Yeni TTK Belge Düzeni
Dr.Adem Utku ÇAKIL
SMMM
Bilindiği üzere 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun (Değişik birinci cümle: 26.06.2012-6335/6 md.) 39 uncu maddesinin ikinci fıkrasında yer alan düzenleme; Ticari belge kavramında yeni bir ufuk açmıştır. Ticari Belge anılan madde de “…ticari mektup ve ticari defterlere yapılan kayıtların dayandığı belgeler” olarak tanımlanmıştır. Ticari işlemler açısından belgeye bakıldığında bu kapsamdaki her türlü belge bunun içinde anılabilir.
Kanunun gerekçesinde ve yazılmış olan makalelerde görüleceği üzere bu belgeler fatura, yazar kasa fişi, gider pusulası, müstahsil makbuzu, ücret bordrosu, irsaliye, banka dekontları, tahsilat ve tediye makbuzları, antetli kağıt ve hatta zarf bile olabilir.
Türk Ticaret Kanunu’nun “Yürürlük” başlıklı 1534 üncü maddesinin 5 nolu fıkrası gereğince (Ek: 26/6/2012-6335/39 md.) 39 uncu maddenin ikinci fıkrasının ikinci, üçüncü ve dördüncü cümlelerinin yürürlük tarihi 01.01.2014 olarak hükmolunmuştur.
Anılan madde hükmü detaylandırıldığında belge düzeninde olması gerekenler hususunda karşımıza iki sınıf uygulama çıkmaktadır. Bunlardan ilki İnternet sitesi hazırlama yükümlülüğü olmayan tacirleri diğeri ise internet sitesi hazırlama yükümlüğü kapsamındaki mükellefleri ilgilendirmektedir.
1.İnternet Sitesi Hazırlama Yükümlülüğüne Tabi Olmayan işletmeler;
Bu kapsamdaki işletmelerden 6102 Sayılı kanunun “İnternet sitesi” başlıklı 1524 Maddesinde– (Değişik: 26.06.2012-6335/34 md.) Kanunun “Denetleme” başlıklı 397 nci maddenin dördüncü fıkrası uyarınca bağımsız denetime tabi olmayan işletmeler anlaşılmaktadır.
Bu işletmeler kanuni lafza ile “Tacirin işletmesiyle ilgili olarak düzenlediği ticari mektuplarda ve ticari defterlere yapılan kayıtların dayandığı belgelerde tacirin sicil numarası, ticaret unvanı, işletmesinin merkezine ilişkin bilgileri bulunduracaktır.
Bu anlamda kısaca değerlendirmek gerekirse her işletmenin tam unvanı ve adresi işletmelerin ticari belgeleri üzerinde yazılı bulunmaktadır. Kanun bu tür işletmelere yalnızca ticaret sicil numaralarını yazmayı emretmektedir. Bilindiği üzere 27.01.2013 tarihinde yayımlanan Ticaret Sicil Yönetmeliği gereği, Merkezi Sicil Kayıt Sistemini (MERSİS) kullanmaya başlayan müdürlüklerde MERSİS numarası ticaret sicil numarası yerine geçmektedir. MERSİS uygulamasına geçen Ticaret Sicil Müdürlükleri kapsamında olan işletmeler bu anlamda MERSİS Numaralarını Ticaret Sicil Numarası olarak algılayacaklar ve belgelerine bu numarayı yazacaklardır. MERSİS uygulamasına geçmeyen Ticaret Sicil Müdürlüklerine bağlı İşletmeler ise Ticaret Sicil Numaralarını yazacaklardır.
Gümrük ve Ticaret Bakanlığı’nın Web sitesinde yapmış olduğu açıklamada da ;
“Dolayısıyla, ticaret sicili müdürlüklerince kendilerine MERSİS numarası verilen tacirler, ticaret sicili numarası yerine bu numarayı, verilmeyenler de ticaret sicili numaralarını ticari mektuplarda ve ticari defterlere yapılan kayıtların dayandığı belgelerde göstereceklerdir. Buna göre, internet sitesi oluşturma yükümlülüğü olmayan gerçek ve tüzel kişi tacirlerin, işletmeleriyle ilgili olarak düzenledikleri ticari mektuplarda ve ticari defterlere yapılan kayıtların dayanağını oluşturan belgelerde, MERSİS numarası olanlar bu numara, olmayanlar ticaret sicili numarası, ticaret unvanı ve ticari işletmenin merkezi bilgilerine yer vermeleri gerekmektedir.” demektedir.
2.İnternet Sitesi Oluşturma Yükümlülüğüne Tabi Olan işletmeler;
TTK nunun 1524 üncü maddesine göre internet sitesi oluşturma yükümlülüğüne tabi olan tacirler ise ticari belgelerinde yukarıdakilerine ek olarak; Tescil edilen internet sitesinin adresini yazmak zorundadırlar
Bunun yanında şirketin internet sitesinde ayrıca aşağıdaki bilgileri yayımlama zorunluluğu getirilmiştir;
a.Anonim şirketlerde;
(1) Yönetim kurulu başkan ve üyelerinin adları ve soyadlarını,
(2) Taahhüt edilen ve ödenen sermaye miktarını,
b.Limited şirketlerde;
(1) Müdürlerin adları ve soyadları
(2)Taahhüt edilen ve ödenen sermaye miktarı,
c.Sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerde;
(1) Yöneticilerin adları ve soyadları,
(2) Taahhüt edilen ve ödenen sermaye miktarının
Bu noktada önemli hatırlatma bu düzenlemenin Vergi Usul Kanunu gereğince ticari belgelerde bulunması gereken bilgileri etkilemediğidir. Yani Vergi usul Kanunu gereğince belge düzeninde bulunması geren bilgiler belgelerde yazılı olacaktır.
1 Ocak 2014 tarihi öncesinde bastırılan ve işletme tarafından kullanılmaya devam eden belgelerin bu tarih sonrasında da kullanılması halinde;
Gümrük ve Ticaret Bakanlığı web sitesinde yer alan açıklamada da belirtildiği üzere;, bu belgelerde de anılan bilgilerin gösterilmesinin (bilgileri içerecek şekilde hazırlanan kaşelerin bu belgelere vurulması) sağlanması, yazar kasalardan alınan perakende satış fişlerinde madde kapsamındaki bilgilere yer verilmesini için; gerekli program değişikliklerini yaptırılması veya program değişikliğine gidilinceye kadar bilgileri içerecek kaşeyi fişlerin önüne veya arkasına vurulması gerekmektedir.
Türk Ticaret Kanunu Uyarınca bu ve benzeri yükümlülüklere uymayanlar hakkında İdari Para Cezası verileceği hükmolunmuştur. 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’ndaki idari para cezaları, bilindiği üzere 5326 sayılı Kabahatler Kanunu uyarınca her yıl yeniden değerleme oranında artırılmaktadır.
Gümrük ve Ticaret Bakanlığı, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nda düzenlenen kabahatlerin neler olduğu ile bu kabahatlerin işlenmesi halinde yıllar itibariyle hangi tutarda idari para cezasının uygulanacağını hesaplamış ve internet sitesinde duyurmuştur. Anılan bilgiler aşağıda tablo halinde gösterilmiştir.
2014 Yılında Türk Ticaret Kanunu’nda Uygulanacak İdari Para Cezaları
| Sıra | Kabahat olarak tanımlanan fiil | 2012 | 2013 | 2014 |
| 1 | Tescil ve kayıt için gerçeğe aykırı beyanda bulunulması | 2.000 | 2.156 | 2.240 |
| 2 | Tacirin, ticari işletmesine ilişkin işlemleri, ticaret unvanıyla yapmaması ve işletmesiyle ilgili senetlerle diğer belgeleri bu unvan altında imzalamaması | 2.000 | 2.156 | 2.240 |
| 3 | Tescil edilen ticaret unvanının, ticari işletmenin görülebilecek bir yerine okunaklı bir şekilde yazılmaması | 2.000 | 2.156 | 2.240 |
| 4 | Ticari mektuplarda ve ticari defterlerin dayanağını oluşturan belgelerde ticaret unvanının, işletmenin merkezinin, ticaret sicili numarasının ve şirket internet sitesi oluşturma yükümlülüğüne tabi ise internet sitesi adresinin gösterilmemesi, internet sitesi yükümlülüğü olan sermaye şirketlerince bu bilgilerin internet sitesine konulmaması | 2.000 | 2.156 | 2.240 |
| 5 | İnternet sitesi kurma yükümlülüğü olan anonim şirketlerin; yönetim kurulu başkan ve üyelerinin adları ve soyadları ile taahhüt edilen ve ödenen sermaye miktarını, limited şirketlerin; müdürlerinin adları ve soyadları ile taahhüt edilen ve ödenen sermaye miktarını, sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerin de yöneticilerinin adları ve soyadları ile taahhüt edilen ve ödenen sermaye miktarını, internet sitelerinde yayımlamamaları | 2.000 | 2.156 | 2.240 |
| 6 | Tacirin, ticari işletmenin açıldığı günden itibaren onbeş gün içinde, ticari işletmesini ve seçtiği ticaret unvanını tescil ve ilan ettirmemesi | 2.000 | 2.156 | 2.240 |
| 7 | Tacirin kullanacağı ticaret unvanını ve bunun altına atacağı imzayı, notere onaylattırdıktan sonra sicil müdürlüğüne vermemesi, tacir tüzel kişi ise, unvanla birlikte onun adına imzaya yetkili kimselerin imzalarının notere onaylattırılarak sicil müdürlüğüne verilmemesi | 2.000 | 2.156 | 2.240 |
| 8 | Merkezi Türkiye’de bulunan ticari işletmelerin şubelerinin, açıldıkları günden itibaren onbeş gün içinde kendilerini ve seçtikleri ticaret unvanını bulundukları yerin ticaret siciline tescil ve ilan ettirmemeleri, şube adına temsile yetkili kişilerin imzalarını notere onaylattıktan sonra sicil müdürüne vermemeleri, | 2.000 | 2.156 | 2.240 |
| 9 | Merkezleri Türkiye dışında bulunan ticari işletmelerin Türkiye’deki şubelerinin, açıldıkları günden itibaren onbeş gün içinde kendilerini ve seçtikleri ticaret unvanını bulundukları yerin ticaret siciline tescil ve ilan ettirmemeleri, şube adına temsile yetkili kişilerin imzalarını notere onaylattıktan sonra sicil müdürüne vermemeleri, yerleşim yeri Türkiye’de bulunan tam yetkili bir ticari mümessil atamamaları | 2.000 | 2.156 | 2.240 |
| 10 | Gerçek kişi tacirin ticaret unvanındaki adının ve soyadının kısaltılarak yazılması | 2.000 | 2.156 | 2.240 |
| 11 | Kollektif şirketin ticaret unvanında, bütün ortakların veya ortaklardan en az birinin adı ve soyadıyla şirketin ve türünü gösterecek bir ibareye yer verilmemesi | 2.000 | 2.156 | 2.240 |
| 12 | Adi veya sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerin ticaret unvanlarında, komandite ortaklardan en az birinin adının ve soyadının, şirketin ve türünün gösterilmemesi, bu şirketlerin ticaret unvanlarında komanditer ortakların adları ve soyadlarına yer verilmesi | 2.000 | 2.156 | 2.240 |
| 13 | Anonim, limited ve kooperatif şirketlerin, ticaret unvanlarında işletme konusunun gösterilmemesi, ticaret unvanlarında, “anonim şirket”, “limited şirket” ve “kooperatif” kelimelerinin bulunmaması, bu şirketlerin ticaret unvanında, gerçek bir kişinin adı veya soyadı yer aldığı takdirde, şirket türünü gösteren ibarelerin, baş harflerle veya başka bir şekilde kısaltma yapılarak yazılması | 2.000 | 2.156 | 2.240 |
| 14 | Ticari işletmeye sahip olan dernek, vakıf ve diğer tüzel kişilerin ticaret unvanlarında adlarının bulunmaması, donatma iştirakinin ticaret unvanında, ortak donatanlardan en az birinin adı ve soyadının veya deniz ticaretinde kullanılan geminin adının yer almaması, ticaret unvanındaki soyadların ve geminin adının kısaltılması, ticaret unvanında donatma iştirakinin belirtilmemesi | 2.000 | 2.156 | 2.240 |
| 15 | Bir ticaret unvanına Türkiye’nin herhangi bir sicil dairesinde daha önce tescil edilmiş bulunan diğer bir unvandan ayırt edilmesi için gerekli olduğu takdirde, ek yapılmaması | 2.000 | 2.156 | 2.240 |
| 16 | Her şubenin, kendi merkezinin ticaret unvanını, şube olduğunu belirterek kullanmaması | 2.000 | 2.156 | 2.240 |
| 17 | Merkezi yabancı ülkede bulunan bir işletmenin Türkiye’deki şubesinin ticaret unvanında, merkezin ve şubenin bulunduğu yerlerin ve şube olduğunun gösterilmemesi | 2.000 | 2.156 | 2.240 |
| 18 | İşletme adının tescil ve ilan ettirilmemesi | 2.000 | 2.156 | 2.240 |
| 19 | Defterlerin üçüncü kişi uzmanlara, makul bir süre içinde yapacakları incelemede işletmenin faaliyetleri ve finansal durumu hakkında fikir verebilecek şekilde tutulmaması | 4.000 | 4.312 | 4.481 |
| 20 | İşletme faaliyetlerinin oluşumunun ve gelişmesinin defterlerden izlenememesi | 4.000 | 4.312 | 4.481 |
| 21 | Tacirin, işletmesiyle ilgili olarak gönderilmiş bulunan her türlü belgenin, kopyasını, yazılı, görsel veya elektronik ortamda saklamaması | 4.000 | 4.312 | 4.481 |
| 22 | Ticari defterlerin açılış veya kapanış onaylarının yaptırılmaması | 4.000 | 4.312 | 4.481 |
| 23 | Defterlerin Türkçe tutulmaması | 4.000 | 4.312 | 4.481 |
| 24 | Defterlerde, kısaltmaların, harflerin, rakamların ve sembollerin kullanılması halinde bunların anlamlarının açıkça belirtilmemesi | 4.000 | 4.312 | 4.481 |
| 25 | Defterlere yazımların ve diğer gerekli kayıtların eksiksiz doğru, zamanında ve düzenli olarak yapılmaması | 4.000 | 4.312 | 4.481 |
| 26 | Defterlere yapılan bir kaydın, önceki içeriği belirlenemeyecek şekilde çizilmesi ve değiştirilmesi | 4.000 | 4.312 | 4.481 |
| 27 | Defterlerde, kayıt sırasında mı yoksa daha sonra mı yapıldığı anlaşılmayan değiştirmelerin yapılması | 4.000 | 4.312 | 4.481 |
| 28 | Defterlerin ve diğer kayıtların elektronik ortamda tutulması durumunda, bu bilgilerin her zaman kolaylıkla okunmasının temin edilmemiş olması | 4.000 | 4.312 | 4.481 |
| 29 | Hileli envanter çıkarılması | 4.000 | 4.312 | 4.481 |
| 30 | Elektronik ortamda saklanan belgelerin ibraz edilememesi | 4.000 | 4.312 | 4.481 |
| 31 | Finansal tabloların, Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu tarafından yayımlanan muhasebe standartlarına göre düzenlenmemesi | 4.000 | 4.312 | 4.481 |