e-Fatura Sisteminde Faturaya İtiraz
Rüknettin KUMKALE
Yeminli Mali Müşavir
rkumkale.ymm@gmail.com
1.1. HUKUKİ YÖNÜYLE FATURA
Türk Ticaret Kanunu’nun Ticari İşletme başlıklı birinci kitabındaki 21, 64 ve 65. Maddelerde fatura ile ilgili hükümler bulunmaktadır.
Türk Ticaret Kanunu’nda bulunan fatura ile ilgili hükümler, faturanın ticari hayatımızda kullanılan bir belge olmasından kaynaklanmakta ve bu konuda ticari ilişkileri düzenleyici ve açıklayıcı bilgiler vermektedir.
Mali açıdan bir belge olmasından dolayı faturanın kullanılması ile ilgili hususlar ise Vergi Usul Kanunu’nda açıklanmıştır.
Türk Ticaret Kanunu’nun Fatura ve Teyit Mektubu başlıklı 21. Maddesinde fatura konu edilmektedir. Bu madde eski Türk Ticaret Kanunu’nun 23. Maddesinin (elektronik ortamın gelişmesi ile getirilen bazı hükümler dışında) tekrarıdır.
Türk Ticaret Kanunu’nun Fatura ve Teyit Mektubu başlıklı 21. Maddesi aşağıya alınmıştır.
- Fatura ve teyit mektubu
MADDE 21-(1)Ticari işletmesi bağlamında bir mal satmış, üretmiş, bir iş görmüş veya bir menfaat sağlamış olan tacirden, diğer taraf, kendisine bir fatura verilmesini ve bedeli ödenmiş ise bunun da faturada gösterilmesini isteyebilir.
(2) Bir fatura alan kişi aldığı tarihten itibaren sekiz gün içinde, faturanın içeriği hakkında bir itirazda bulunmamışsa bu içeriği kabul etmiş sayılır.
(3)Telefonla, telgrafla, herhangi bir iletişim veya bilişim aracıyla veya diğer bir teknik araçla ya da sözlü olarak kurulan sözleşmelerle yapılan açıklamaların içeriğini doğrulayan bir yazıyı alan kişi, bunu aldığı tarihten itibaren sekiz gün içinde itirazda bulunmamışsa, söz konusu teyit mektubunun yapılan sözleşmeye veya açıklamalara uygun olduğunu kabul etmiş sayılır.
24.12.2003 tarih ve 25326 sayılı Resmi Gazete’ye yayımlanan Yargıtay İçtihadı Birleştirme Hukuk Genel Kurulu’nun 27.06.2003 tarih ve E: 2001/1 K: 2003/1 sayılı kararında faturanın tarifi “Ticari satışlarda satıcı tarafından alıcıya verilen ve satılan malın miktarını, vasıflarını, ölçüsünü, fiyatını ve sair hususları veya ifa edilmiş hizmetleri gösteren hesap pusulası olup ticari belge niteliğindedir” şeklinde yapılmıştır.
Türk Ticaret Kanunu’nun 64. Maddesinde ise faturanın muhafazası konu edilmiştir. 64. Maddenin 2. Fıkrası faturayı bir ispat vesikası olarak görmektedir. Bu hükümlerden anlaşıldığına göre, fatura işletmenin ticari kayıtlarının ve yasal defterlerinin dayanağı olarak muntazam bir tarzda dosya halinde saklanmalıdır. Türk Ticaret Kanunu’nun 65. Maddesi ise defterlerin tutulması ile ilgili esasları belirtmektedir.
1.2. MALİ YÖNÜYLE FATURA
Vergi Usul Kanunu’nun 229. Maddesine göre “ Fatura satılan emtia veya yapılan iş karşılığında müşterinin ödediği meblağı göstermek üzere emtiayı satan veya iş yapan tüccar tarafından müşteriye verilen ticari vesikadır. “
Vergi Usul Kanunu’nun 229. Maddesine göre, bir faturanın düzenlenebilmesi için, her şeyden önce ticari vasfa sahip bir tüccar tarafından bir malın satılması veya bir hizmetin görülmesi gerekmektedir.
Fatura içeriğinde gösterilen, satılan emtianın veya yapılan işin tutarı bu emtiayı satın alan veya işi yaptıran müşteri tarafından borçlanılan meblağdır. Burada Türk Ticaret Kanunu’nun Fatura ve Teyit Mektububaşlıklı 21. Maddesindeki “Bir fatura alan kişi aldığı tarihten itibaren sekiz gün içinde, faturanın içeriği hakkında bir itirazda bulunmamışsa bu içeriği kabul etmiş sayılır.” Hükmünü bir arada düşünmek gerekmektedir.
2.KAĞIT FATURA İLE e – FATURANIN KARŞILAŞTIRMASI
Yukarıda belirttiğimiz gibi, Vergi Usul Kanunu’nun 229. Maddesinde fatura, satılan emtia veya yapılan iş karşılığında müşterinin borçlandığı meblağı göstermek üzere emtiayı satan veya işi yapan tüccar tarafından müşteriye verilen ticari vesika olarak tanımlanmış, 230. Maddesinde ise faturanın şekli belirtilerek içermesi gereken asgari bilgiler sayılmıştır. Anılan kanunun 231. Maddesinde de fatura düzenlenmesinde uyulacak kaidelere, 232. Maddesinde ise fatura kullanma mecburiyetine ilişkin esaslara yer verilmiştir.
Vergi Usul Kanunu’nun “ Elektronik ortamdaki kayıtlar ve elektronik cihazla belge düzenleme” başlıklı Mükerrer 242. Maddesinin 2 numaralı fıkrası ile Maliye Bakanlığı’na verilen yetkiye dayanılarak müşteriye verilmesi, müşteri tarafından da istenmesi ve alınması zorunlu olan faturanın elektronik belge olarak düzenlenmesi, müşteriye elektronik ortamda iletilmesi ve elektronik ortamda muhafaza ve ibraz edilmesine ilişkin düzenlemeler yapılmıştır.
e – FATURA düzeni 397 sıra no lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile düzenlenmiştir.
Bütün yukarıda belirtilen mevzutlardan anlaşılacağı üzere Vergi Usul Kanunu’nun ve Türk Ticaret Kanunu’nun ilgili maddelerinde açıklanan hükümlerden ayrı olarak ayrıca bir fatura mevzuatı bulunmamaktadır. Bu nedenle e – FATURA düzeni; mevcut Türk Ticaret Kanunu’ndaki ve Vergi Usul Kanunu’ndaki hükümler üzerinden devam etmektedir. Diğer bir anlatımla e – FATURA yeni bir belge türü olmayıp, kağıt fatura ile aynı hukuki niteliğe sahip bulunmaktadır.
3.TEMEL FATURA – TİCARİ FATURA FARKI
e – FATURA düzeninde karşımıza çıkan ekranda iki çeşit fatura belirmektedir. Bunlar Temel Fatura ve Ticari Fatura dır.
Temel fatura senaryosu ile gelen bir faturada, karşınıza çıkan ekranda onay ve red butonu bulunmamaktadır. Diğer bir anlatımla size gelen bir fatura Temel Fatura senaryosu çerçevesinde gönderilmiş ise bu faturayı ekranda gördüğünüz zaman bunu red etme olanağınız bulunmamaktadır.
Buna karşın Ticari Fatura ile ilgili ekranda onay ve red butonu bulunmakta dolayısıyla bu faturanın alıcı tarafından onaylanma veya redetme olanağı bulunmaktadır.
Ticari fatura ile Temel fatura arasındaki faturanın itirazı ile ilgili bulunmaktadır. Bu farka göre, temel fatura, sistem çerçevesinde onaylanamamakta ve red edilememektedir. Ekran böyle bir duruma izin vermemektedir. Buna karşın ticari fatura, sistem çerçevesinde onaylanılabilmekte ve red edilebilmektedir.
4.FATURA’YA İTİRAZ
Türk Ticaret Kanunu’nun Fatura ve teyit mektubu başlıklı 21. Maddesinin 2. Fıkrasında “Bir fatura alan kişi aldığı tarihten itibaren sekiz gün içinde, faturanın içeriği hakkında bir itirazda bulunmamışsa bu içeriği kabul etmiş sayılır.” Hükmü yer almaktadır.
Bu ifadelerdeki içerik kelimesinden maksat, faturanın içeriğindeki bilgilerdir. Bu bilgiler faturanın ihtiva ettiği satılan malın veya sunulan hizmetin açıklanması, özellikleri olabileceği gibi bu mal ve hizmetin tutarı ve/veya faturanın tarihi ile ilgili de olabilir.
Yazımızın başında e – FATURA düzeninde Vergi Usul Kanunu ve Türk ticaret Kanunu’nda belirtilen Fatura ile ilgili mali ve hukuki düzenlemelerin geçerli olduğunu, e – FATURA’nın yeni bir belge türü olmadığını ve kağıt fatura ile aynı hukuki niteliğe sahip bulunduğunu belirtmiştik.
Bu çerçevede Temel Fatura ekranında onay ve red butonu bulunmamasına karşın, Temel faturaya kanunlarımızdaki yazılı şartlar çerçevesinde aynı kağıt fatura düzeninde olduğu gibi itiraz olanağı bulunmaktadır.
Burada önemli olan alıcı ile satıcı arasında oluşan ticari ilişki sonucunda düzenlenen faturanın bu ilişkinin kuruluşunda taraflar arasında mutabık kalınan şartlarına uygun olup olmaması durumudur.
Bir müşteri tarafından talep edilen emtia veya yaptırılan iş, vergi mükellefi bir tüccar tarafından yerine getirilmiş ve bu ilişki neticesinde satıcı konumunda bulunan hakiki yada tüzel kişi tarafından müşteri adına bir fatura düzenlenmiştir. Adına düzenlenen bu fatura içeriğine müşteri tarafindan sekiz gün içinde itiraz edilmediği ve fatura sözleşmenin kuruluşundaki gerekli şartları taşıyor ise, bu faturanın içeriği kabul edilmiş sayılacaktır. Bu durumda müşteri fatura tutarını ödememiş ise ödemekle yükümlü bulunmaktadır. Yukarıdaki satırlarda bulunan ve bu fatura sözleşmenin kuruluşundaki gerekli şartları taşıyor ise, bu faturanın içeriği kabul edilmiş sayılacaktır. İfadesine dikkat çekmek istiyoruz, taraflar arasında ticari ilişkinin başlangıcında yapılan sözlü yada yazılı sözleşmede bulunan şartlara uygun bulunan bir içeriği taşıyan faturaya alındığı tarihten itibaren sekiz gün içinde itiraz edilmemesi durumunda faturanın içeriği müşteri tarafından kabul edilmiş sayılmaktadır.
Dolayısıyla, faturanın içeriği, taraflar arasında ticari ilişkinin başlangıcında yapılan sözlü yada yazılı sözleşmede bulunan şartlara uygun değil ise, böyle bir içeriği taşıyan faturaya, alındığı tarihten itibaren sekiz gün içinde itiraz edilmemesi durumunda faturanın içeriği müşteri tarafından kabul edilmiş sayılmayacaktır. Çünkü fatura içeriği taraflar arasında mutabık kalınan şartlara uymamaktadır.