Sigorta Primi Teşviki İptali
Mustafa Bahadır ALTAŞ
Yeminli Mali Müşavir
mba444@mynet.com
Giriş
Bilindiği gibi 5084 sayılı Yatırımların ve İstihdamın Teşviki ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanunun sigorta primi işveren hissesi teşviki başlıklı 4. maddesinin uygulama süresi 31.12.2012 tarihinde sona ermiştir. Bu teşvikten yararlanmakta olan işyerleri için 01.01.2013 tarihinden geçerli olmak üzere 6486 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunun 5 inci maddesi ile yeni bir düzenleme yapılmış, yapılan düzenleme ile 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 81 inci maddesinin birinci fıkrasının (ı) bendinin yedinci cümlesi ile son cümlesi yürürlükten kaldırılmış, aynı fıkraya eklenen (i) bendi eklenmiştir. “on ve üzerinde sigortalı çalıştıran işyerlerine uygulanmak üzere, prime esas kazanç alt sınırı üzerinden altı puana kadar ilave puan eklemeye, sosyo-ekonomik gelişmişlik endeksini dikkate almak suretiyle ilave puan uygulanacak illeri ve uygulama süresini belirlemeye Bakanlar Kurulu yetki verilmiştir” Bakanlar Kurulu kendisine verilen bu yetki ile 30.05.2013 tarihli ve 2013/4966 sayılı kararıyla, 5510 sayılı kanun 81 maddesinin (ı) ile sağlanan prime esas kazanç üzerinden ödenecek primin işveren hissesinin beş (5) puanlık prim indirimine ilave olarak, prime esas kazanç alt sınırı üzerinden uygulanacak olan işveren hissesi sigorta primi teşvikine ilişkin prim oranı altı (6) puan olarak belirlenmiş bulunmaktadır. (Yatırım teşvik sisteminde belirlenen 4.bölgede faaliyet gösteren işyerleri için 31/12/2016 tarihine kadar, 5. bölgede faaliyet gösteren işyerleri için 31/12/2017 tarihine kadar, 6.bölgede faaliyet gösteren işyerleri için ise 31/12/2018 tarihine kadar.) 6486 sayılı kanun kapsamında on ve üzerinde istihdam sağlayan işyerlerine sağlanacak olan sigorta primi işveren hissesi desteklerinin uygulamasının nasıl olacağı Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından 22 Temmuz 2013 tarihinde yayınlanan 2013-30 sayılı genelde açıklanmıştı.
Makalemizin konusu 2012 yılında 5084 sayılı yatırım ve istihdamı teşvik kanunun 4. maddesi kapsamında sigorta pimi teşvikinden yararlanan işyerlerinin 2012 yılında sigorta il müdürlükleri tarafından yapılan denetim ve kontroller veya KADİM raporları ile resen tespit edilen sahte sigortalılık ve kayıt dışı istihdam nedeni ile 5510 sayılı kanunun 81. maddesinin (ı) bendi gereğince sağlan yüzde beşlik işveren hissesi sigorta primi teşvikinden bu işyerlerinin 1 (bir) yıl yararlanamayacağı gerekçesi ile (Sigorta primi teşvikinden yersiz olarak faydalanıldığının tespiti halinde, yararlanılan teşvik tutarı, 5510 sayılı Kanunun 89 uncu maddesi çerçevesinde gecikme cezası ve gecikme zammı ile birlikte işverenden tahsil edilir.) 2013 yılında da 6486 sayılı kanun gereğince de 6 puanlık indirimden yararlanmalarının söz konusu olmadığı ve 2013 yılında 5510 ve 6486 kanun kapsamında verilen aylık hizmet ve prim bildirgelerinin iptal edilerek yerine teşviksiz olarak aylık hizmet ve prim bildirgelerinin verilmesi istenmesinin hem 5510 sayılı kanun hem de 6486 sayılı kanun kapsamında hukuken yerinde olmadığını içermektedir.
Uygulama ve Yasal düzenleme
- 5510 sayılı kanun ile bu kanunun uygulamasına ilişkin işlem yönetmeliğine göre 5510 sayılı kanun ve diğer kanunlar ile işverenlere sağlanan sigorta primi teşvik unsurlarından yararlan işyerleri için e-bildirge sistemde tanımla yapılmakta ve işverenler bu tanımlamalara göre ilgili kanun maddesini seçerek e-bildirge sistemi üzerinden aylık hizmet ve prim bildirgelerini göndermektedir. Şirketlerin teşviklere ilişkin düzenlemelerin yapıldığı kanunlarda öngörülen şartları taşımamaları veya geçmiş dönemlere ait prim veya idari para cezası borçları bulunmaları halinde SGK tarafından e-bildirge sistemi üzerinde bu işyerlerine ilişkin teşvik tanımlamaları kapatılarak bu işyerlerinin teşvikli olarak cari döneme ilişkin aylık prim ve hizmet bildirgeleri göndermeli engellenmektedir.
- 5084 sayılı kanunun 4. maddesinde yer alan sigorta primi işveren hissesi teşviki yararlanan işverenlerin İşyerlerinde sahte sigortalılık ve kayıt dışı istihdam tespit edilmesi halinde bu teşvikten yararlanmasına yasal olarak engel bir durum söz konusu olmadığı için bu işyerleri 31.12.2012 tarihine kadar bu sigorta primi teşvikinden yararlanma devam ettiler. Kurum tarafından ocak-2013 ayından itibaren 5510 ve 6486 kanunlar kapsamında teşvik unsurlarında yararlanacak şekilde aylık prim ve hizmet bildirgeleri gönderebilmişler e-bildirge sistemde yer alan tanımlar kapatılmamış veya engellenmemiştir.
- 6486 sayılı kanunun 5 inci maddesi ile 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 81 inci maddesinin birinci fıkrasının (ı) bendinin yedinci cümlesi ile son cümlesi yürürlükten kaldırılmış, aynı fıkraya (i) bendi eklenmiş,
| Eski metin | Yeni metin | ||
|
|
- 6486 sayılı kanunla 81 maddenin ( i ) bendi ile 01.01.2013 tarihinden geçerli olmak üzere yapılan düzenleme;
(Ek fıkra: 21/5/2013-6486/5 md.) On ve üzerinde sigortalı çalıştıran işyerlerine uygulanmak üzere, birinci fıkranın (ı) bendinde belirtilen ve Hazinece karşılanan puana, prime esas kazanç alt sınırı üzerinden altı puana kadar ilave puan eklemeye, sosyo-ekonomik gelişmişlik endeksini dikkate almak suretiyle ilave puan uygulanacak illeri ve uygulama süresini belirlemeye Bakanlar Kurulu yetkilidir.
………………
(Ek fıkra: 21/5/2013-6486/5 md.) Yapılan kontrol ve denetimlerde, çalıştırdığı kişileri sigortalı olarak bildirmediği veya bildirilen sigortalının fiilen çalışmadığının tespit edilmesi hâlinde, işverenler bir yıl süreyle bu maddeyle sağlanan destek unsurlarından yararlanamaz. Bu madde kapsamındaki teşvikten yersiz olarak faydalanıldığının tespiti hâlinde, yararlanılan teşvik tutarı işverenden gecikme cezası ve gecikme zammı ile birlikte tahsil edilir.
- 6486 sayılı kanunla sağlanan sigorta primi işveren hissesi teşviki uygulamasına ilişkin T.C. Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı Sigorta Primleri Genel Müdürlüğü tarafından 22.07.2013 tarihinde yayınlanan 2013-30 sayılı Genelge ile gerekli açıklamalar yapılmış olup kimlerin bu teşvik unsurlarından yararlanacağı kimlerin yararlanmayacağı açıkça belirtilmiştir. İlgili tebliğin 4-3-Çalıştırdığı Kişileri Sigortalı Olarak Bildirmediği veya Bildirilen Sigortalıları Fiilen Çalıştırmadığı Tespit Edilen İşverenlerle İlgili Yapılacak İşlemler bölümünde açıkça yer aldığı şekli ile “……………………. Bahse konu düzenlemenin 1/1/2013 tarihi itibariyle yürürlüğe girmiş olması nedeniyle, söz konusu işlem 1/1/2013 ve sonraki sürelere ilişkin tespitler dolayısıyla yapılabileceğinden, gerek çalıştırdığı kişileri sigortalı olarak bildirmediği, gerekse bildirilen sigortalıları fiilen çalıştırmadığı tespit edilen tarihlerin 31/12/2012 ve önceki tarihlere ilişkin olması halinde, yurtdışına götürülen/gönderilen işçiler ile on (10) ve üzerinde sigortalı çalıştıran işverenler için uygulanacak sigorta primi teşviki için herhangi bir yasaklama işlemi yapılmayacaktır.” Şeklinde açıkça ifade edilmiştir.
- 6486 sayılı kanunla yapılan düzenleme ile 01.01.2013 tarihinden önce çalıştırdığı kişileri sigortalı olarak kuruma bildirmediği veya fiilen çalışmadığı tespit edilenler ile ilgili yapılan tespitlerin yok hükmünde sayıldığı 01.01.2013 tarihinden sonra yapılacak tespitlerin dikkate alınması gerektiği şeklindedir. (Ek fıkra: 21/5/2013-6486/5 md. Yapılan kontrol ve denetimlerde, çalıştırdığı kişileri sigortalı olarak bildirmediği veya bildirilen sigortalının fiilen çalışmadığının tespit edilmesi hâlinde, işverenler bir yıl süreyle bu maddeyle sağlanan destek unsurlarından yararlanamaz. Bu madde kapsamındaki teşvikten yersiz olarak faydalanıldığının tespiti hâlinde, yararlanılan teşvik tutarı işverenden gecikme cezası ve gecikme zammı ile birlikte tahsil edilir.)
- Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı, Sigorta Primi Genel Müdürlüğü, İşverenler Prim Daire Başkanlığı tarafından illere gönderilen yazısında 5510 sayılı yasa ek 2 nci maddesi gerekçe gösterilerek bu işyerlerinin 5510 ve 6486 sayılı kanunla sağlanan teşvik unsurlarından yararlandırılmaması hatalıdır. Çünkü 5510 sayılı kanun 81 madde ile ilişkilendirilen ek 2 nci madde 11.08.2009 tarihinde 5921 kanunun 3 md. ile düzenlenmiş olup, daha sonra 31.05.2012 tarihinden geçerli olmak üzere 6322 sayılı kanunun 32. maddesi ile yeniden düzenlenmiştir. 5510 Sayılı kanunun ek 2 maddesi hem 5510 sayılı kanun sağlanan peş puanlık indirim ile 6486 sayılı kanunla sağlanan altı puanlık indirimin ile hiçbir şekilde ilişkisi bulunmamaktadır.
- 5510 sayılı kanun ek 2. maddesi Yatırım Teşvik sistemine uygun olarak “Yatırımlarda Devlet yardımları hakkında kararlar çerçevesinde düzenlenen teşvik belgeleri kapsamında gerçekleştirilecek yatırımlarla istihdam edilen sigortalıları kapsamaktadır” burada bahse konu 81 inci maddede sayılan ve 82 nci madde uyarınca belirlenen prime esas kazanç alt sınırı üzerinden hesaplanan sigorta primlerinin; işveren hisselerinin tamamına veya Bakanlar Kurulunca istatistiki bölge birimleri sınıflandırması, kişi başına düşen milli gelir veya sosyoekonomik gelişmişlik düzeyleri dikkate alınmak suretiyle belirlenen illerde işveren hisseleri ile birlikte sigortalı hisselerinin tamamına kadar olan kısmı Ekonomi Bakanlığı bütçesinden karşılanmaktadır. (Bakanlar Kurulu ayrıca Ekonomi Bakanlığınca karşılanacak tutarın uygulama süresini, karşılama oranını ve kapsamını; yatırımın sektörü, büyüklüğü ve bulunduğu illere göre farklılaştırmaya yetkilidir.)
- 6486 sayılı kanun kapsamında yayınlan 2013/4966 sayılı bakanlar kurulu kararının Sigorta primi teşviki kapsamına girmeyen işyerleri başlıklı 3.maddesinde yer alan hüküm gereği “ 5510 sayılı Kanunun 81 inci maddesinin birinci fıkrasının (ı) bendi kapsamında sigorta primi teşvikinden yararlanamayan işyerleri ile aynı Kanunun ek 2 nci maddesinde öngörülen sigorta primi teşvikinden yararlanmakta olan işyerleri hakkında bu Karar hükümleri uygulanmaz” denilmektedir. Bu hükme göre de 6486 sayılı kanunla sağlanan sigorta primi teşviki ile 5510 sayılı kanun ek 2 maddesinde yer alan sigorta primi teşviki çok farklı bir uygulamadır. Ayrıca aynı kararın Uygulama ile ilgili işlemler ve denetim bölümü başlıklı 4. maddesinin 2. fıkrasında de “Yapılan kontrol ve denetimlerde, çalıştırdığı kişileri sigortalı olarak bildirmediği veya bildirilen sigortalının fiilen çalışmadığının tespit edilmesi halinde, bu işverenler, bir yıl süreyle destek unsurlarından yararlanamaz.” Denilmekte olup yasanın uygulama tarihinden önce bir dönemde yapılan tespitten dolayı bu teşvikten yararlanmayacağına ilişkin bir hüküm bulunmamaktadır.
Sonuç:
SGK Sigorta Primi Genel Müdürlüğü, İşverenler Prim Daire Başkanlığı, bu konuda illere gönderdiği yazıda gerekçe olarak, 5510 sayılı kanunun ek 2 maddesi. göstermiş olmasına rağmen bu ek 2 maddenin 5510 sayılı kanun 81 maddesi (ı) bendinde sağlanan peş puanlık indirim ile 6486 sayılı kanunla sağlanan altı puanlık indirimin yukarıda açıklandığı gibi 5510 sayılı kanunun ek 2 maddesi ile hiçbir şekilde ilişkisi bulunmamaktadır.
Kişilere hukuk güvenliğinin sağlanması, Anayasa’nın 2. maddesinde belirtilen hukuk devletinin ön koşullarındandır. Hukuk devleti, hukuk normlarının öngörülebilir olmasını, bireylerin tüm eylem ve işlemlerinde devlete güven duyabilmesini, devletin de yasal düzenlemelerinde bu güven duygusunu zedeleyici yöntemlerden kaçınmasını gerektirir. Bu nedenle kanunlar geriye yönelik uygulanmayacağı gibi Anayasası’nın 38. maddesinde “suçta ve cezada kanunilik” prensibi gösterilmekle, ceza normunda suç olarak tanımlanmayan ve karşılığında ceza gösterilmeyen fiilden dolayı kimse cezalandırılamayacağı gibi, yürürlükte bulunan kanun itibariyle lehe olan düzenleme ne öngörmüşse o doğrultuda karar verilmesi gerektiği ifade edilmiştir.
İlgili kanun ve genelgelerde yer alan düzenlemeye göre; her yönü ile hiçbir tereddüde meydan vermeyecek kadar açık olan bir konu ile ilgili kanun metninden çıkartılan ve uygulama genelgesinde hiçbir şekilde yer verilmeyen bir konu ile ilgili olarak konu ile yakından uzaktan hiçbir alakalısı bulunmayan. 5510 sayılı kanun ek 2 maddesi Yatırımlarda Devlet yardımları hakkında kararlar çerçevesinde sağlanan teşvik şartlarının ihlali gerekçe gösterilerek, on ve üzerinde istihdam sağlayan işyerlerinin 31.12.2012 tarihinden önceki bir tarihte yapılan tespit gerekçe gösterilerek 01.01.2013 tarihinden itibaren hem 5510 kanun kapsamında hem de 6486 sayılı kanun kapsamında teşvik unsurlarından yararlandırılmaması. Bu işyerlerinin yasal süresi içinde Kuruma vermiş oldukları aylık hizmet ve prim bildirgelerinin iptalinin istenmesi 5510 sayılı kanunun ruhuna ve lafzına aykırı aynı zamanda yasal dayanaktan da yoksundur.
Uygulamanın yaşandığı illerin bir kısmında bu konun hiç gündeme gelmediği bazı illerde ise iptal ve ek bildirge istendiği dikkate alındığında uygulama konusunda kurumun bile kendi içinde bir çelişki yaşadığı görülmektedir. Bu nedenle 31.12.2012 tarihinden önceki dönemlere ilişkin inceleme aşamasında bulunan ve bugüne kadar rapora bağlanmayan veya bu dönemler ile ilgili ilerde kuruma yapılacak sigortalılık tespitlerine yönelik şikayetlerde dikkate alındığında 6486 sayılı kanunun uygulandığı elli bir il (51) ile Çanakkale iline bağlı Bozcaada ile Gökçeada ilçelerinde faaliyette bulunan On ve üzerinde sigortalı çalıştıran işyerlerine kapsayan bu uygulama ile ilgili ileride telafisi mümkün olmayan sonuçlar olabilir.
Bu hususun SGK tarafından bir yayınlanacak bir genelge veya yapılacak bir yazılı açıklama ile düzeltilmesi gerekmektedir. Aksi takdirde ilgili işyerlerinin konuyu dava etmesi zorunluluk haline gelecektir.