Cihangir ÖZKÖK
Yeminli Mali Müşavir
cihangirozkok@hotmail.com
“Finans, bankacılık ve sigortacılık sektörlerinde faaliyet gösteren kurumlar ile kamu iktisadi teşebbüsleri hariç olmak üzere sermaye şirketlerinin ilgili hesap dönemi içinde, ticaret siciline tescil edilmiş olan ödenmiş veya çıkarılmış sermaye tutarlarındaki nakdi sermaye artışları veya yeni kurulan sermaye şirketlerinde ödenmiş sermayenin nakit olarak karşılanan kısmı üzerinden Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından indirimden yararlanılan yıl için en son açıklanan “Bankalarca açılan TL cinsinden ticari kredilere uygulanan ağırlıklı yıllık ortalama faiz oranı” dikkate alınarak, ilgili hesap döneminin sonuna kadar hesaplanan tutarın %50’si.
Bu indirimden, sermaye artırımına ilişkin kararın veya ilk kuruluş aşamasında ana sözleşmenin tescil edildiği hesap döneminden itibaren başlamak üzere izleyen her bir dönem için ayrı ayrı yararlanılır. Sonraki dönemlerde sermaye azaltımı yapılması hâlinde azaltılan sermaye tutarı indirim hesaplamasında dikkate alınmaz.
Bu bent hükümlerine göre hesaplanacak indirim tutarı, nakdi sermayenin ödendiği ay kesri tam ay sayılmak suretiyle hesap döneminin kalan ay süresi kadar hesaplanır. Matrahın yetersiz olması nedeniyle ilgili dönemde indirim konusu yapılamayan tutarlar, sonraki hesap dönemlerine devreder. Bu bendin uygulanmasında sermaye şirketlerine nakit dışındaki varlık devirlerinden kaynaklananlar dâhil olmak üzere, sermaye şirketlerinin birleşme, devir ve bölünme işlemlerine taraf olmalarından veya bilançoda yer alan öz sermaye kalemlerinin sermayeye eklenmesinden kaynaklanan ya da ortaklar veya bu Kanunun 12 nci maddesi kapsamında ortaklarla ilişkili olan kişilerce kredi kullanılmak veya borç alınmak suretiyle gerçekleştirilen sermaye artırımları, indirim hesaplamasında dikkate alınmaz.
Bu bentte yer alan oranı, şirketlerin aktif büyüklükleri, ortaklarının hukuki niteliği, çalışan personel sayıları ve yıllık net satış hasılatlarına göre veya sermayenin kullanıldığı yatırımdan elde edilen gelirlerin kurumun esas faaliyeti kapsamında olmayan faiz, kâr payı, kira, lisans ücreti, menkul kıymet satış geliri gibi pasif nitelikli gelirlerden oluşmasına göre ya da sermayenin kullanıldığı yatırımların teşvik belgeli olup olmadığına veyahut makine ve teçhizat veya arsa ve arazi yatırımları için sermayenin kullanıldığı alanlar itibarıyla ya da bölgeler, sektörler ve iş kolları itibarıyla ayrı ayrı sıfıra kadar indirmeye veya %100’e kadar artırmaya; halka açık sermaye şirketleri için halka açıklık oranına göre %150’ye kadar farklı uygulatmaya Bakanlar Kurulu yetkilidir.”
Bakanlar Kurulu ise bu yetkisini 26/06/2015 tarih ve 2015/7910 sayılı Karar ile kullanmıştır. İlgili Bakanlar Kurulu Kararında; halka açık sermaye şirketleri için halka açıklık oranına göre ve diğer şirketler için sektörler itibariyle ve teşvik belgeli yatırım olup olmadığına göre indirim oranları belirlenmiştir.
Uygulamada karşılaşılabilecek muhtemel sorulara, kanun maddesi ve ilgili Bakanlar kurulu Kararı çerçevesinde vereceğimiz cevaplar aşağıdaki gibidir:
1- Kısaca “Özkaynakla Finansman Teşviki” diyebileceğimiz bu uygulamadan kimler faydalanabilir?
Finans, bankacılık ve sigortacılık sektörlerinde faaliyet gösteren kurumlar ile kamu iktisadi teşebbüsleri dışındaki bütün sermaye şirketleri faydalanabilir. (Kanunda belirtilen şartları sağlamak şartıyla)
2- Kurumlar Vergisi matrahından indirim konusu yapılacak tutar nasıl hesaplanacaktır?
İndirim tutarı, nakdi sermayenin ödendiği ay kesri tam sayılmak üzere hesap döneminin kalan ay süresi kadar hesaplanır. Örneğin, 10/08/2015 tarihinde yeni kurulan ve aynı tarihte ticaret sicilinde tescil işlemi gerçekleşen (A) A.Ş.’nin 1.000.000-TL olan sermayesinin tamamının 15/08/2015 tarihinde ortaklar tarafından şirketin banka hesabına yatırıldığını, (A) A.Ş.’nin yararlanabileceği indirim oranının %50 olduğunu ve 2015 yılı sonundaki TCMB tarafından açıklanan ticari krediler faiz oranının % 12 olduğunu varsaydığımızda indirim tutarı şu şekilde hesaplanacaktır:
İndirim Tutarı = Nakit Sermaye Tutarı x TCMB Faiz Oranı x İndirim Oranı x Süre
= 1.000.000-TL x 0.12 x 0.50 x (5/12)
= 25.000-TL
3- İndirim uygulamasına hangi tarihten itibaren başlanılabilecektir?
Uygulamanın yürürlük tarihi 01/07/2015 olduğundan, indirime esas alınacak tutarın hesaplanmasına, 01/07/2015 tarihinden itibaren başlanacaktır.
4- İndirimin hesaplanması için artırılmış sermaye veya yeni kurulacak şirketlerin taahhüt edilen sermayesinin nakit olarak (banka havalesi) ödenmesini beklemek gerekir mi?
5520 Sayılı Kanunun 10.maddesinin (ı) bendinin 1.paragrafında, “ödenmiş sermayenin nakit olarak karşılanan kısmı üzerinden” hesaplamanın yapılacağı belirtilmekle, taahhüt edilen sermayenin hesaplamaya esas olamayacağı hüküm altına alınmıştır. Getirilen bu düzenlemenin amacı, sermaye şirketlerinin sermaye yapılarının güçlendirilmesi olduğundan sermayenin fiilen şirket banka hesabına yatırılması gerekir. İndirim hesaplamasına da ortaklar tarafından nakit olarak şirket banka hesabına yapılan ödemenin içinde bulunduğu ay itibariyle başlanır.
5- Hangi tür sermaye artışları için indirim uygulamasından faydalanılamayacaktır?
Ödenmiş veya çıkarılmış sermaye tutarlarındaki nakit dışı sermaye artışları ile yeni kurulan sermaye şirketlerindeki ödenmiş sermayenin nakit olarak karşılanan kısmın dışındaki sermaye için indirim uygulamasından faydalanılamayacaktır. Aşağıda belirtilen sermaye artışları da indirim tutarının hesaplanmasında dikkate alınmayacaktır:
a) Sermaye şirketlerine nakit dışındaki varlık devirlerinden kaynaklanan sermaye artışları,
b) Sermaye şirketlerinin birleşme, devir ve bölünme işlemlerine taraf olmalarından kaynaklanan sermaye artışlar,
c) Bilançoda yer alan öz sermaye kalemlerinin sermayeye eklenmesinden kaynaklanan sermaye artışları,
d) Ortaklarca veya KVK’nın 12.maddesi kapsamında ortaklarla ilişkili olan kişilerce kredi kullanılmak veya borç alınmak suretiyle gerçekleştirilen sermaye artışları,
e) Ortaklara borçlar hesabı gibi gerçek nitelikli borç ilişkisine dayanmayan bilanço içi kalemlerin birbiri içinde mahsubu şeklinde gerçekleştirilen sermaye artışları,
f) Şirkete nakdi sermaye dışında hisse senedi, tahvil veya bono gibi kıymetlerin konulması suretiyle gerçekleştirilen sermaye artışları.
6- 2015/7910 sayılı BKK gereğince uygulanacak indirim oranları nelerdir?
Kanunda genel indirim oranı %50 olarak belirlenmiştir. BKK’ya verilen yetki çerçevesinde değişik sektör ve şirketlerin yapısal durumlarına göre belirlenen oranlar ise aşağıdaki gibidir:
– Payları borsada işlem gören halka açık sermaye şirketlerinden, indirimden yararlanılan yılın son günü itibariyle, Merkezi Kayıt Kuruluşu A.Ş. nezdinde borsada işlem görebilir nitelikte pay olarak izlenen payların nominal tutarının ticaret siciline tescil edilmiş olan ödenmiş veya çıkarılmış sermayeye oranı; %50 ve daha az olanlar için %75, %50’nin üzerinde olanlar için %100,
– Nakdi olarak artırılan sermayenin, yatırım teşvik belgeli üretim ve sanayi tesisleri ile bu tesislere ait makine ve teçhizat yatırımlarında ve/veya bu tesislerin inşasına tahsis edilen arsa ve arazi yatırımlarında kullanılması durumunda, yatırım teşvik belgesinde yer alan sabit yatırım tutarı ile sınırlı olmak üzere %75,
– Gelirlerinin %25 veya fazlası şirket faaliyeti ile orantılı sermaye, organizasyon ve personel istihdamı suretiyle yürütülen ticari, zirai veya serbest meslek faaliyeti dışındaki faiz, kar payı, kira, lisans ücreti, menkul kıymet satış geliri gibi pasif nitelikli gelirlerden oluşan sermaye şirketleri için % 0,
– Aktif toplamının %50 veya daha fazlası bağlı menkul kıymetler, bağlı ortaklıklar ve iştirak paylarından oluşan sermaye şirketleri için % 0,
– Artırılan nakdi sermayenin başka şirketlere sermaye olarak konulan veya kredi olarak kullandırılan kısmına tekabül eden tutarla sınırlı olmak üzere % 0,
– Arsa ve arazi yatırımı yapan sermaye şirketlerinde arsa ve arazi yatırımına tekabül eden tutarla sınırlı olmak üzere % 0,
– 09/03/2015 tarihinden, 5520 sayılı Kanunun 10.maddesinin 1.fıkrasının (ı) bendinin yürürlüğe girdiği 01/07/2015 tarihine kadar olan dönemde, sermaye azaltımına gidilmiş olması halinde, azaltılan sermaye tutarına tekabül eden tutarla sınırlı olmak üzere % 0
7- Şirketler indirim uygulamasından hangi dönemler için faydalanabilecektir?
Şirketler indirim uygulamasından nakdi sermaye artışının yapıldığı hesap döneminden itibaren başlamak üzere izleyen her bir dönem için ayrı ayrı faydalanabileceklerdir.
8- Şirketlerin nakdi sermaye artışının yapıldığı ve indirim uygulamasından faydalanıldığı hesap döneminde veya sonraki dönemlerde sermaye azaltımına gitmesi halinde indirim hesabında değişiklik olacak mıdır?
Nakdi sermaye artışının yapıldığı ve indirim uygulamasından faydalanıldığı dönemde veya sonraki dönemlerde sermaye azaltımı yapılması halinde nakdi sermaye artışının azaltılan sermaye tutarı kadarlık kısmı indirim hesaplamasında dikkate alınmayacaktır.
Örnek: (A) A.Ş. 25/07/2015 tarihinde 800.000-TL nakit sermayeli olarak kurulmuştur. 29/07/2015 tarihinde ticaret siciline tescil ettirilerek sermaye taahhüdünün tamamı ortaklarca nakit olarak 05/08/2015 tarihinde şirketin banka hesabına yatırılmıştır. 2015 yılı sonunda TCMB ticari krediler faiz oranının %12, yararlanılacak indirim oranının %50 olduğunu varsaydığımızda 2015 dönemi indirim tutarı şu şekilde hesaplanacaktır:
İndirim Tutarı = Nakdi Sermaye x Ticari Krediler Faiz Oranı x İndirim Oranı x Süre
= 800.000-TL x 0.12 x 0.50 x (5/12)
= 48.000-TL x (5/12)
= 20.000-TL
(A) A.Ş. 2015 hesap dönemi için hesaplanan 20.000-TL’lik tutarı, 2016 yılında 2015 hesap dönemi için vereceği kurumlar vergisi beyannamesinde kurumlar vergisi matrahının tespitinde indirim konusu yapabilecektir. (A) A.Ş. ‘nin 2016 yılında (veya daha sonraki yıllarda) sermaye azaltımına gitmesi halinde 2015 hesap dönemi ile ilgili yapacağı herhangi bir işlem bulunmamaktadır. Ancak, 2016 hesap döneminde hangi ayda sermaye azaltımına gidilmişse o ayı takip eden aydan başlamak üzere sermaye azaltım tutarı dikkate alınarak yeni sermaye miktarı üzerinden indirim tutarına ulaşılacaktır. 14/04/2016 tarihinde 300.000-TL sermaye azaltımına gidildiğini varsaydığımızda 2016 yılının Ocak-Nisan dönemi için 800.000-TL üzerinden, Mayıs-Aralık dönemi için ise sermaye azaltımı dikkate alınmak suretiyle (800.000-TL – 300.000-TL) 500.000-TL üzerinden indirim tutarı hesaplanacaktır.
9- Geçici vergilendirme dönemleri itibariyle indirim uygulamasından faydalanılabilecek midir?
İndirim tutarının hesaplanmasında TCMB tarafından yararlanılan yıl için en son açıklanan ticari krediler faiz oranı dikkate alınacağından ancak son dönem geçici vergilendirme dönemi itibariyle bu indirimlerden yararlanılabilir. Diğer geçici vergilendirme dönemleri için ilgili faiz oranı bilinemeyeceğinden indirim tutarının tespiti de fiilen mümkün olamayacaktır.
10- Kazancın yetersiz olması nedeniyle ilgili hesap döneminde indirim konusu yapılamayan tutarlar, sonraki hesap döneminde indirim konusu yapılabilir mi?
Kazancın yetersiz olması nedeniyle ilgili hesap döneminde indirim konusu yapılamayan tutarlar, izleyen hesap dönemine ait ilk geçici vergi döneminden başlamak üzere indirim konusu yapılabilecektir. Bunun yanında, önceki dönemden devreden indirim hakkının kullanılması cari dönemdeki indirimin hakkının ayrıca kullanılmasına engel teşkil etmemektedir.
11- Uygulamanın yürürlük tarihi olan 01/07/2015 tarihinden önce ticaret siciline tescil edilmiş olan nakdi sermaye artışlarının veya 01/07/2015 tarihinden önce kurulup ticaret sicilinde tescil edilen nakdi sermayenin 01/07/2015 tarihinden sonra ödenmesi halinde indirim uygulamasından faydalanılabilir mi?
Her ne kadar ödeme 01/07/2015 tarihinden sonra gerçekleşmiş olsa da, nakdi sermaye artış taahhüdü veya yeni şirketler için nakdi sermaye taahhüdü ve tescil işlemi, uygulamanın yürürlük tarihinden önce gerçekleşmiş olacağından, kanun hükmüne göre bu durumlarda indirim uygulamasından faydalanılamayacaktır.