır.
Buna göre bankalardan alınan bilgiler ile Kurum kayıtları karşılaştırılarak 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında çalışanlar açısından hizmet akdinin unsurlarının oluşup oluşmadığı, 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında çalışanlar açısından i se ilgili vergi daireleri ile gerekli yazışmalar yapılması veya diğer kurum ve kuruluşların işlemlerine konu olması halinde ilgili kurum ve kuruluşlarla yazışma yapılarak gerekli işlemler yapılacaktır.
Söz konusu işlemlere ait diğer detaylar KADİM yazımının içerisinde program kılavuzunda belirtilecektir.
Örneğin; X bankasından alınan listede 1111111111 vergi numaralı gerçek kişi (a) nın 22222222222 T.C. kimlik numaralı gerçek kişi (b) ye ait işyerinden 2014/8 döneminde banka maaş ödeme (M) koduyla 600,00 TL ödeme yapıldığı bilgisi yer almaktadır. Kurumumuz kayıtları kontrol edildiğinde (b) nin (a) ya ait işyerinden belirtilen dönemde sigortalı bildirilmediği anlaşılmıştır. Yapılan incelemeden sonra (a) ya ait işyeri adresine iadeli/taahhütlü Ek-1 de bulunan tebligat gönderilerek ödemenin sigortalı sayılmayı gerektirecek bir nitelikte olup olmadığı hususları ile itirazlara ilişkin hükümler konusunda yapılacak işlemler belirtilecektir.
1.1.2. Ücret Bordrosu Alınması Kaydıyla Ticari Kredi Niteliği Taşımayan Kredi Talepleri ile Kredi Kartı Verilen Kişiler
Ticari kredi niteliği taşımayan kredi talepleri ile kredi kartı verilmesinde, bir işyerinde hizmet akdiyle çalışanlardan ücret bordrosu alınması halinde ücret bordrosu sağlanan elektronik alt yapı üzerinden veya manuel olarak Kurumumuza gönderilir.
Kayıt Dışı İstihdamla Mücadele Servislerine intikal eden Tebliğ Eki bilgiler ile alınan diğer bilgi ve belgeler; çalışanların işe giriş, varsa işten çıkış, gün ve prime esas kazanç bakımından Kurumumuz kayıtlarıyla karşılaştırılarak yapılan inceleme neticesinde kayıt dışılık tespit edilmesi halinde, ilgili işyeri adresine iadeli/taahhütlü Ek-1 de bulunan tebligat gönderilerek alınan bilgi ve/veya belgelerin sigortalı sayılmayı gerektirecek bir nitelikte olup olmadığı hususları ile itirazlara ilişkin hükümler konusunda gerekli işlemler yapılacaktır.
Ücret aylık olarak kabul edilecek, Kurumumuzca belirlenen yöntem uyarınca brüt tutara ve prime esas kazanca dönüştürülecek ve yine kurumca belirlenen yüzdelik değerden fazla olan sapmalar kayıt dışı kabul edilerek işlem yapılmak üzere il müdürlüğü kullanıcılarının ekranlarına düşürülecek veya gönderilecektir. Söz konusu işlemlere ait diğer detaylar KADİM yazımının içerisinde program kılavuzunda belirtilecektir.
1.2. KAMU İDARELERİ İŞLEMLERİ
1.2.1. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı
1.2.1.1. Sosyal Hizmet Kuruluşlarında Ders Ücreti Karşılığında Çalışanlar
22/12/2000 tarihli ve 24268 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Genel Müdürlüğünün Merkez ve Taşra Teşkilatı İle Sosyal Hizmet Kuruluşlarında Okutulacak Ders Saatlerinin Sayısı, Ders Görevi Alacakların Nitelikleri ve Benzeri Diğer Hususların Tespitine Dair Esaslar kapsamında Çocuk Yuvaları, Yetiştirme Yurtları, Kreş ve Gündüz Bakımevleri Huzurevleri, Bakım ve Rehabilitasyon Merkezleri, Çocuk ve Gençlik Merkezleri, Kadın veya Erkek Konukevleri, Toplum veya Aile Danışma Merkezleri, Aile Danışma veya Rehabilitasyon Merkezleri, Çok Amaçlı Sosyal Hizmet Kuruluşları, Sokak Çocukları Rehabilitasyon Merkezleri ve Yaşlı Dayanışma Merkezleri ile merkez ve taşra teşkilatında düzenlenecek hizmetiçi eğitim, kurs ve seminerlerde yönetici, öğretmen ve meslek elemanları ile diğer görevlilerinin okutacakları ve okutmuş sayılacakları haftalık ders saatlerinin sayısını, ders görevi alacakların niteliklerini ve diğer hususlara yer verilmiştir.
Dolayısıyla, Sosyal Hizmet Kuruluşlarında resmi görevi olmayıp ders ücreti karşılığında görevlendirilerek ve bu şekilde istihdam edilen kişilerin T.C. Kimlik Numaralı işyeri sahibi/işyeri çalışanı ayrımlı kimlik bilgileri ve çalışılan yerin unvanı ve açık adresi bilgileri ile varsa ücreti ve işe başlama tarihini içeren bilgi ve/veya belgelerin Tebliğ Eki formata uygun olarak sosyal güvenlik il müdürlüklerine/merkezlerine gönderilmesi gerekmektedir.
1.2.1.2. Özel Mesleki Rehabilitasyon Merkezinde Çalışanlar
2/5/2006 tarihli ve 26156 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Özel Mesleki Rehabilitasyon Merkezleri Hakkında Yönetmeliğin 5 inci maddesinde;
Özel Mesleki Rehabilitasyon Merkezinin açılması, devri, nakli, kapatılması ve personel görevlendirmesi işlemlerinin Milli Eğitim Bakanlığı Özel Öğretim Kurumları mevzuatına göre yürütüleceği, ancak, özel mesleki rehabilitasyon merkezinin açılabilmesi için Türkiye İş Kurumu il müdürlüklerinden de uygun görüş isteneceği;
Yönetmeliğin 7 nci maddesinde; merkezde; sorumlu müdür, sosyal hizmet uzmanı veya sosyal çalışmacı, özel eğitimci ve eğitici personelin istihdam edilmesinin zorunlu olduğu, belirtilen bu personele ilaveten doktor (yarı zamanlı olarak), fizyoterapist, psikolog, psikolojik danışman ve rehber uzman merkezin özür gruplarına göre Milli Eğitim Bakanlığı tarafından zorunlu personel olarak belirlenebileceği;
Yönetmeliğin 8 inci maddesinde; fizyoterapist, psikolojik danışman ve rehber uzman, psikolog, sosyal hizmet uzmanı veya sosyal çalışmacı, özel eğitimci, çalışma ekonomisti, sosyolog ve doktor sorumlu müdür olarak atanabileceği, bu özellikleri taşıyan kurucuların aynı zamanda kuruluşun sorumlu müdürü olabileceği,
Eğitici personelin mesleki ve teknik eğitim alanında yüksek öğrenim görmüş veya ustalık yeterliliğini kazanmış olması gerektiği;
Yönetmeliğin 14 üncü maddesinde; merkezin denetiminin Milli Eğitim Bakanlığı Özel Öğretim Kurumları mevzuatına göre yapılacağı, gerekli görüldüğünde Türkiye İş Kurumu il müdürlüklerinden bir yetkilinin katılımının sağlanacağı;
hususlarına yer verilmiştir.
Bu kapsamda Özel Mesleki Rehabilitasyon Merkezlerinde çalıştırılması zorunlu kişilerin T.C. Kimlik Numaralı işyeri sahibi/işyeri çalışanı ayrımlı kimlik bilgileri ve çalışılan yerin unvanı ve açık adresi bilgileri ile varsa ücreti ve işe başlama tarihini içeren bilgi ve/veya belgelerin Tebliğ Eki formata uygun olarak; tasnif edilerek sosyal güvenlik il müdürlüklerine/merkezlerine gönderilmek üzere Kurumumuza gönderilmesi gerekmektedir.
