Telif Hakları İstisnası
Muharrem ÖZDEMİR
Yeminli Mali Müşavir
m.ozdemir@vdd.com.tr
Örnek 1: Yazar Orhan PAMAK, Rüzgâr adlı kitabının basımını 2013 yılında yaptırmış olup kendisine RAKS yayın evinden net 15.000 TL telif ödenmiştir. Başkaca kitabı bulunmamaktadır. Sözü edilen gelirin vergi karşısındaki durumu nedir?
Gelir Vergisi Kanunu‘nun 18. maddesinde; “Müellif, mütercim, heykeltraş, hattat, ressam, bestekâr, bilgisayar programcısı ve mucitlerin ve bunların kanuni mirasçılarının eserleri ile ihtira beratlarını satmak veya bunlar üzerindeki mevcut haklarını devir ve temlik etmek veya kiralamak suretiyle elde ettikleri hâsılat gelir vergisinden müstesnadır. Bu nedenle kitap yazarı Orhan PAMAK’ın 15.000 Liralık geliri telif hakları istisnası kapsamında gelir vergisinden istisnadır. (Gelir Vergisi Yönünden)
Yukarıda yazılı kazançların arızî olarak elde edilmesi istisna hükmünün uygulanmasına engel teşkil etmez. Serbest meslek kazançları istisnasının, bu Kanun’un 94. maddesi uyarınca tevkif suretiyle ödenecek vergiye şümulü yoktur.” hükmü yer almaktadır. RAKS yayınevi tarafından kitap yazarına yapılan brüt tutar üzerinden 15.000 TL/0,83= 18.072,29 TL üzerinden % 17 oranında gelir vergisi kesintisi yapılması gerekir. (Stopaj gelir Vergisi Yönünden)
KDV Kanununun (1/1) maddesine göre, serbest meslek faaliyeti çerçevesinde yapılan teslim ve hizmetler vergiye tabidir. Sözü edilen faaliyetleri mutad ve sürekli olarak yapanlar KDV mükellefi olacak, arızi serbest meslek faaliyetinde bulunanların ise KDV mükellefiyeti tesis edilmeyecektir. Bu nedenle 2012 yılında yapılan kitap yazarlığı faaliyetinden elde edilen gelir KDV konusuna girmemektedir. (Katma Değer Vergisi Yönünden)
Örnek 2: Yazar Orhan PAMAK, “Rüzgâr” adlı kitabının basımını 2012 yılında ve “Aşk” adlı kitabının basımını ise 2013 yılında yaptırmış olup kendisine RAKS yayın evinden Brüt 15.000 TL telif ücreti ödenmiştir. Sözü edilen gelirin vergi karşısındaki durumu nedir?
Kitap yazarı Orhan PAMAK, aynı yılda ya da birbirini takip eden yıllarda birden fazla kitap yazdığı görüldüğünden faaliyetin mutad olarak yapılan bu faaliyet için KDV mükellefiyeti gerekir. 117 No’lu KDV G.T göre ise, Serbest meslek faaliyetlerini mutad ve sürekli olarak yapanların prensip olarak, KDV mükellefiyeti tesis ettirmeleri gerekmektedir. Ancak, 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 18 inci maddesi kapsamına giren teslim ve hizmetleri münhasıran aynı Kanunun 94 üncü maddesinde belirtilen kişi, kurum ve kuruluşlara yapanların hesaplayacağı KDV’nin bu kişi veya kuruluşlar tarafından sorumlu sıfatıyla beyan edilmesi mümkün bulunmaktadır.
RAKS yayınevi Gelir Vergisi Kanunu’nun 94 üncü maddesinde sayılan kurum ve kuruluşlardan olduğu anlaşıldığından yayınevi tarafından kitap yazarı müellife yapılan 15.000 TL brüt tutar üzerinden % 18 oranında KDV ve aynı brüt tutar üzerinden ise % 17 oranında gelir vergisi kesintisi yapılması gerekir.
Örnek 3: Yazar Orhan PAMAK, “Rüzgâr” adlı kitabının basımını 2012 yılında ve “Aşk” adlı kitabının basımını ise 2013 yılında yaptırmış olup kitaplarını bir işyeri açmaksızın kendi olanakları ile nihai tüketicilere satmış ve 50.000 TL gelir elde etmiştir. Sözü edilen gelirin vergi karşısındaki durumu nedir?
Kitap yazarı müellifin yayınevini aracı kılmaksızın kendi olanakları ile işyeri açmaksızın kitaplarını satmış ve gelir elde etmiştir. Kitapların, 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu hükümlerine göre eser niteliği taşıması şartı ile elde edilen gelir telif hakları istisnası kapsamında değerlendirilecektir. Bunun yanında, kitap yazarının kitap satışlarını münhasıran nihai tüketicilere sattığı anlaşıldığından Gelir Vergisi Kanunu’nun 94. maddesine göre % 17 oranında da gelir vergisi tevkifatı da yapılmasına gerek bulunmamaktadır.
Ancak, kitap yazarlığı yapan müellifin söz konusu faaliyeti mutad olarak yaptığı görüldüğünden Katma Değer Vergisi mükellefiyeti tesis ettirmesi gerekir. Gelir Vergisi Kanununun 18 inci maddesi kapsamına giren teslim veya hizmetleri aynı Kanunun 94 üncü maddesinde sayılan kişi, kurum ve kuruluşlar yanında bu maddede yer almayanlara da yapanlar sorumluluk uygulamasından yararlanmayacağından Orhan PAMAK tarafından mükellef tesis ettirmesi ve I No’lu KDV beyannamesi ile beyan edilip ödenmesi gerekir. Sanatçı, elde ettiği bu gelirler için aynı zamanda defter tutacak, belge düzenleyecek ve KDV beyannamesi vereceklerdir.
Örnek 4: Yazar Orhan PAMAK, “Rüzgâr” ve “Aşk” adlı kitaplarını işyeri açmaksızın kendi olanakları ile şirketlere satmış ve brüt 50.000 TL gelir elde etmiştir. Sözü edilen gelirin vergi karşısındaki durumu nedir?
193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 18 inci maddesi kapsamına giren teslim ve hizmetleri münhasıran aynı Kanunun 94 üncü maddesinde belirtilen kişi, kurum ve kuruluşlara yapanların hesaplayacağı KDV’nin bu kişi veya kuruluşlar tarafından sorumlu sıfatıyla beyan edilmesi mümkün bulunmaktadır. Serbest meslek erbabının bu uygulamadan faydalanabilmesi için KDV mükellefiyetinin sadece Gelir Vergisi Kanununun 18 inci maddesi kapsamına giren işlemlerden ibaret olması ve işlemlerinin tamamının aynı Kanunun 94 üncü maddesinde sayılan kişi, kurum ve kuruluşlara yapılması gerekmektedir.
Bu anlamda yazar kitaplarını Gelir Vergisi Kanunu’nun 94 üncü maddesinde sayılan şirketlere sattığı anlaşıldığından kitap yazarına yapılan ödemeler üzerinden brüt 50.000 TL üzerinden % 18 oranındaki Katma Değer Vergisi sorumlu sıfatıyla ödeneceğinden Orhan PAMAK KDV beyannamesi vermeyecek ve defter tutmayacaklardır.
Örnek 5: İşyeri açmaksızın evimde kendi yaptığım eserlerimi, tablolarımı satmaktayım. Bunun yanında sergi açmak suretiyle de fuarlarda stant açarak sergilere katılan kişilere tablo satışı da yapmaktayım. Vergi mükellefiyeti ile ilgili ne yapmam gerekir?
Gelir Vergisi Kanunu’nun 18 inci maddesi kapsamındaki serbest meslek faaliyetleri ile ilgili teslim ve hizmetlerin, mutad ve sürekli olarak aynı Kanun’un 94 üncü maddesinin birinci fıkrasında sayılan kişi ve kurumlar dışındakilere de yapılması halinde ki sergilerden tablo satın alanların nihai tüketici olduğu anlaşılmaktadır. Bu durumda gelir vergisi istisnasından yararlanılmakla beraber serbest meslek erbabı Ressamın KDV mükellefiyeti tesis ettirmesi bunun yanında serbest meslek kazanç defteri tasdik ettirilmesi ve satışlar karşılığında serbest meslek makbuzunun da düzenlenmesi gerekir.
Örnek 6: Şirketimiz tarafından yurt içi ve yurt dışında bulunan ve vergi mükellefi olmayan yazarlara makale karşılığında telif ödemesi yapmaktadır. Yapılacak ödemelerde belge düzeni ne şekilde olmalıdır?
Yurt içindeki ve yurt dışındaki yazarlardan satın alınan telif haklarının yıl içinde bir veya birden fazla olması tevkifat uygulamasına engel teşkil etmeyecektir. Bu itibarla; telif hakkı ödenecek çalışmaların eser niteliğinde olması nedeniyle Gelir Vergisi Kanununun 94 üncü maddesinin birinci fıkrasının 2/b bendi uyarınca % 17 oranında gelir vergisi tevkifatı yapılması gerekir. Öte yandan; dar mükellefiyete tabi olan yazarlara telif haklarının satışı dolayısıyla yapılan ödemelerden Gelir Vergisi Kanununun 94 üncü maddesinin birinci fıkrasının 4 numaralı bendi uyarınca % 20 oranında vergi tevkifatı yapılması gerekmektedir. Ancak, ödeme yapılan yabancı ülke mukimi yazarların mukimi bulunduğu devletle Türkiye Cumhuriyeti arasında akdedilmiş bir çifte vergilendirmeyi önleme anlaşması bulunması halinde konuya ilişkin olarak anlaşma hükümlerinin dikkate alınması gerekir.
Gelir Vergisi Kanununun 18 inci maddesi kapsamına giren faaliyetlerin “mutad ve sürekli bir çerçevede sürdürülmesi gerçek usulde katma değer vergisi mükellefiyetini gerektirmektedir. Bu faaliyetlerin arızi olarak yapılması halinde yukarıdaki açıklama çerçevesinde vergi aranılmayacaktır” denilmektedir. Telif hakkını devamlılık arz edecek şekilde ve mutad meslek haline getirmeksizin elde edenlerin işlemleri KDV nin konusuna girmeyecek, dolayısıyla şirketinizce bu kişilerden KDV tevkifatı yapılmayacaktır. Ancak; şirketiniz telif ödemelerinin, devamlılık arz edecek şekilde ve mutad meslek haline getiren telif hakkı sahibi kişilere yapılması halinde, bu ödemelere ait KDV nin 117 Seri No.lu KDV Genel Tebliğinde açıklanan esaslar çerçevesinde % 18 oranındaki KDV sorumlu sıfatıyla beyan edilmesi gerekir.
Yurtiçi ve yurt dışından vergi mükellefi olmayan gerçek kişi yazarlardan satın alının telif hakları karşılığında ödenen bedelin gider pusulası ile tevsik edilmesi gerekmektedir. Ancak, yurt dışında bulunan ve vergi mükellef olmayan gerçek kişi yazarlara telif hakları karşılığında ödenen ücretin gider pusulası ile belgelendirilememesi durumunda o ülke mevzuatına göre muteber bir belgenin alınması halinde bu belge ile tevsik edilmesi mümkün bulunmaktadır.
Örnek 7: Müellif yazara, Belediye Başkanlığımız tarafından telif hakları kapsamında ödeme yapılmaktadır. Damga vergisi kesintisi yapılacak mıdır?
488 Sayılı Damga Vergisi Kanununun 1’inci maddesinde de; “Bu Kanuna ekli (I) sayılı tabloda yazılı kâğıtlar Damga Vergisine tabidir. 3’üncü maddesinde de; “Damga Vergisinin mükellefi kâğıtları imza edenlerdir. Resmi dairelerle kişiler arasındaki işlemlere ait kâğıtların Damga Vergisini kişiler öder.” hükümlerine yer verilmiştir.
Ayrıca, aynı Kanuna ekli (1) sayılı tablonun, “Makbuzlar ve diğer kağıtlar” başlıklı IV’üncü bölümünün 1/a bendinde; “Resmi daireler tarafından yapılan mal ve hizmet alımlarına ilişkin ödemeler (avans olarak yapılanlar dahil) nedeniyle kişiler tarafından resmi dairelere verilen ve belli parayı ihtiva eden makbuz ve ibra senetleri ile bu ödemelerin resmi daireler nam ve hesabına, kişiler adına açılmış veya açılacak hesaplara nakledilmesini veya emir ve havalelerine tediyesini temin eden kağıtların binde 8,25 nispetinde damga vergisine tabi tutulacağı,” belirtilmiştir. Buna göre; yukarıda yer alan Kanun hükümlerine göre, Belediyesince müellif yazara ödenecek telif ücretinden binde 8,25 nispetinde Damga Vergisinin kesilmesi gerekmektedir.
Örnek 8: Kitabevi işletmesi firmamız var. Üniversite hazırlık ders kitapları basmak istiyoruz. Kitabı hazırlayan Üniversite hocalarına telif ücreti olarak net 5.000 TL’lik ödeme yapılacaktır. Telif ödeyeceğimiz hocalar gelir vergisine tabi kişiler değil. Ödediğimiz telif bedelinin belgelemesini nasıl yapacaktır. Vergi tevkifatına tabi midir?
Kitabevi tarafından üniversite hocalarına yapılacak telif ödemeler için gider pusulası düzenlenmesi gerekir. Brüt tutar üzerinden 5.000 TL/0,83=6.024,09 liralık brüt tutar bulunacak ve brüt tutar üzerinden % 17 gelir vergisi kesintisi ve % 18 oranında KDV Tevkifatı yapılacaktır. Hocalar tarafından elde edilen bu telif gelirleri için ise başkaca belge düzenleme, defter tutma ve beyanname verme zorunluluğu ise bulunmamaktadır.
Örnek 9: Haftalık olarak özel televizyonda yayınlanmakta olan bir dizinin senaristi, yönetmeni, oyuncusu olarak görev yapmaktayım. Aynı zamanda dizinin reklâm müziği de yazmış bulunmaktayım. Elde etmiş olduğum gelirlerin vergi karşısındaki durumu nedir? Mükellefiyet tesis ettirmem gerekir mi?
| Senaryo Yazarlığı Geliri | 40.000 TL |
| Yönetmen | 100.000 TL |
| Reklâm Müziği | 50.000 TL |
| Dizi Oyuncusu | 10.000 TL |
Senaryo yazarlığı, yönetmenlik gelirleri ve reklâm müziğinden elde edilen gelirler Gelir Vergisi Kanunu’nun 18 inci maddesi kapsamında düzenlenen telif hakları istisnasından yararlanılması mümkündür. Ancak, dizi oyuncuğu geliri vergiden istisna edilmediği için mükellefiyet tesis ettirilmesi, serbest meslek makbuzu düzenlenmesi ve yıllık gelir vergisi beyannamesi verilmesi gerekir. Ancak yıllık gelir vergisi beyannamesinde 200.000 TL- 190.000 TL (Telif istisnası)= 10.000 TL’lik gelirin beyan edilmesi gerekir. Bunun yanında vergi mükellefiyeti tesis edileceğinden telif hakları istisnası kapsamında elde edilen gelirler için de serbest meslek makbuzu düzenlenmesi ve % 18 oranında Katma Değer Vergisinin beyanı gerekir. Bu anlamda sanatçının telif hakları istisnası kapsamındaki 190.000 Liralık gelirleri için sorumlu sıfatıyla KDV uygulamasından yararlanması mümkün değildir. Bizatihi mükellef olarak I No’lu KDV beyanı ile beyan edilmesi gerekir.
Özel TV kanalı tarafından sanatçıya yapılacak ödemeler üzerinden ise dizi gelirleri ödemeleri için brüt tutar üzerinden % 20, telif hakları istisnası kapsamındaki diğer ödemeler için ise % 17 oranında gelir vergisi Tevkifatı yapılması gerekmektedir.
Örnek 10: Ulusal yayın yapan büyük bir gazetenin köşesinde ücretli olarak günlük siyaset ve ekonomi üzerine yazılar yazmaktayım. Telif hakları istisnasından yararlanmam mümkün müdür?
Telif hakları istisnasından yararlanacak olan sanatçılar Gelir Vergisi Kanunu’nun 18 inci maddesinde sayılmıştır. Buna göre, söz konusu serbest meslek kazancı; müellif, mütercim, heykeltraş, hattat bilgisayar programcısı, ressam, bestekâr ve mucitler veya bunların kanuni mirasçıları tarafından elde edilmiş olması gerekir. Gazete’de makale yazarlığı müellif sıfatı ile telif hakları istisnasından yararlanılması mümkündür ancak söz konusu faaliyetin ücreti olarak değil serbest meslek faaliyeti kapsamında elde edilmiş olması gerekir. Bu nedenle makale yazarlığı faaliyetinden elde edilen gelirler GVK 61 maddesi kapsamında değerlendirilir ve telif hakları istisnasından yararlanması mümkün değildir.