Sigorta Prim Desteği Teşviklerden Men
Mustafa Bahadır ALTAŞ
SM.Mali Müşavir
[email protected]
Giriş
Bilindiği üzere; ülkemizde istihdamı teşvik etmek amacıyla bugün için 4857 Sayılı İş Kanununda özürlü işçi istihdamı, 5746 Sayılı AR-GE Kanununda AR-GE personel desteği, 4447 Sayılı Kanunla İşsizlik maaşı alanların istihdam teşviki, 6111 Sayılı Kanunla 18-29 erkek ve 18 yaşından büyük kadın istihdamı, 6486 Sayılı Kanunla 10 ve üzerinde işçi istihdamı ile 5510 Sayılı Kanunla Sosyal Güvenlik Kurumuna (SGK) borçlu olmayan işverenlere prim desteği ve Yatırım Teşvik Sistemine göre düzenlenen teşvik belgeleri yatırımlarla istihdam edilen sigortalıları şeklinde farklı kanunda farklı oranda ve sürede sigorta primi işveren hissesi teşviki uygulanmaktadır.
Hükümet tarafından geçtiğimiz yıl başlatılan Kayıt Dışı Ekonomiyle Mücadele Stratejisi Yeni Eylem Planını çalışmaları kapsamında yapılan düzenleme ile 01 Ağustos 2014 tarihinden itibaren kayıt dışı istihdamla mücadele için kurum ve kuruluşların, işlem yaptığı kişilerin sigortalılık bakımından tescilli olup olmadığını kontrol etme yükümlülüğü ve bu yükümlülüğe istinaden işlem yaptığı kişilerin kimlik bilgilerinin SGK’ ya bildirilmesi, SGK tarafından da bu kişilerin sosyal güvenliklerinin sağlanması ve 6183 sayılı kanuna göre SGK alacaklarının takip ve tahsili konusunda düzenle yapılmıştır. Bu işlemlere taraf olan ve haklarında olumsuz tespit bulunan işyerleri yararlanmakta oldukları sigorta primi işveren hissesi teşviklerden 1 yıl boyunca men cezası alabilirler veya daha önce almış oldukları teşvik desteklerini 6183 Sayılı Kanuna göre gecikme faizi ile geri ödemek durumunda kalabilirler.
Sigorta Prim Teşviki Uygulaması;
- 4857 Sayılı İş Kanunun Madde-30 Engelli ve Eski Hükümlü Çalıştırma Zorunluluğu
Özel sektör işverenlerince bu madde kapsamında çalıştırılan engelli sigortalılar ile korumalı işyerlerinde çalıştırılan engelli sigortalıların, prime esas kazanç alt sınırı üzerinden hesaplanan sigorta primine ait işveren hisselerinin tamamı, kontenjan fazlası engelli çalıştıran, yükümlü olmadıkları halde engelli çalıştıran işverenlerin bu şekilde çalıştırdıkları her bir engelli için prime esas kazanç alt sınırı üzerinden hesaplanan sigorta primine ait işveren hisselerinin tamamı Hazinece karşılanır
- 5746 Sayılı Kanun Madde-3 İndirim, İstisna, Destek ve Teşvik Unsurları
Sigorta primi desteği: Kamu personeli hariç olmak üzere teknoloji merkezi işletmelerinde, Ar-Ge merkezlerinde, kamu kurum ve kuruluşları ile kanunla kurulan veya teknoloji geliştirme projesi anlaşmaları kapsamında uluslararası kurumlardan ya da kamu kurum ve kuruluşlarından Ar-Ge projelerini desteklemek amacıyla fon veya kredi kullanan vakıflar tarafından veya uluslararası fonlarca desteklenen ya da TÜBİTAK tarafından yürütülen Ar-Ge ve yenilik projeleri ile rekabet öncesi işbirliği projelerinde ve teknogirişim sermaye desteklerinden yararlanan işletmelerde çalışan Ar-Ge ve destek personeli ile 26/6/2001 tarihli ve 4691 sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanununun geçici 2 nci maddesi uyarınca ücreti gelir vergisinden istisna olan personelin; bu çalışmaları karşılığında elde ettikleri ücretleri üzerinden hesaplanan sigorta primi işveren hissesinin yarısı, her bir çalışan için beş yıl süreyle Maliye Bakanlığı bütçesine konulacak ödenekten karşılanır.
- 4447 Sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu Geçici Madde 10 – (Ek: 13/2/2011-6111/74 md.)
31/12/2015 tarihine kadar işe alınan her bir sigortalı için geçerli olmak üzere, bu maddenin yürürlük tarihinden itibaren özel sektör işverenlerince işe alınan ve fiilen çalıştırılanların; işe alındıkları tarihten önceki altı aya ilişkin Sosyal Güvenlik Kurumuna verilen prim ve hizmet belgelerinde kayıtlı sigortalılar dışında olmaları, aynı döneme ilişkin işe alındıkları işyerinden bildirilen prim ve hizmet belgelerindeki sigortalı sayısının ortalamasına ilave olmaları ve bu maddede belirtilen diğer koşulları da sağlamak kaydıyla, 5510 sayılı Kanunun 81 inci maddesinde sayılan ve 82 nci maddesi uyarınca belirlenen prime esas kazançları üzerinden hesaplanan sigorta primlerinin işveren hisselerine ait tutarı, işe alındıkları tarihten itibaren İşsizlik Sigortası Fonundan karşılanır.
- 5921 Sayılı Kanunla 4447 Sayılı Kanunun 50. Maddesi Kapsamında İşsizlik Ödeneği Alan İşçinin İstihdamına İlişkin Teşvik
İşsizlik ödeneği alanların; işe alındığı tarihten önceki aydan başlayarak işe alan işyerine ait son altı aylık dönemde, prim ve hizmet belgelerinde bildirilen ortalama sigortalı sayısına ilave olarak işe alınması kaydıyla, 5510 sayılı Kanunun 81 inci maddesinde sayılan ve 82 nci maddesi uyarınca belirlenen prime esas kazanç alt sınırı üzerinden hesaplanan kısa vadeli sigorta primi tutarının yüzde biri olmak üzere işçi ve işveren payı sigorta primleri ile genel sağlık sigortası primi, kalan işsizlik ödeneği süresince Fondan karşılanır.
- 6486 Sayılı Kanun Madde-5 On Ve Üzerinde Sigortalı Çalıştıran İşyerleri SSP Desteği
…
“On ve üzerinde sigortalı çalıştıran işyerlerine uygulanmak üzere, birinci fıkranın (ı) bendinde belirtilen ve Hazinece karşılanan (5) puana, prime esas kazanç alt sınırı üzerinden altı puana kadar ilave puan eklemeye, sosyo-ekonomik gelişmişlik endeksini dikkate almak suretiyle ilave puan uygulanacak illeri ve uygulama süresini belirlemeye Bakanlar Kurulu yetkilidir.” Bu düzenleme kapsamında getirilen sigorta teşviki uygulaması 52 il ve Bozcada-Gökçeada ilçelerinin yer aldığı 3 bölge belirlenen (I) sayılı listede belirtilen illerde 4 yıl, 31.12.2016 tarihine kadar.(II) sayılı listede belirtilen illerde 5 yıl 31.12.2017 tarihine kadar. (III) sayılı listede belirtilen illerde 6 yıl, 31.12.2018 tarihine kadar uygulanacak.
- 5510 sayılı kanun Madde-81 Prim oranları ve Devlet katkısı (Ek: 15/5/2008-5763/24 md.)
Bu Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki sigortalıları çalıştıran özel sektör işverenlerinin, bu maddesinin birinci fıkrasının (a) bendine göre malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primlerinden, işveren hissesinin beş puanlık kısmına isabet eden tutar Hazinece karşılanır.
- 5510 Sayılı kanun Ek madde-2 Sigorta Primi İşveren Hissesi Teşviki
Yatırımlarda Devlet yardımları hakkında kararlar çerçevesinde teşvik edilen yatırımlara bağlı olarak gerçekleştirilecek istihdam için, 5510 sayılı Kanunun 81 inci maddesinde sayılan ve 82 nci maddesi uyarınca belirlenen prime esas kazanç alt sınırı üzerinden hesaplanan sigorta primlerinin işveren hisselerinin tamamına kadar olan kısmı Hazinece karşılanır. Hazinece karşılanacak tutarın uygulama süresini, karşılama oranını ve kapsamını; yatırımın sektörü, büyüklüğü ve bulunduğu illere göre farklılaştırmaya Bakanlar Kurulu yetkilidir. (Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Karar 2012/3305- Sigorta primi işveren hissesi desteği, komple yeni yatırımlarda belge kapsamında gerçekleştirilen yatırımla sağlanan istihdam, diğer yatırım cinslerinde ise mevcuda ilave edilen istihdam için uygulanır. Komple yeni yatırım dışındaki yatırım cinslerinde, aylık prim ve hizmet belgesinde kayıtlı işçi sayısının mevcut istihdamın altında olması halinde ilgili ay için prim desteği uygulanmaz. Sağlanacak Sigorta primi işveren hissesi desteği 1/1/2014 tarihinden itibaren başlanılan yatırımlarda 3 bölge 3 yıl,4 bölge 5 yıl, 5 bölge 6 yıl, 6 bölge 7 yıl süre ile belirlenen sabit yatırım tutarına oranına ulaşana kadardır.
Yukarıda yer alan teşvik unsurlarından yararlanmanın temel koşulu
- Teşvik uygulamaları işyeri bazında uygulanmaktadır.
- Her işçi için sadece bir teşvik desteği uygulanacaktır.
- Sosyal Güvenlik Kurumu’na prim, idari para cezası ve bunlara ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammı borcu bulunmaması,
- İşyerinde istihdam edilen işçilere ait Aylık Hizmet ve Prim Bildirgeleri zamanında tahakkuk ettirilip bunlara ilişkin primlerin zamanında ödenmesi,
- 5510 sayılı Kanun gereğince işyerinde yapılacak denetim ve kontrollerde sigortasız işçi çalıştırıldığı
veya
- Bildirilen sigortalının fiilen çalışmadığına ilişin bir tespit bulunmaması gerekmektedir.
Yasada yer alan işveren hissesine ait primlerin karşılanabilmesi için işverenlerin, çalıştırdıkları sigortalılarla ilgili olarak sigortalıların tamamına ait sigorta primlerinin, sigortalı hissesine isabet eden tutarın hazine tarafından karşılanmayan, işveren hissesine ait tutarını ödemiş olması şarttır. İlgili yasaya göre işveren tarafından ödenmesi gereken primlerin geç ödenmesi halinde, hazineden Sosyal Güvenlik Kurumu’na yapılacak ödemenin gecikmesinden kaynaklanan gecikme zammı, işverenden tahsil edilir
Sigorta primi işveren hissesi teşviklerden 1 yıl süre ile yararlanamama
01 Ağustos 2014 tarihinden itibaren kayıt dışı istihdamla mücadele kapsamında bankalar, kamu idareleri ile diğer kuruluşlar tarafından yaptığı işlemlere taraf olan kişiler hakkında elde edilen bilgilerden sigortalılık kontrolü de yapılarak ilgili yönetmelik ve tebliğde belirtilen usul ve esaslar dâhilinde SGK ile paylaşılacak, paylaşılan bu bilgilerle doğrultusunda SGK tarafından prime esas kazanç ve asgari işçiliğin tespiti ile kanun kapsamında işyeri olarak tescil edilmesi gerektiği halde tescil edilmemiş veya sigortalı olması gerektiği halde bildirilmemiş veya eksik bildirilmiş olduğu tespitleri yapılanlar hakkında 5510 Sayılı Kanun gereğince haklarında cezalı işlem yapılacaktır.
Yukarıda özetlenen yedi farklı yasal düzlemede yer alan sigorta primi teşvik unsurlarından yararlanan tüm işyeri özellikle de 52 ilde uygulanan 6486 Sayılı Kanunla sağlanan on ve üzerinde sigortalı çalıştıran işyerleri ile yeni teşvik sisteminde yer alan yatırımlarda devlet yardımları hakkında kararlar çerçevesinde düzenlenen teşvik belgeleri kapsamında gerçekleştirilecek yatırımlarla istihdam edilen sigortalıları için sağlanan sigorta primi işveren hissesi desteği yararlanmanın şartlarından en önemlisi “bu işyerlerinde sigortasız işçi çalıştırıldığı veya bildirilen sigortalının fiilen çalışmadığının ilişkin bir tespit bulunmaması” gerekmektedir.
Çünkü; sigorta primi teşviklerine ilişkin yapılan düzenlemelerde hem 5510 sayılı kanun hem de 6486 Sayılı Kanun gereğince 01.01.2013 tarihinden sonra (2013-30 Genelge) SGK tarafından yapılan kontrol ve denetimlerde, çalıştırdığı kişileri sigortalı olarak bildirmediği veya bildirilen sigortalının fiilen çalışmadığının tespit edilmesi halinde işverenler “bir yıl süreyle bu maddeyle sağlanan destek unsurlarından yararlanamaz.” şeklinde bir hüküm yasada yer almaktadır.
Sonuç; Sigorta Primi Teşviklerinden yararlanmakta olan işverenlerimizin, işyerlerinde yapılacak olan fiili denetimlerin yanı sıra 01 Ağustos 2014 tarihinden kurum ve kuruluşlarla yapacağı, taraf olacağı iş ve işlemlerde sigortalılık kontrolünde veya SGK tarafından işyerinde yapılacak denetim ve kontrollerde cezalı bir duruma düşmemeleri için sigortasız işçi istihdam etmemeleri, fiilen çalışmayan kişileri sigortalı olarak bildirmemeleri ve çalışan kişilere ait prime esas kazanç tam ve eksiksiz bildirmeleri gibi konu ile ilgili eksikliklerini gidermeleri gerekmektedir. Aksi takdirde işyerlerindeki işçi sayısı dikkate alınmaksızın bu işyerleri sigorta primi işveren hissesi teşviklerden 1 yıl boyunca men cezası alabilirler veya ilgili kanunlar kapsamındaki teşvikten yersiz olarak faydalanıldığının tespiti hâlinde, daha önce yararlanılan teşvik tutarını 6183 Sayılı Kanuna göre gecikme faizi ile geri ödemek durumunda kalabilirler.
Ayrıca istihdam ettiği işçilere yüksek ücret ödendiği halde, bu ücretleri ücret bordrosunda düşük gösterilmesi Vergi Usul Kanununun 359/a-2.Maddesine göre “Muhteviyatı İtibariyle Yanıltıcı Belge Düzenleme” fiili karşılığı olduğundan bu işyeri yetkilileri/firma sahipleri Ağır Ceza Mahkemelerinde onsekiz aydan üç yıla kadar hapis cezası ile yargılanabilecekleri gibi bu işyerleri eksik beyan edilen ücretin üzerinden tahakkuk edecek vergi ve vergi kaybına sebep oldukları verginin 3 kat vergi ziyaı cezası ile karşılaşabilirler.
