Şirketlerin Gümrük Bakanlığınca Denetlenmesi
Mustafa Bahadır ALTAŞ
S.M.Mali Müşavir
mba444@mynet.com
GİRİŞ
Yeni Türk Ticaret Kanunun (TTK) 01 Temmuz 2012 tarihinde uygulamaya girmesi ile birlikte iş dünyasında sermaye şirketlerinin nasıl bir denetime tabi olacağı tartışma konusu oldu. Bilindiği gibi 6102 sayılı Yeni Ticaret kanununda (6335 sayılı kanun ile değişen) 397-398-399 ve 400 maddeler şirketlerin bağımsız denetimini ve denetimin nasıl olacağına ilişkin düzenlenmeleri içermektedir. Yeni TTK sermaye şirketlerinin mali durum ve finansal tablolarının bağımsız denetim kuruluşlarınca denetlenmesini öngörmesi ile birlikte bazı işlemlerinin de Gümrük ve Ticaret Bakanlığınca denetlenmesi öngörmektedir.
Bu nedenle yeni ticaret kanununun yürürlüğe girmesi ile birlikte şirketlerin vergisel işlemlere konu faaliyetleri vergi kanunları ve kara para mevzuatı açısından, Vergi mevzuatına göre vergi (müfettişleri) denetim elemanlarınca, Bakanlar Kurulunca belirlenen (aktif büyüklük/Toplam satış/İstihdam edilen personel) şartları taşıyan şirketlerin Mali durum ve finansal tabloları bağımsız denetim kuruluşlarınca denetlenecek.Yeni ticaret kanununa uygunluğu yönünden ise Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Müfettişlerince inceleme kapsamına alınacaktır.
Gümrük ve Ticaret Bakanlığı tarafından 6102 sayılı Kanunun 210 uncu maddesinin birinci fıkrasına dayanılarak hazırlanan 28.08.2012 tarih ve 28395 Sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Ticaret Şirketlerinin Gümrük ve Ticaret Bakanlığınca Denetlenmesi Hakkında Yönetmelik” ile Yeni Ticaret kanununa göre Şirketlerin, Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Müfettişlerince incelenmesine dair usul ve esaslar belirlenmiştir.Yapılan Düzenlemeye göre Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Müfettişlerince yapılacak denetime tabi işlemler aşağıdaki şekilde belirlenmiştir.
Denetlenecek İşlemler
- Kuruluş işlemleri,
- Ticaret siciline tescil ve ilan işlemleri,
- Ticaret unvanına ve işletme adına ilişkin işlemler,
- TTK göre tutulması zorunlu defterlere ilişkin işlemler,
- Şirket sözleşmesinin değiştirilmesine ilişkin işlemler,
- Birleşme, bölünme ve tür değiştirme, Sona erme ve tasfiyeye yönelik işlemler,
- Şirketler topluluğuna, bağlılığa ve hâkimiyete ilişkin işlemler,
- Genel kurul İşlemleri Genel kurulun toplantıya çağrılması, Toplanması, Karar alması, Görevleri ve yetkilerine ilişkin işlemler (Genel kurul; Anonim, limited, sermayesi paylara bölünmüş komandit ve kooperatif şirketlerdeki genel kurulu, kollektif ve komandit şirketlerdeki ortaklar kurulunu ve gereğinde ortakların tümünü kapsar)
- Yönetim Organı İşlemleri Yönetim kurulunun oluşumu, Toplanması, Karar alması ve karar yeterliği, Görev Yetki ve Sorumluluğuna yönelik işlemler (Yönetim organı; Anonim şirketler ve kooperatif şirketlerde yönetim kurulunu, limited şirketlerde müdürü veya müdürler kurulunu, kollektif, komandit ve sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerde yöneticiyi kapsar)
- Denetçinin seçilmesine ilişkin işlemler,
- Paya ve sermaye koyma borcuna, Sermayenin artırılması, azaltılması ve tamamlanması ilişkin işlemler,
- Finansal tablolara, yıllık faaliyet raporlarına ve yedek akçelere yönelik işlemler,
- Kâr, kazanç ve tasfiye payına ilişkin işlemler ile Menkul kıymet işlemleri,
- Elektronik ve bilgi toplumu hizmetlerine ilişkin işlemler,
- Kanuna dayanılarak çıkarılan düzenleyici işlemlere konu işlemler.
Denetimim şekli ve usulü
Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Müfettişlerince, Yeni Ticaret Kanunu yönünden denetim kapsamına alınan işlemleri, Genel kabul görmüş denetim standartları ve tekniklerini (Varlık incelemesi, Gözlem, Doğrulama, Bilgi toplama, Kayıt sisteminin kontrolü, Hesaplama, Belge incelemesi, Örnekleme) kullanarak, yapılan işlemlerin kanuna ve kanuna dayanılarak çıkarılan düzenleyici işlemlere uygunluğunu tespit etmek amacıyla denetlenecektir. Denetim Ticaret şirketlerine ait ticari defterler, finansal tablolar, raporlar ve muhasebe kayıtları da dâhil olmak üzere tüm yazışmalar, kayıtlar ve belgeler ile denetim kapsamında diğer gerçek ve tüzel kişilerden elde edilen bilgi ve belgeler üzerinden yapılacaktır.
Ticaret şirketlerinin denetimi ortakların yahut üçüncü kişilerin istem, ihbar ve şikâyetleri üzerine olabileceği gibi Bakanlıkça resen karar verilerek yapılabilinecek. Ticaret şirketlerinin denetim işlemleri, şirketin merkezinde/şubelerinde veya ticari işletmesinde yapılabilir, Denetim elemanları, denetledikleri ticaret şirketiyle iştirak, hâkim yahut bağlı şirket ilişkisi içinde olan ve bakanlıkça yayınlanan denetim yönetmeliği kapsamına giren ticaret şirketlerinin de denetime dâhil edilmesini gerekli görürlerse, durumu gerekçesiyle birlikte Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Rehberlik ve Teftiş Başkanlığına bildirir ve bu konuda izin isterler.
Bakanlık denetim elemanlarınca yapılan denetimler sonunda; Ticaret şirketlerinin belli bir döneme ait işlemlerinin, Kanuna ve Kanuna dayanılarak çıkarılan düzenleyici işlemlere uygunluğunun incelenmesi sonucunda Teftiş Raporu. Denetim sırasında, kamu adına soruşturmayı ve kovuşturmayı gerektiren bir suçun işlendiğinin öğrenilmesi durumunda yetkili makamlara bildirilmek üzere Soruşturma Raporu. Teftiş ve soruşturma raporlarına konu olmayan hususlarda ise İnceleme Raporu düzenlenecektir. Denetim sonrasında düzenlenecek raporlarda;
- İlgililerin hukuki sorumluluğunu gerektiren durumların genel kurul gündemine alınarak ortakların bilgisine sunulması.
- İdari para cezalarının uygulanması.
- Diğer bakanlık, kurul, kurum ve kuruluşların görev alanına giren ve bunlar tarafından tedbir alınmasını veya denetim yapılmasını gerektiren durumların yetkili birimlere bildirilmesi.
Hususlarına ilişkin yapılan tespit ve önerilere teftiş veya inceleme raporlarında yer verilecektir.
Denetim sürecinde denetimin gereği olarak denetim elemanlarının talebi ve isteği üzerine Kamu kurum ve kuruluşları,kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları, kamuya yararlı dernekler, noterler, bankalar, sigorta şirketleri ile diğer gerçek ve tüzel kişiler, kendilerinden istenilen bilgileri, belgeleri, kayıtları ve raporları gerek elektronik ortamda gerekse de yazılı olarak vermekle ve gerekli yardımı sağlamakla yükümlüdürler.
Sonuç:
Ticaret şirketlerinin yönetim organlarının üyeleri, yönetimle görevlendirilen kişiler, komiteler ve şirket çalışanları; gizli dahi olsa yazılı veya elektronik ortamda tutulan her türlü defter, kayıt, dosya, tutanak ve belgeleri denetim elemanlarının talebi üzerine uygun süre içinde vermekle, incelemelerine hazır bulundurmakla yükümlüdürler
Denetim elemanlarınca istenilen defter, kayıt ve belgeler ile bunlara ilişkin bilgilerin belirlenen sürede verilmemesi veya eksik verilmesi ya da denetim elemanlarının görevlerini yapmalarının engellenmesi halinde bu fiillerden sorumlu hakkında kamu adına soruşturma ve kovuşturma yapılması için soruşturma raporu düzenlenir.
01 Temmuz 2012 tarihinde uygulamaya giren Yeni TTK ile birlikte tüm şirketlerin ilerde cezalı işlemlere muhatap olmamaları için iş ve işlemlerini yeni mevzuata uygun şekilde yerine getirmeleri gerekmektedir.
———————
Kaynak : 28.08.2012 tarih ve 28395 Sayılı RG’de yayımlanan “Ticaret Şirketlerinin Gümrük ve Ticaret Bakanlığınca Denetlenmesi Hk.Yönetmelik”