Talha APAK
Öğretim Görevlisi
Yeminli Mali Müşavir
GELİR İDARESİ REFORMLARA DEVAM EDIYOR – ELEKTRONIK ORTAMDA DEFTER TUTMA DÖNEMİ GELİYOR
- GİRİŞ
Gelir İdaresi Başkanlığı, 29 Temmuz 2011 tarihinde (www.gib.gov.tr) yayımladığı “2011 Yılı Kurumsal Mali Durum ve Beklentiler Raporu” ile, başta ticari defterlerin elektronik ortamda tutulmasını sağlamak olmak üzere, bir çok konuda ciddi reformlara gidileceği belirtilmiştir.
5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununun 30 uncu maddesinde; genel yönetim kapsamındaki kamu idareleri bütçelerinin ilk altı aylık uygulama sonuçlarını, ikinci altı aya ilişkin beklentilerin ve hedefler ile faaliyetlerinin temmuz ayı içinde kamuoyuna açıklanacağı öngörülmüştür.
Yapılan bu düzenleme ile mali disiplin ön planda tutulmuş, kaynakların etkili, ekonomik ve verimli kullanılması hedeflenmiş, uluslararası standartlara uygun daha etkin bir kamu mali yönetim ve kontrol sistemi oluşturulmuştur.
Bu kapsamda, Başkanlığın ilk altı aylık bütçe uygulama sonuçları ile ikinci altı aya ilişkin beklentileri, hedefleri ve yapılması planlanan faaliyetlerini içeren “2011 Yılı Kurumsal Mali Durum ve Beklentiler Raporu” kamuoyunun bilgisine sunulmuştur.
- RAPORUN AYRINTILARI
- Mükellef Odaklı Hizmet Anlayışı Çerçevesinde Yapılan Çalışmalar
1995 yılında başlayan her mükellefe yaşam boyu tek “vergi kimlik numarası” uygulaması 01.01.2007 tarihinden itibaren gerçek kişi mükelleflerde vergi kimlik numarası yerine T.C. kimlik numarasının kullanılması yöntemine dönüşmüştür. Bu amaçla, MERNİS sistemi aracılığıyla, 30.06.2011 tarihi itibariyle mevcut 40.240.082 gerçek kişi mükellefin vergi kimlik numaraları T.C. kimlik numaraları ile eşleştirilmiştir.
GİB internet sitesi üzerinden, motorlu taşıtlar vergisi, trafik idari para cezaları, geçiş ücreti ve idari para cezası ile Karayolu Taşıma Kanunu idari para cezaları 11 bankanın kredi kartıyla tahsil edilmekte iken, Mayıs ayında 1 banka daha bu kapsamda tahsilata başlamış olup, kredi kartı ile tahsilat yapan banka sayısı 12’ye yükselmiştir. Diğer bankalarla da entegrasyon çalışmaları devam etmektedir.
6111 sayılı Kanun kapsamındaki alacakların kredi kartı aracılığıyla tahsil edilmesine yönelik olarak 11 banka ile protokol imzalanmış olup, söz konusu alacakların bu bankaların kredi kartı kullanılmak suretiyle ödenmesine imkan sağlanmıştır.
Elektronik Fatura Uygulaması (e-fatura) ile faturalama süreçlerinin tümü elektronik yöntemler aracılığı ile gerçekleştirilmektedir. Bu nedenle e-fatura uygulamasında fatura oluşturma, gönderme, muhafaza ve istendiğinde ibraz edilmesi ile ilgili tüm işlemler kağıt kullanmaksızın yapılmaktadır. Haziran 2011 sonu itibariyle 2.882 kullanıcı uygulamadan yararlanabilmektedir. E-fatura uygulamasının geliştirilmesine yönelik yeni yazılımlar yapılmış uygulamaya alınmıştır.
Mükelleflerin tutmak zorunda oldukları defterlerin elektronik ortamda oluşturulması, onaylanması ve muhafazası ile ilgili hukuki ve teknik altyapının oluşturulması çalışmaları nihai aşamaya gelmiştir. Bu kapsamda yevmiye defteri ve defteri kebirin elektronik ortamda oluşturulmasında kullanılacak format ve standartlarla ilgili teknik kılavuzlar ve uygulama yazılımı hazırlanmış olup konu ile ilgili tebliğ hazırlama çalışmaları devam etmektedir.
Beyannamelere ilave olarak bilânço esasına tabi mükelleflerin 2010 yılı ve takip eden dönemler için 403 Seri No’lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğinde yer alan “Kesin Mizan” bildirimleri de elektronik ortamda alınmaya başlanmıştır.
- Bilgi İşlem Faaliyetleri
84 Seri No’lu KDV Genel Tebliği Özel Esas Uygulaması Otomasyon Sistemi; 84 Seri No’lu KDV Genel Tebliğinin II. Özel Esaslar bölümündeki düzenlemeler doğrultusunda Vergi Dairesi Başkanlıkları/Defterdarlıklar tarafından sahte veya muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belge (SMİYB) düzenleyen, kullanan veya haklarında olumsuz tespit bulunan mükelleflerin “Vergi Dairesi Başkanlığı/Defterdarlık Otomasyonu Projesi (DEFGEL)” sistemi içerisinde geliştirilen “84 Seri No’lu KDV Genel Tebliği Özel Esas Uygulaması” yazılımlarına girişlerinin yapılmasına, mevzuat ve uygulamada meydana gelen değişiklikler ve kullanıcıların istekleri doğrultusunda projenin geliştirilmesi çalışmalarına devam edilmektedir.
Özelge Sistemi; bu sistem ile mükellefin uyum maliyetinin azaltılması amacıyla Vergi Dairesi Başkanlıkları/Defterdarlıklar tarafından alınan özelge taleplerinin hazırlanıp Gelir İdaresi Başkanlığı’na gönderilmesi ve Başkanlık bünyesinde oluşturulan komisyon tarafından onaylanması, özelgelerin mükellefe verilecek şekilde hazırlanma işlemlerinin tümünün elektronik ortamda tamamlanması ve tüm Gelir İdaresi Teşkilatınca paylaşılabilir bir zemine taşınması sağlanmıştır. Vergi mevzuatı ve uygulamada yapılan değişiklikler doğrultusunda projenin geliştirilmesine devam edilmektedir.
DEFGEL bünyesinde geliştirilen KDV İade İzleme Takip Sistemi (KODSIS) uygulaması devreye alınmıştır. 29 Vergi Dairesi Başkanlığı ve 52 Defterdarlıkta uygulama çalışmaktadır.
3568 sayılı Kanunu ihlal etmekten dolayı bazı meslek mensuplarına TURMOB Disiplin Kurulu tarafından verilen cezalar resmi gazetede yayınlandıktan sonra Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından bu meslek mensuplarının mesleklerini icra etmemeleri yönünde gerekli tedbirlerin alınmasına ilişkin olarak bilgi girişleri yapılmıştır.
405 Seri No’lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği gereği aracılık yetkisi almış meslek mensuplarının aralarında Elektronik Beyanname Aracılık ve Sorumluluk Sözleşmesi/Elektronik Beyanname Aracılık Sözleşmesi düzenledikleri mükelleflere ait beyannameleri elektronik ortamda gönderebilmeleri için öncelikle Elektronik Beyanname Aracılık ve Sorumluluk Sözleşmesinin bilgi girişlerinin elektronik ortamda internet vergi dairesine yapılması sağlanmıştır.
- İnteraktif Hizmetler
Kısa Mesaj Bilgilendirme Servisi ile mevzuata ilişkin haberler sistem abonelerine otomatik olarak kısa mesaj bildirimi ile iletilmekte ve kullanıcılara motorlu taşıtlar vergisi miktarı hesaplama, motorlu taşıtlar vergisi borç sorgulama, trafik para cezası sorgulaması yapma imkânı sunulmaktadır. Ocak – Mayıs 2011 döneminde sistem aracılığıyla toplam 24.360 sorgulama yapılmıştır. Mayıs 2011 itibariyle abone sayısı ise 1.581 olarak gerçekleşmiştir.
E-Vergi Levhası: 408 Seri No’lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile mükelleflerin işe başlama dahil vergi levhalarını internet vergi dairesinden almaları sağlanmıştır. Tebliğin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren mükellefler e-vergi levhası dökümlerini almışlardır. Söz konusu tebliğ kapsamında ihtiyaç duyan kurum ve kuruluşlarla bilgisi talep edilen mükelleflere ait vergi levhasında bulunan bilgilerin ilgili kurumla düzenlenecek protokol kapsamında hazırlanacak web servisler aracılığıyla elektronik ortamda sorgulanması veya mevcut bilginin doğrulanması amacıyla çalışmalar başlatılmıştır.
- Etkin Bir Vergi Yönetimi ve Denetimi Oluşturulmasına Yönelik Çalışmalar
KDV İadesi Risk Analizi Projesi; bütün iade hakkı doğuran işlemlerde mükelleflerin iade- mahsup taleplerine ilişkin listelerini İnternet Vergi Dairesi üzerinden göndermeleri sağlanmış, önceden vergi dairesi personeli tarafından manuel olarak yapılan ve uzun zaman alan kontroller ve analizlerin tamamına yakını sistem tarafından otomatik olarak yapılarak vergi dairelerine rapor edilmeye başlanmış ve bu suretle KDV iadesi talep eden mükellefler ve vergi daireleri kırtasiyecilikten çok büyük oranda kurtarılmış ve iade işlemlerine de hız kazandırılmıştır. Ayrıca iadelerde tedarikçilerin vergisel uyumları takip edilip mükellefler detaylı analizlere tabi tutularak haksız iadelerin önüne geçilmiştir.
Sahte Belge Risk Analiz Projesi; Risk Analiz Merkezince yapılan risk analizleri kapsamında oluşturulan Sahte Belge Risk Analiz Programı ve Veri Görselleştirme Programı çerçevesinde sahte belge düzenleyen mükellefler ile uyumsuz mükellefler hızlı bir şekilde tespit edilmektedir. Bu amaçla risk kriterleri belirlenmiş ve 01.01.2009 tarihinden itibaren faal olan tüm KDV mükelleflerinin aylık bazda uyumsuzluk ve sahtecilik puanları tespit edilerek uyumsuz ve sahte belge düzenleyen mükellef kütüğü oluşturulmaya başlanmıştır. Program neticesinde sahte belge düzenleme ihtimali yüksek olan mükellefler tespit edilerek inceleme elemanlarına inceleme yapılmak üzere gönderilmiştir.
Vergi dairelerince düzenlenen e-haciz bildirilerinin banka genel merkezlerine, banka bildirimlerinin vergi dairelerine ve vergi dairesi değerlendirmelerinin banka genel merkezlerine elektronik ortamda aktarımını sağlayan projenin pilot uygulaması anlaşma sağlanan 39 banka ile yürütülmektedir. Projeye ilişkin yazılımlarda iyileştirme amaçlı düzenlemeler yapılmaktadır.
III. DEĞERLENDİRME VE SONUÇ:
Vaktiyle, muhasebe kayıtlarının elektronik ortamda tutulması, tek tip muhasebe proğramlarının bakanlık denetiminde yürütülmesi v.b. konuları düzenleyen çalışmalar taslak aşamasında iken, bazı nedenlerle (gelir idaresi ve mükellef altyapısının uygun olmaması v.s.) geri çekilmiş veya uygulamaya konulamamıştı. Günümüzde, gerek idare ve gerekse mükellef altyapısındaki gelişmeler ve etkin bir mali kontrolün sağlanabilmesi için e-sisteminin geliştirilmesi ve günün koşullarına uyarlı hale getirilmesi zaruri bir hal almış bulunmaktadır.
Gelir idaresi, yayımlamış olduğu raporunda da belirttiği gibi; mükelleflerin tutmak zorunda oldukları defterlerin elektronik ortamda yazılması, onaylanması ve muhafazası ile ilgili hukuki ve teknik altyapının oluşturulması çalışmaları nihai aşamaya gelmiştir. Bu kapsamda yevmiye defteri ve defteri kebirin elektronik ortamda oluşturulmasında kullanılacak format ve standartlarla ilgili teknik kılavuzlar ve uygulama yazılımı hazırlanmış olup konu ile ilgili tebliğ hazırlama çalışmaları devam etmektedir.
Kaldı ki; yeni TTK ’nun Temmuz 2012 tarihinde yürürlüğe girmesiyle TTK da da ciddi düzenlemeler yapılmıştır. Vergi idaresinin de kendi mevzuatını güncellemek ve günün koşullarına uygun bir şekilde bağlantılı diğer mevzuatla uyumlu hale getirmesi kaçınılmaz olmuştur.
Gelir İdaresi başkanlığı son yıllarda reform niteliğinde düzenlemelere imza atmaktadır. Ancak bu düzenlemeler tek başına yeterli değildir. Özellikle mükelleflerin de vatandaşlık bilinci ile sorumluluklarını bir kez daha gözden geçirmelerinde fayda görülmektedir.
Ancak, mükelleflerin idareden halen haklı bazı beklentileri de devam etmektedir.
Şöyleki;
- Uygulamada devam eden bürokratik engeller ortadan kaldırılmalıdır.
- Mevzuat sadeleştirilmeli ve anlaşılır bir dil ile yazılmalıdır.
- Bazı gereksiz beyannamelerin düzenlenmesi kaldırılmalıdır.
- Aylık beyan edilen tüm vergilerin beyanı birleştirilerek tek bir beyanname ile beyan edilmesi sağlanmalıdır.
- KDV iadelerinde yaşanan sıkıntılar ve uygulama farklılıkları ortadan kaldırılmalıdır.
- Özellikle KDV tebliğleri de, sirkülerde olduğu gibi bir an önce birleştirilerek tek tebliğ haline getirilmelidir.
- KDV oranlarında sadeliğe gidilmeli ve genel oran %18 den %15’e çekilmeli, farkın gelir üzerinden alınan vergilere kaydırılarak telafisi sağlanmalıdır.