Dernekler Yönetmeliğinde Yapılan Son Değişiklikler
Mintez ŞİMŞEK
Müfettiş
Türk Kızılay’ı Teftiş Kurulu
mintezsimsek@gmail.com
İlk defa 31.03.2005 tarih ve 25772 sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren Dernekler Yönetmeliğinde; Resmi Gazetenin 22.03.2008/26824, 30.12.2009/27448, 31.7.2009/ 27305, 30.10.2011/28100 ve 01.06.2012/28310 sayılı nüshalarında yayınlanan değişiklikler yapılmış, son olarak 23.01.2013 tarih ve 28537 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan 25 maddelik yeni değişiklikler ile Yönetmelikteki bazı hükümler kaldırılmış, önemli yeni hükümler ihdas edilmiştir.
Bahse konu 23.01.2013 tarihli değişikliklere ilişkin hükümler 31 Ocak 2013 tarihinde yürürlüğe girmiş olup, bu yazımızda yapılan değişiklikler ile ortaya konulan yeni hükümler izah edilecektir.
Tutulacak Defterler ve Defterlerin Tasdiklerine İlişkin Olarak Yapılan Değişiklikler
Yönetmeliğin 32 nci maddesinin birinci fıkrasında yer alan “Dernekler aşağıda yazılı defterleri tutarlar.” cümlesinden sonra gelmek üzere; “Ancak, Alındı Belgesi Kayıt Defteri, Demirbaş Defteri ve Envanter Defterlerinin tutulması isteğe bağlıdır. Büyük Defterin onaylatılması zorunlu değildir.” cümlesi eklenmiş, Yine 32. maddenin ikinci fıkrasında yer alan “Bu maddede sayılan ve derneklerce” ibaresi “Derneklerce” şeklinde değiştirilmiştir.
Bu madde ile getirilen en önemli yenilik, daha önce derneklerce tutulması zorunlu olan defterlerden, Alındı Belgesi Kayıt Defteri, Demirbaş Defteri ve Envanter Defterlerinin isteğe bağlı olarak tutulmasıdır ki, bundan böyle
İsteyen dernekler Alındı Belgesi Kayıt Defteri, Demirbaş Defteri ve Envanter Defterlerini tutmayabileceklerdir.
Yine yapılan değişiklik sonucunda bundan böyle,
Derneklerce tutulan Büyük Defter (Defter-i Kebir)’in onay zorunluluğu kaldırılmıştır.
Yapılan değişiklik neticesinde, Yönetmeliğin 36. maddesinin birinci fıkrasının son cümlesi;
“Ancak, Yevmiye Defteri, kullanılacağı yıldan önce gelen son ayda, her yıl yeniden tasdik ettirilir.” şeklinde değiştirilmiştir.
Bundan böyle,
Bilanço esasına göre defter tutan Dernekler, gelecek yıl içerisinde tutacakları Yevmiye Defterlerini içinde bulundukları yılın Aralık ayında tasdik ettirmek zorundadır.
Derneklerce form ve sürekli form şeklinde tutulan ve İl Dernekler Müdürlükleri veya noterlere onaylatılarak kullanılan defterlerin (yevmiye defteri hariç) her yıl yeniden onaylatılması zorunluluğu kaldırılmıştır.
Bundan böyle,
İşletme esasına göre defter tutan dernekler tüm defterlerini, Bilanço esasına göre Defter tutan dernekler ise Yevmiye Defteri hariç tüm defterlerini sayfaları bitene kadar kullanabilecektir.
Gelir ve Gider Belgelerine İlişkin Değişiklikler
Derneklerin Gelir ve Giderlerinin belgelendirilmesine ilişkin hususları düzenleyen Yönetmeliğin 38. Maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir;
“Madde 38 – Dernek gelirleri alındı belgesi ile tahsil edilir. Dernek gelirlerinin bankalar aracılığı ile tahsili halinde banka tarafından düzenlenen dekont veya hesap özeti gibi belgeler alındı belgesi yerine geçer.
Dernek giderleri ise fatura, perakende satış fişi, serbest meslek makbuzu gibi harcama belgeleri ile yapılır. Ancak, 31.12.1960 tarihli ve 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 94 üncü maddesi kapsamında bulunan ödemeler için 04.01.1961 tarihli ve 213 sayılı Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre gider pusulası düzenlenir. Bu kapsamda da bulunmayan ödemeler için Ek-13’te yer alan Gider Makbuzu veya banka dekontu gibi belgeler harcama belgesi olarak kullanılır.
Dernekler tarafından kişi, kurum veya kuruluşlara yapılacak bedelsiz mal ve hizmet teslimleri Ek-14’te yer alan Ayni Yardım Teslim Belgesi ile yapılır. Kişi, kurum veya kuruluşlar tarafından derneklere yapılacak bedelsiz mal ve hizmet teslimleri ise Ek-15’te yer alan Ayni Bağış Alındı Belgesi ile kabul edilir.
Bu belgeler; Ek-13, Ek-14 ve Ek-15’te gösterilen biçim ve ebatta, müteselsil seri ve sıra numarası taşıyan, kendinden karbonlu elli asıl ve elli koçan yaprağından meydana gelen ciltler veya elektronik sistemler ve yazı makineleri aracılığıyla yazdırılacak form veya sürekli form şeklinde, dernekler tarafından bastırılır. Form veya sürekli form şeklinde bastırılacak belgelerin, belirtilen nitelikte olması zorunludur.
Bastırılan belgelerin adedi ile seri ve sıra numaralarının, onbeş gün içinde basımevleri tarafından mülki idare amirliğine bildirilmesi zorunludur.”
Yapılan değişiklik ile derneklerce, Gider Pusulası ve Gider Makbuzu düzenlenecek hal ve durumlar ayrı ayrı izah edilmiş olup, Dernekler bundan böyle, Gelir Vergisi Kanununun 94 üncü maddesi kapsamında bulunan ödemeleri için 04.01.1961 tarihli ve 213 sayılı Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre gider pusulası düzenleyeceklerdir.
Gider Pusulası düzenlemeyi gerektirmeyen ödemeler(burs ödemesi, nakdi yardım vb.) karşılığında alınan Banka Dekontu’da gider belgesi sayılacaktır.
Yine dernekler tarafından kişi, kurum veya kuruluşlara yapılacak bedelsiz mal ve hizmet teslimleri için kullanılan Ayni Yardım Teslim Belgesi düzenlenirken bir kişiye yapılacak yardımlar için Ek-14/A, birden çok kişiye yapılacak yardımlar için ise Ek-14/B olarak iki ayrı şekilde düzenlenecektir.
Diğer taraftan yukarıda detayı verilen Ek-13, Ek-14 ve Ek-15’ i basan basımevlerinin, bastıkları bu belgelerin seri ve sıra numaraları ile adedini onbeş gün içinde mülki idare amirliğine bildirmeleri gerekmektedir.
Kaybolan ve/veya Çalınan Alındı Belgelerinin Bildirimi
Dernekler Yönetmeliğinin 44. Maddesinin son fıkrasında yer alan “Alındı belgelerinden kaybolan veya çalınanlar bir tutanak ile tespit edilir ve en kısa sürede dernekler birimlerine bildirilir. Gerekli işlemlerin yapılması için durum, dernekler birimleri tarafından Cumhuriyet başsavcılıklarına intikal ettirilir.” hüküm kaldırılmıştır.
Dernekler bundan böyle,
Kaybolan ve/veya çalınan Alındı Belgeleri konusunda herhangi bir zorunlu işlem yapmayacak, Kayıp Alındı belgeleri hususunda İl Dernekler birimlerine herhangi bir bildirimde bulunmayacaklardır.
Dernek Adına Gelir Tahsil Edecek Kişiler ve Yetki Belgesi
Dernek adına Gelir tahsil edecek ve bu amaçla düzenlenecek olan Dernek Gelirleri Alındı Belgesini tanzim ve imza edecek olan kişi veya kişilerin yetkilendirilmesi hususunu düzenleyen Yönetmeliğin 46. Maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir;
“Madde 46 – Yönetim kurulu asıl üyeleri hariç, dernek adına gelir tahsil edecek kişi veya kişiler, yetki süresi de belirtilmek suretiyle, yönetim kurulu kararı ile tespit edilir. Gelir tahsil edecek kişilerin açık kimliği, imzası ve fotoğraflarını ihtiva eden ve Ek-19’da yer alan Yetki Belgesi dernek tarafından iki nüsha olarak düzenlenerek, dernek yönetim kurulu başkanınca onaylanır. Yönetim kurulu asıl üyeleri yetki belgesi olmadan gelir tahsil edebilir.
Yetki belgelerinin süresi yönetim kurulu tarafından en çok bir yıl olarak belirlenir. Süresi biten yetki belgeleri birinci fıkraya göre yenilenir. Yetki belgesinin süresinin bitmesi veya adına yetki belgesi düzenlenen kişinin görevinden ayrılması, ölümü, işine veya görevine son verilmesi, derneğin kendiliğinden dağıldığının tespit edilmesi veya fesih edilmesi gibi hallerde, verilmiş olan yetki belgelerinin dernek yönetim kuruluna bir hafta içinde teslimi zorunludur. Ayrıca, gelir toplama yetkisi yönetim kurulu kararı ile her zaman iptal edilebilir.”
Yapılan değişiklik ile bundan böyle,
Dernek Yönetim Kurulu asil üyeleri, adlarına yetki belgesi düzenlenmeden Dernek adına gelir tahsil etme yetkisine haiz olacaklardır,
Dernek Yönetim Kurulu asil üyeleri dışında herhangi bir kişiye dernek adına gelir toplama yetkisi verilmek istendiği takdirde, yetki verilecek kişi adına Ek:19’da yer alan Yetki Belgesi düzenlenecektir. Dernek YK üyesi dışındaki kişilere verilecek olan bu Yetki Belgesinin süresi en çok 1 yıl olacak, süresi dolan Yetki Belgesi Dernek Yönetim Kurulu kararı ile yeniden çıkarılabilecek, verilen Yetki Belgeleri Dernek Yönetim Kurulu kararı ile herhangi bir anda iptal edilebilecektir.
Dernek Adlarında İzinle Kullanılacak Kelimeler
Dernek adlarında; Türk, Türkiye, Milli, Cumhuriyet, Atatürk, Mustafa Kemal kelimeleri ile bunların baş ve sonlarına getirilen eklerle oluşturulan kelimeleri kullanmak isteyen derneklerin bakanlığa yapacakları başvurularda aranacak şartlar değiştirilmiş olup bundan böyle bu amaçla başvuru yapacak derneklerde;
a) En az bir yıldan beri faaliyette bulunması,
b) Amacı ve bu amacı gerçekleştirmek için giriştiği faaliyetler ve yaptığı hizmetler ile gelecekte yapılması düşünülen işlerin; üyelerinin dışında topluma yararlı sonuçlar verecek nitelikte olması,
c) Benzer amaçlı dernekler arasında en çok üyeye sahip olması,
ç) Son üç yıl içinde, kendi üyeleri dışında ulusal veya uluslararası alanda yaptığı en az üç proje veya faaliyetini belgelendirmesi,
d) Yerleşim yerinin bulunduğu il dışında, en az üç ilde şube veya temsilciliğinin bulunması,
e) Bu konuda genel kurulunda karar almış olması.”
Şartları aranacaktır.
Dernek Lokallerine İlişkin Değişiklikler
Yönetmeliğin 61 inci maddesinin başlığı “Alkollü İçki Kullanılması Ve Canlı Müzik Yayını” şeklinde, birinci fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiş;
“Dernek lokallerinde alkollü içki kullanılması mülki idare amirinin iznine bağlıdır. Ancak, alkollü içki izni verilebilmesi için dernek lokalinin içkili yer bölgesi içinde bulunması zorunludur. Yetkili mercilerden alkollü içki satış belgesi alamayan veya bu belgesi iptal edilmiş derneklerin lokallerinde alkollü içki verilemez ve alkollü içki kullanılamaz.”
Aynı maddeye aşağıdaki fıkralar eklenmiştir.
“Dernek lokallerinde, halkın huzur ve sükûnu ile kamu istirahatı açısından sakınca bulunmaması kaydıyla yapılacak ölçüm ve kontrolü müteakip, mülki idare amirinin kararıyla canlı müzik izni verilir. Canlı müzik lokal açma ve işletme izin belgesine işlenmez. Ancak, görevliler sorduğu zaman gösterilebilecek şekilde işyerinde bulundurulur.
Canlı müzik izni verilen yerlerde, belirlenen saatler dışında ve ilgili mevzuatta belirtilen ses seviyelerinin üstünde halkın huzur ve sükûnunu bozacak şekilde yayın yapılması durumunda izin iptal edilir. Bu hususlar, canlı müzik izni verilirken derneğe tebliğ edilir.
Dernek yöneticileri veya 60 ıncı maddede belirtilen sorumlu müdürler, canlı olarak veya elektronik cihazlarla yapılan müzik yayınının tespit edilen saatleri aşmamasını ve gerekli ikaz levhalarının asılmasını sağlar.”
Yine Yönetmeliğin 66 ncı maddesinin birinci fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
“Kumar oynatıldığı, izinsiz içki kullanıldığı, umuma açık yer durumuna geldiği veya yazılı uyarıya rağmen, 63 üncü maddede belirtilen lokal yönergesine veya bu Yönetmelikte belirtilen lokaller ile ilgili diğer usul ve esaslara aykırı hareket edildiği tespit edilen lokaller, mülki idare amiri tarafından otuz günü geçmemek üzere geçici süreyle faaliyetten men edilir.”
Yönetmeliğin 67 nci maddesine ise aşağıdaki fıkra eklenmiştir.
“Lokal açma ve işletme izin belgesi iptal edilen derneklerin lokal açma başvuruları, iptal tarihinden itibaren bir yıl geçmedikçe incelemeye alınmaz.”
Lokal olarak açılacak yerler ile Okul öncesi eğitim, ilk ve orta öğretim resmi ve özel okul binaları ile özel eğitime muhtaç bireylerin devam ettikleri kurumlar arasındaki mesafenin ölçülmesine ilişkin olarak;
Yönetmeliğin 71 inci maddesinin ikinci fıkrasının ikinci cümlesi; “Bu tespitleri yaptırmaya Lokal Açma ve İşletme İzin Belgesini veren mülki idare amirliği yetkilidir.” şeklinde değiştirilerek,
Mesafenin ölçülmesi konusunda, il dernekler müdürlükleri yerine, lokal açma ve işletme izin belgesini veren İlgili mülki amirlik (kaymakamlık)’ in yetkili olması kuralı getirilmiştir.
Kamu Kurum ve Kuruluşları İle Yürütülen Ortak Projeler
Derneklerin Kamu Kurum ve Kuruluşları ile ortak yürüttükleri projeler ilişkin olarak Yönetmeliğin 91 inci maddesinin son fıkrasında;
“Gerekli görülen hallerde protokol, proje ve diğer belgelerin bir örneğinin dernekler birimine verilmesi istenir.”
Şeklinde değişiklik yapılarak, Kamu kuruluşları ile ortak yürütülen projelerde yönetmeliğin önceki halinde bildirimi zorunlu olan Ek-23 Proje Bildirimi yürürlükten kaldırılmıştır.
Genel Kurula Çağrı Usullerine İlişkin Değişiklikler
Dernek Genel Kurullarına çağrı usullerine ilişkin olarak Yönetmeliğin 14. maddesinin birinci fıkrası;
“Yönetim kurulu, dernek tüzüğüne göre genel kurula katılma hakkı bulunan üyelerin listesini düzenler. Genel kurula katılma hakkı bulunan üyeler; en az onbeş gün önceden, toplantının günü, saati, yeri ve gündemi en az bir gazetede veya derneğin internet sayfasında ilan edilmek, yazılı olarak bildirilmek, üyenin bildirdiği elektronik posta adresine ya da iletişim numarasına mesaj gönderilmek veya mahalli yayın araçları kullanılmak suretiyle toplantıya çağrılır. Bu çağrıda, çoğunluk sağlanamaması sebebiyle toplantı yapılamazsa, ikinci toplantının hangi gün, saat ve yerde yapılacağı da belirtilir. İlk toplantı ile ikinci toplantı arasındaki süre yedi günden az, altmış günden fazla olamaz.”
Şeklinde değiştirilmiş olup, bundan böyle dernekler üyelerini Genel Kurula çağırırken;
Derneğin internet sayfasında ilan,
Dernek Üyesinin bildirdiği elektronik posta adresine mail,
Sabit yada GSM numarasına SMS gönderilmesi,
Mahalli yayın araçlarının kullanılması, (Örneğin belediye hoparlöründen sesli ilan, yerel radyodan ilan vb.)
Gibi duyuru şekillerini de kullanabileceklerdir.
Genel Kurul Sonuç Bildirimine İlişkin Değişiklikler
Dernek Genel Kurulları sonucunda ilgili mülki amirliğe verilmesi gereken Genel Kurul Sonuç Bildirimi ve eklerine ilişkin olarak Yönetmeliğin 17. maddesinin birinci fıkrasında;
“Olağan veya olağanüstü genel kurul toplantılarını izleyen otuz gün içinde, yönetim ve denetim kurulları ile diğer organlara seçilen asıl ve yedek üyeleri içeren ve Ek-3’te yer alan Genel Kurul Sonuç Bildirimi mülki idare amirliğine verilir. Genel kurul toplantısında tüzük değişikliği yapılması halinde; genel kurul toplantı tutanağı, tüzüğün değişen maddelerinin eski ve yeni şekli, her sayfası yönetim kurulu üyelerinin salt çoğunluğunca imzalanmış dernek tüzüğünün son şekli, bu fıkrada belirtilen süre içinde ve bir yazı ekinde mülki idare amirliğine verilir.”
Şeklinde değişiklik yapılmış, yapılan değişiklik ile evvelce Genel Kurul Sonuç Bildirimi ile birlikte mülki amirliğe verilmesi mecbur olunan ekler yürürlükten kaldırılmıştır. Bundan böyle Dernekler Genel Kurulları sonucunda mülki amirliğe yalnızca Ek:3 Genel Kurul Sonuç Bildirimini vereceklerdir.
Diğer taraftan Yönetmeliğin eski halinde “Tüzük değişikliği yapılmışsa, tüzüğün değişen maddelerinin yeni ve eski şekli ile dernek tüzüğünün son şeklinin her sayfası yönetim kurulunca imzalanmış örneği” istenmekte iken yapılan değişikliklerle,
Dernek Genel Kurulunda Tüzük Değişikliği yapılmış ise bundan böyle;
Yalnızca “Genel Kurul Toplantı Tutanağı” ile “Dernek Tüzüğünün Yalnızca Son Şekli” mülki amirliğine verilecek,
Değişen Tüzüğün tüm sayfalarının yönetim kurulu üyelerinin tamamı yerine, Yönetim Kurulu üyelerinin salt çoğunluğunca imzalanması yeterli olacaktır.
Yurtdışından Yardım Alma Bildirimi
Yönetmeliğin 19. Maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiş,
“Madde 19 – Yurtdışından yardım alacak olan dernekler Ek-4’te belirtilen Yurtdışından Yardım Alma Bildirimini doldurup mülki idare amirliğine bildirimde bulunurlar.”
Olup, Yönetmeliğin 20. maddesi yürürlükten kaldırılmış ve yine Yönetmeliğin Ek-4’ü değiştirilmiştir.
Yurtdışından yardım alan dernekler bundan böyle,
Yurtdışından Yardım Alma Bildirimini iki nüsha yerine bir nüsha olarak vereceklerdir.
Yurtdışından Yardım Alma Bildiriminin ekinde “Yardımın aktarıldığı hesaba ilişkin dekont“, “Ekstre” “Protokol“, “Sözleşme“, Yetkili Organın Karar Örneği“, ve benzeri belgeler verilmeyecektir.
Yine bildirimin mülki amirlikçe onaylı bir suretinin ilgili bankaya ibraz edilmek üzere başvuru sahibine verilmesi uygulaması da kaldırılmıştır.
Yabancı Dernek ve Vakıflara İlişkin Değişiklikler
Yönetmeliğin 23. maddesinin birinci fıkrasında yer alan “(Ek-7)’de” ibaresi “Ek-9’da” şeklinde değiştirilmiş, Yine 27. maddesinin birinci fıkrasının ikinci cümlesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
“Ayrıca, temsilcilik veya şube açma başvurularında Ek-9’da yer alan örnek statüdeki bilgileri ihtiva eden statünün de verilmesi zorunludur.”
Yapılan bu değişikliklerle Dernekler Yönetmeliğinin Ek-7’si yürürlükten kaldırılarak, Ek-9’u değiştirilmiş, bunun sonucunda; merkezi Türkiye dışında bulunan yabancı dernek, vakıf ve kâr amacı gütmeyen kuruluşların Türkiye’de temsilcilik veya şube açma başvurularında vermeleri gereken bildirimler, Ek-9 olarak tek bir belgede bütünleştirilmiştir.
Diğer Eklerde Yapılan Değişiklikler
Yapılan değişiklikler ile Dernekler Yönetmeliğin Ek-2, Ek-3, Ek-4, Ek-6, Ek-9, Ek-12, Ek-13, Ek-14, Ek-16, Ek-17, Ek-18, Ek-19, Ek-21, Ek-22, Ek-24, Ek-25 ve Ek-26’sı değiştirilmiş, Ek-7 ve Ek-23’ü yürürlükten kaldırılmıştır.
Dernekler Yönetmeliğinin son hali ile yürürlükteki şekli aşağıda sunulmuştur.
Dernekler Yönetmeliği Son Hali