Özer DEMİRDİZEN
Sosyal Güvenlik Denetmeni
Mali Hukuk Bilim Uzmanı
[email protected]
- Giriş
Halk arasında Torba Yasa olarak bilinen 6552 sayılı Kanun’un (1) yürürlüğe girmesiyle birlikte çalışma ve sosyal güvenlik alanında önemli değişiklikler yapılmıştır. Bu önemli değişikliklerden birisi de 6552 sayılı Kanun’un 61 ve 81. maddeleri ile 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’na (2) eklenen geçici 57 ve 60. madde hükümleri ile Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) tarafından uygulanan bazı idari para cezalarının tahsilinden vazgeçilmesidir. Tahsilinden vazgeçilecek cezalarla ilişkili iki farklı durum söz konusudur. Bunlardan ilki tahsilinden kısmen vazgeçilen, ikincisi ise tahsilinden tamamen vazgeçilen yani terkin edilen idari para cezalarıdır. Makalemizde, SGK tarafından uygulanan ya da uygulanacak hangi idari para cezalarından hangi şartlarda ve ne oranda vazgeçileceği örneklerle birlikte ayrıntılı olarak anlatılmaktadır.
- Kısmen Tahsilinden Vazgeçilen İdari Para Cezaları
6552 sayılı Kanun’un 81. maddesi ile 5510 sayılı Kanun’a geçici 60. madde eklenmiştir. Bu maddenin ikinci fıkrasına göre; 30.04.2014 tarihi ve öncesinde işlenen fiillere ilişkin olup Torba Yasa’nın yayımlandığı tarih olan 11.09.2014 tarihi itibarıyla ödenmemiş olan idari para cezası asıllarının %50’si ile bu tutara ödeme sürelerinin bittiği tarihlerden 10.09.2014 tarihine kadar geçen süre için Yİ-ÜFE (yurt içi üretici fiyat endeksi) aylık değişim oranları esas alınarak hesaplanacak tutarın, 31.12.2014 tarihine kadar tebliğ edilmesi halinde idari para cezalarının kalan %50’si ile idari para cezasına uygulanan gecikme cezası ve gecikme zammı gibi fer’i alacaklarının tamamının tahsilinden vazgeçilmektedir.
Burada iki husus önem arz etmektedir. Bunlardan ilki, cezaya konu fiilin 30.04.2014 veya öncesi bir tarihte işlenmiş olması, ikincisi ise fiile ilişkin idari para cezasının başvuru tarihinin son günü olan 31.12.2014 tarihine kadar tebliğ edilmiş olmasıdır. Bu sebeple, 01.05.2014 tarihinde ve sonrasında işlenen fiiller dolayısıyla uygulanan cezalar 31.12.2014 tarihinden önce tebliğ edilmiş olsa da cezası yapılandırılmayacaktır. Ayrıca, 30.04.2014 tarihinde ve öncesinde işlenmiş ancak 31.12.2014 tarihine kadar tebliğ edilmemiş idari para cezaları da yine bu kapsamda değerlendirilmeyecektir.
Örnek-1: 28.04.2014 tarihinde işten ayrılan sigortalısının işten ayrılış bildirgesini 10.06.2014 tarihinde SGK’ya bildiren işveren (işten ayrılış bildirgesinin yasal verilme süresinin son günü 08.05.2014 tarihinde olduğundan cezaya konu fiil 08.05.2014 tarihinde işlenmiş sayılmakta) ceza kendisine 31.12.2014 tarihinden önce tebliğ edilse dahi cezasını yapılandırma hakkından faydalanamayacaktır.
Örnek-2: İlk defa 30.04.2014 tarihinde sigortalı çalıştırmaya başlayan ve işletme defteri tutan işveren işyeri bildirgesini 02.05.2014 tarihinde SGK’ya vermiş ve bahse konu ceza kendisine 04.06.2014 tarihinde tebliğ edildiği halde ödememiştir. Bu durumda işveren söz konusu cezayı yapılandırabilecek; cezanın yasal ödeme süresinin tebliğ tarihinden 15 gün sonrası olan 19.06.2014 tarihinde sona erdiği dikkate alınarak; işletme defteri tuttuğu için normalde 1.071×2=2.142-TL olan ceza aslı, yapılandırma kapsamına girdiği için 2.142/2=1.071-TL olacak, bahse konu alacak için gecikme cezası ve gecikme zammı yerine hesaplanacak Yİ-ÜFE tutarı ise; 20.06.2014-30.06.2014 dönemini içeren 20 günlük süre için (0,06/30)x11=0,02, 2014/Temmuz dönemi için 0,73, 2014/Ağustos dönemi için 0,42 ve 01.09.2014-10.09.2014 dönemini içeren 10 günlük süre için ise (0,85/30)x10=0,28 olmak üzere, toplamda 0,02+0,73+0,42+0,28=1,45 olacaktır. Bu durumda, gecikme cezası ve gecikme zammı yerine dikkate alınacak tutar; 1.071-TLx(1,45/100)=15,53-TL, aslıyla birlikte yapılandırılacak ceza tutarı ise 1.071+15,53=1.086,53-TL olacaktır. Ceza yapılandırma kapsamına girmemiş olsaydı; işveren 2.142-TL ceza aslı ve 80,75-TL gecikme zammı olmak üzere toplamda 2.222,75-TL ödeyecekti.
Örnek-3: SGK denetim elemanınca 02.09.2013 tarihinde istenen defter ve belgelerini 15 günlük yasal süresi içerisinde ibraz etmeyen bilanço esasına göre defter tutmakla yükümlü işverene söz konusu fiile ilişkin idari para cezası 06.01.2014 tarihinde tebliğ edildiği halde ödeme gerçekleşmemiştir. Bu durumda işveren söz konusu cezayı yapılandırabilecek; cezanın yasal ödeme süresinin tebliğ tarihinden 15 gün sonrası olan 21.01.2014 tarihinde sona erdiği dikkate alınarak; bilanço esasına göre defter tuttuğu için normalde 1.021,50×12=12.258-TL olan ceza aslı, yapılandırma kapsamına girdiği için 12.258/2=6.129-TL olacak, bahse konu alacak için gecikme cezası ve gecikme zammı yerine hesaplanacak Yİ-ÜFE tutarı ise; 22.01.2014-31.01.2014 dönemini içeren 10 günlük süre için (3,32/30)x10=1,10, 2014/Şubat dönemi için 1,38, 2014/Mart dönemi için 0,74, 2014/Nisan dönemi için 0,09, 2014/Mayıs dönemi için -0,52, 2014/Haziran dönemi için 0,06, 2014/Temmuz dönemi için 0,73, 2014/Ağustos dönemi için 0,42 ve 01.09.2014-10.09.2014 dönemini içeren 10 günlük süre için ise (0,85/30)x10=0,28 olmak üzere, toplamda 1,10+1,38+0,74+0,09-0,52 +0,06+0,73+0,42+0,28=4,28 olacaktır. Bu durumda, gecikme cezası ve gecikme zammı yerine dikkate alınacak tutar; 6.129-TLx(4,28/100)=262,32-TL, aslıyla birlikte yapılandırılacak ceza tutarı ise 6.129+262,32=6.391,32-TL olacaktır. Ceza yapılandırma kapsamına girmemiş olsaydı; işveren 12.258-TL ceza aslı ve 1.314-TL gecikme zammı olmak üzere toplamda 13.572-TL ödeyecekti.
- Tahsilinden Tamamen Vazgeçilen İdari Para Cezaları
6552 sayılı Kanun’un 61. maddesi ile 5510 sayılı Kanun’a geçici 57. madde eklenmiştir. Buna göre; SGK tarafından uygulanan ya da uygulanacak bazı idari para cezalarının tahsilinden tamamen vazgeçilmekte yani terkin edilmektedir. Aşağıda, öncelikle Torba Yasa sonrasında SGK tarafından terkin edilecek idari para cezalarına konu fiiller ve yaptırımları ele alınmakta, son paragrafta ise terkin işleminin uygulama esasları anlatılmaktadır.
Kendi nam ve hesabına tarımsal faaliyette bulunanların kayıt ya da tescil tarihinden itibaren en geç bir ay içinde ilgili ziraat odaları tarafından sigortalı bildirimlerinin yapılması gerekmektedir. Diğer 4/1-b bendi kapsamında (muhtarlar, gelir vergisi mükellefi olanlar, gelir vergisinden muaf olup esnaf ve sanatkar siciline kayıtlı olanlar ve şirket ortakları) bulunanların sigortalı bildirimlerinin ise ilgili vergi daireleri, il veya ilçe mülki amirlikleri, esnaf ve sanatkar sicil müdürlükleri, ticaret sicil memurlukları, anonim şirketlerde ise şirket yetkilileri tarafından en geç 15 gün içinde yapılması gerekmektedir. 6132 sayılı Kanuna tabi jokey ve antrenörlerin sigortalı bildirimlerinin ise en geç bir ay içinde Türkiye Jokey Kulübü tarafından yapılması gerekmektedir. Yukarıda bahsi geçenlerin sigortalılıklarının sona ermesi halinde, bu durumun da, yine ilgili kurum veya kuruluşlar tarafından en geç on gün içinde SGK’ya bildirilmesi gerekmektedir. Belirtilen bu yükümlülükleri yerine getirmeyen kurum ve kuruluşlar ile tüzel kişilere, yerine getirilmeyen her bir fiil için aylık asgari ücret tutarında idari para cezası uygulanmaktadır.
Bilindiği üzere, şirket kuruluşu aşamasında, çalıştıracağı sigortalı sayısını ve bunların işe başlama tarihini, ticaret sicili memurluklarına bildiren işverenlerin, bu bildirimleri SGK’ya yapılmış sayılmaktadır. Ticaret sicili memurlukları da, kendilerine yapılan bu bildirimi en geç on gün içinde SGK’ya bildirmekle yükümlüdürler. Bu bildirme yükümlülüğünü yerine getirmeyen ticaret sicili memurluklarına, yerine getirilmeyen her bir fiil için aylık asgari ücret tutarında idari para cezası uygulanmaktadır.
Valilikler, belediyeler ve ruhsat vermeye yetkili diğer kamu ve özel hukuk tüzel kişileri, yapı ruhsatı ve diğer tüm ruhsat veya ruhsat niteliği taşıyan işlemlerine ilişkin bilgi ve belgeler ile varsa bunların verilmesine esas olan istihdama ilişkin bilgileri, verildiği tarihten itibaren bir ay içinde SGK’ya bildirmekle yükümlüdürler. Belirtilen bu bildirme yükümlülüğünü yerine getirmeyen kurum ve kuruluşlar ile tüzel kişilere yerine getirilmeyen her bir fiil için aylık asgari ücret tutarında idari para cezası uygulanmaktadır.
Yukarıda belirtilen yükümlülükler, Torba Yasa’nın ilgili maddesinin yürürlük tarihi olan 11.09.2014 tarihinden itibaren ilgili kurum ve kuruluşlar tarafından üç ay içerisinde yerine getirilerek istenen bildirimler SGK’ya verilirse, yapılan bildirimler kanuni süresi içerisinde yerine getirilmiş sayılmakta ve bu fiiller hakkında idari para cezası uygulanmamaktadır. Bu yükümlülükler için daha önce tahakkuk oluşturulmuş ancak tahsil edilmemiş olan idari para cezaları ise kesinleşip kesinleşmediğine bakılmaksızın terkin edilmekte, yani tahsilinden vazgeçilmektedir. Ancak, tahsil edilmiş cezalar kesinlikle iade edilmemektedir.
- Sonuç
Makalemizde de anlatıldığı üzere, 5510 sayılı Kanun’un geçici 60. maddesinin ikinci fıkrasında yer alan idari para cezalarının kısmen tahsilinden vazgeçilmesi uygulamasından faydalanmak isteyen işverenlerin iki hususa dikkat etmeleri gerekmektedir. Bunlardan ilki idari para cezasına konu olan fiilin 01.05.2014 tarihinden önce işlenmiş olması, ikincisi ise bu cezanın kendilerine 31.12.2014 tarihine kadar tebliğ edilmiş olmasıdır. İlk husus, zaten bu uygulamadan yararlanmanın ana koşulu olduğundan ve bununla ilişkili yapılabilecek herhangi bir işlem olmadığından, işverenlerin cezanın tebliği olan ikinci hususa dikkat etmeleri ve bu cezanın kendilerine 01.01.2015 tarihinden önce tebliğ edilmiş olmasını sağlamaları gerekmektedir. Aksi taktirde, ana koşulu sağladıkları halde bu çok avantajlı uygulamadan faydalanamayacak ve mağdur konuma düşeceklerdir.
5510 sayılı Kanun’un geçici 57. maddesinde yer alan idari para cezalarının tahsilinden tamamen vazgeçilmesi yani terkin edilmesi uygulaması ise ağırlıklı olarak kamu kurum ve kuruluşları, meslek odaları ve ticaret sicil memurluklarını ilgilendirmektedir. Bu düzenlemeyle, kamu kurumlarına ve kamu tüzel niteliğini taşıyan meslek kuruluşlarına 11.09.2014 tarihinden itibaren üç ay içerisinde makalede anlatılan bildirimleri SGK’ya yapmaları koşuluyla uygulanan ya da uygulanacak idari para cezalarının silinmesi ayrıcalığı getirilmiştir. Bu ayrıcalıklı uygulamadan faydalanacakların getirilen üç aylık süreye dikkat etmeleri ve bu süre içerisinde gerekli bildirimleri yapmaları terkin işleminden faydalanmalarını sağlayacaktır.
——————
(1) 11.09.2014 tarih ve 29116 mükerrer sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.
(2) 16.06.2006 tarih ve 26200 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.
