Yeni İş Sağlığı ve Güvenliği Yasası
Hüseyin İrfan FIRAT
Personel ve İnsan kaynakları Yönetimi Danışmanı
6331 sayılı Yeni İş sağlığı ve güvenliği yasası çalışma hayatımızdaki yerini aldı. İş kazaları bakımından son derece kötü istatistiklere sahip olan ülkemizde bu kötü tablonun iyileştirilmesine yönelik olarak hazırlanan yasanın uygulamada yaratabileceği güçlükler bir yana, ne ölçüde başarılı sonuçlar getireceği de tartışma konusu. Yasa her ne kadar uygulamaya geçişte kademe ilkesi ile çıkartılsa da pek çok işletme henüz yasaya hazırlıksız. Buna karşın yasanın uygulanmaması ya da eksik uygulanması işverenlere ağır yaptırımlar getiriyor. Bizde bu yazımızda yasanın işverenler bakımından yaptırımları üzerinde duracağız.
Yaptırımları iki ana başlık altında incelemeliyiz bunlardan ilki işin durdurulmasına yönelik olanlar;
1-işin durdurulması
(1) İşyerindeki bina ve eklentilerde, çalışma yöntem ve şekillerinde veya iş ekipmanlarında çalışanlar için hayati tehlike oluşturan bir husus tespit edildiğinde; bu tehlike giderilinceye kadar, hayati tehlikenin niteliği ve bu tehlikeden doğabilecek riskin etkileyebileceği alan ile çalışanlar dikkate alınarak, işyerinin bir bölümünde veya tamamında iş durdurulur. Ayrıca çok tehlikeli sınıfta yer alan maden, metal ve yapı işleri ile tehlikeli kimyasallarla çalışılan işlerin yapıldığı veya büyük endüstriyel kazaların olabileceği işyerlerinde, risk değerlendirmesi yapılmamış olması durumunda iş durdurulur.
(2) İş sağlığı ve güvenliği bakımından teftişe yetkili üç iş müfettişinden oluşan heyet, iş sağlığı ve güvenliği bakımından teftişe yetkili iş müfettişinin tespiti üzerine gerekli incelemeleri yaparak, tespit tarihinden itibaren iki gün içerisinde işin durdurulmasına karar verebilir. Ancak tespit edilen hususun acil müdahaleyi gerektirmesi hâlinde; tespiti yapan iş müfettişi, heyet tarafından karar alınıncaya kadar geçerli olmak kaydıyla işi durdurur.
(3) İşin durdurulması kararı, ilgili mülki idare amirine ve işyeri dosyasının bulunduğu Çalışma ve İş Kurumu il müdürlüğüne bir gün içinde gönderilir. İşin durdurulması kararı, mülki idare amiri tarafından yirmi dört saat içinde yerine getirilir. Ancak, tespit edilen hususun acil müdahaleyi gerektirmesi nedeniyle verilen işin durdurulması kararı, mülki idare amiri tarafından aynı gün yerine getirilir.
(4) İşveren, yerine getirildiği tarihten itibaren altı iş günü içinde, yetkili iş mahkemesinde işin durdurulması kararına itiraz edebilir. İtiraz, işin durdurulması kararının uygulanmasını etkilemez. Mahkeme itirazı öncelikle görüşür ve altı iş günü içinde karara bağlar. Mahkeme kararı kesindir.
(5) İşverenin işin durdurulmasını gerektiren hususların giderildiğini Bakanlığa yazılı olarak bildirmesi hâlinde, en geç yedi gün içinde işyerinde inceleme yapılarak işverenin talebi sonuçlandırılır.
(6) İşveren, işin durdurulması sebebiyle işsiz kalan çalışanlara ücretlerini ödemekle veya ücretlerinde bir düşüklük olmamak üzere meslek veya durumlarına göre başka bir iş vermekle yükümlüdür.
Diğer başlık ise idari para cezalarına ilişkin. Gerçekten de yeni İş sağlığı ve Güvenliği Kanununda yer alan işveren yükümlülüklerinin yerine getirilmemesi halinde ağır idari para cezaları öngörülmektedir.
2-idari Para Cezası
İşverenin genel yükümlülüğü başlığını taşıyan 4. maddenin a ve b bentlerinde aykırılık halinde, her bir yükümlülük için ayrı, ayrı 2.000-TL
- İş sağlığı ve güvenliği hizmetleri başlığını taşıyan m.6/f.1’e göre belirlenen nitelikte iş güvenliği uzmanı ve işyeri hekiminin görevlendirilmemesi halinde işverene görevlendirmediği her bir kişi için 5.000-TL, diğer sağlık personeli görevlendirmeyen işverene 2.500-TL ve aykırılığın devam ettiği her ay için aynı miktar,
- Yine m.6/f.1’e göre b-c ve d bentlerindeki yükümlülüklerin yerine getirilmemesi halinde 1.500-TL ve ç bendine göre her bir tedbir için ayrı, ayrı 1.000-TL,
- İşyeri hekimleri ve iş güvenliği uzmanları başlığını taşıyan 8. maddenin 1. ve 6. fıkralarına aykırılık halinde her bir ihlal için ayrı, ayrı 1.500-TL,
- Risk değerlendirmesine ilişkin 10. maddeye göre risk değerlendirmesi yapmayan veya yaptırmayan işverene 3.000-TL ve aykırılığın devam ettiği her ay için 4.500-TL, aynı maddenin 4. fıkrasına aykırılık halinde 1.500-TL,
- 11 ve 12. maddelere aykırılık halinde, uyulmayan her bir yükümlülük için 1.000-TL ve aykırılığın devam ettiği her ay için aynı miktar,
- İş Kazası ve meslek hastalıklarının kayıt ve bildirimi başlıklı 14. maddenin 1. fıkrasına aykırılık halinde her bir yükümlülük için 1.500-TL, ikinci fıkrasına aykırılık halinde 2.000-TL,
- Sağlık gözetimi başlıklı 15. maddenin 1 ve 2. fıkralarına aykırılık halinde, sağlık gözetimine tabi tutulmayan veya sağlık raporu alınmayan her çalışan için 1.000-TL,
- Çalışanların bilgilendirilmesi başlıklı 16. maddeye aykırılık halinde, bilgilendirilmeyen her çalışan için 1.000-TL,
- Çalışanların eğitimi başlıklı 17. maddeye aykırılık halinde her bir çalışan için 1.000-TL,
- Çalışanların görüşlerinin alınması ve katılımlarının sağlanması başlıklı 18. maddeye aykırılık halinde her bir aykırılık halinde ayrı, ayrı 1.000-TL,
- Çalışan temsilcisi başlıklı 20. maddenin 1 ve 4. fıkralarına aykırılık halinde 1.000-TL ve 3. fıkrasına aykırılık halinde 1.500-TL,
- İş sağlığı ve güvenliği kurulu başlıklı 22. maddeye aykırılık halinde her bir aykırılık için ayrı, ayrı 2.000-TL,
- 23. maddenin 2. fıkrasında belirtilen bildirim yükümlülüğüne uymayan yönetimler için 5.000-TL,
- 24. maddenin 2. fıkrasında belirtilen iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili konularda ölçüm, inceleme ve araştırma ile kontrol ve denetimin yapılmasını engelleyen işverene 5.000-TL,
- İşin durdurulması başlıklı 25. maddeye göre durdurma kararına uymayan işverene 10.000-TL ve aynı maddenin 6. fıkrasında belirtilen yükümlülükleri yerine getirmeyen işverene ihlale uğrayan her çalışan için 1.000-TL,
- 29. maddede belirtilen büyük kaza önleme politika belgesi hazırlamayan işverene 50.000-TL, raporu hazırlamasına rağmen Bakanlığın değerlendirmesine sunmadan işyerini faaliyete geçiren ya da izin verilmeyen işyerini açan işverene 80.000-TL,
17 30. maddede öngörülen yönetmeliklerde belirtilen yükümlülükleri yerine getirmeyen işverene, uyulmayan her hüküm için tespit edildiği tarihten itibaren aylık olarak 1.000-TL idari para cezası Çalışma ve İş Kurumu il Müdürlüğü tarafından verilir.
Görülebileceği gibi yasanın işverenlerimizce uygulanmaması ve/veya eksik uygulanması hallerinde işyeri faaliyetinin geçici veya sürekli olarak durdurulmasının yanı sıra 1000 TL’den 80 bin TL’ye kadar ciddi İdari para cezaları söz konusudur. Yasanın getirdiği yükümlülükler konusunda tüm işverenlerimiz gerekli çalışmaları yapıp işyeri organizasyonlarında yeni yasaya uygun düzenlemeleri bir an önce hayata geçirmelidirler.
Dip Not:
Türkiye İş kazalarında Avrupa 1. Ve Dünya 3. Olarak gösteriliyor.