Anayasa Mahkemesinin E.2009/65, K.2011/24 Sayılı Kararı (18/2/1963) Tarihli ve 197 Sayılı Kanunda Değişiklik Yapan 25/12/2003 Tarihli ve 5035 Sayılı Kanun İle İlgili)

02 Nisan 2011 Tarihli Resmi Gazete

Sayı: 27893

Anayasa Mahkemesi Başkanlığından:

Esas Sayısı : 2009/65

Karar Sayısı : 2011/24

Karar Günü : 20.1.2011

İTİRAZ YOLUNA BAŞVURAN : Ankara 1. Vergi Mahkemesi

İTİRAZIN KONUSU : 18.2.1963 günlü, 197 sayılı Motorlu Taşıtlar Vergisi Kanunu’nun, 25.12.2003 günlü, 5035 sayılı Yasa’nın;

1- 21. maddesiyle değiştirilen 2. maddesinin birinci fıkrasının (7) numaralı bendinin,

2- 23. maddesiyle değiştirilen 5. maddesindeki (I) SAYILI TARİFE’de yer alan “…arazi taşıtları …” ibaresinin,

Anayasa’nın 2., 10., 11. ve 73. maddelerine aykırılığı savıyla iptali ve yürürlüğünün durdurulması istemidir.

I- OLAY

Motorlu taşıtlar vergisinin eksik ödendiği gerekçesiyle vergi dairesi müdürlüğünce ikmalen salınan verginin iptali istemiyle açılan davada, itiraz konusu kuralların Anayasa’ya aykırı olduğu kanısına varan Mahkeme, iptali için başvurmuştur.

II- İTİRAZIN GEREKÇESİ

Başvuru kararının gerekçe bölümü şöyledir:

“197 sayılı Motorlu Taşıtlar Vergisi Kanununda 5035 sayılı Kanun ile yapılan değişiklikler sonucu vergileme ölçüleri, oranları ve vergi tarifeleri yeniden düzenlenmiştir.

(I) sayılı tarifede yer alan motorlu taşıtlar iki kritere göre vergilendirilmektedir. Bu kriterler motorlu aracın yaşı ve silindir hacmidir.

(II) sayılı tarifede yer alan motorlu taşıtlardan; minibüste aracın yaşına, panelvan ve motorlu karavanlar yaş ve silindir hacminin 1900 cm3 aşağı ve yukarı olmasına, otobüs ve benzerlerinin yaş ve oturma yerine, kamyonet, kamyon, çekici ve benzerleri aracın azami toplam ağırlığı ve yaşına göre vergilendirilmektedir.

Bu iki tarife karşılaştırıldığında, iki tarifenin de yaş hariç, vergilendirmede esas alınan kriterlerin araçların üretim ve kullanım amaçlarına göre düzenlendiği; binek araçların silindir hacmine göre, ticari olarak yolcu taşıyan araçların koltuk sayısına, yük taşımaya elverişli araçların ise azami ağırlığına göre vergilendirmeye esas alındığı

görülmektedir.

Vergilendirmede kullanılan bu kriterler dikkate alınarak, arazi taşıtı tanımı ve kavramının Anayasa’ya aykırılık sorunu irdelenmelidir.

Arazi taşıtının tanımından, motorlu taşıtın bütün tekerlerinin motordan güç alması aracın arazi taşıtı olarak sayılması için yeterli görülmüştür. Motorlu taşıtın bütün tekerlerinin motordan güç alması halinde aracın sınıfının; otomobil, kaptı kaçtı, minibüs, panelvan, otobüs, kamyon, kamyonet ve çekici olmasına yönelik ayrımın bir önemi kalmamaktadır. Yani diğer bir anlatımla, trafikte teknik belgesine uygun bir şekilde tescil edilmiş motorlu taşıt, (II) sayılı tarifede yer alan bir araç tanımlamasına girse de, eğer bütün tekerleri motordan güç alıyorsa bu araç arazi taşıtı sayılacak ve (I) sayılı tarifeden vergilendirilecektir. Kanun tarafından getirilen diğer bütün tanımlar ve tarife ayrımları yok sayılacaktır.

Buna bağlı olarak ta, yolcu ve yük taşımacılığına elverişli olan otobüs ve kamyonet gibi araçlar yüksek silindir hacmine sahip olduklarından (I) sayılı tarifenin de en üst diliminden vergilendirilerek ve araç sahipleri mali güçlerini aşan bir vergi yüküyle karşı karşıya bırakılmaktadırlar.

Nitekim, kamyonet olarak tescil edilen ve 4038 cm3 silindir hacmine sahip bir aracın (II) sayılı tarife uyarınca 2007 yılında ödeyeceği vergi 709,00 TL iken, bu aracın bütün tekerlekleri motordan güç aldığı takdirde arazi taşıtı kabul edileceğinden 2007 yılında ödeyeceği vergi ise 11.845,00 TL’dir.

Öncelikle, arazi taşıtına getirilen tanım, üretici firmaların aracın zorlu yol koşullarında rahat kullanılabilmesi için geliştirilmiş, aracın daha rahat kullanımına yönelik bir sistemdir. Vergilendirmeye esas alınabilecek nitelikte, aracın kullanım amacında değişiklik yapabilecek, kamyon, kamyonet ve otobüsün otomobil sınıfında vergilendirilmesine esas olabilecek nitelikte bir sistem değildir. Bu sistem üretilen bütün modellerde sunulmamakta, aynı marka ve modelin her üretiminde bulunmamaktadır. Kaldı ki 4×4 dediğimiz bütün tekerlekleri motordan güç alan araçlar gibi, aynı marka ve modele ait 4×2 denilen iki tekerin motordan güç aldığı sisteme sahip araçlarda mevcuttur. Yine aynı aracın tekerleri motordan güç olmayan modelleri de üretilebilmektedir.

Bu durumda, arazi taşıtı tanımının motorlu taşıtlar vergisi yönünden yol açtığı durumu ihtilafa konu araç modeli üzerinde örnekle açıklarsak;

1- Dodge Marka AS 250 WD açık kasalı kamyonet için 2007 yılında ödenecek motorlu taşıtlar vergisi 709,00 TL’dir.

2- Dodge Marka AS 250 WD 4×2 (iki tekeri motordan güç alan) açık kasalı kamyonet için 2007 yılında ödenecek motorlu taşıtlar vergisi 709,00 TL’dir.

3- Dodge Marka AS 250 WD 4×4 (bütün tekerleri motordan güç alan ve arazi taşıtı kavramına giren) açık kasalı kamyonet için 2007 yılında ödenecek motorlu taşıtlar vergisi 11.845,00 TL’dir.

Anayasa’nın “Vergi ödevi” başlıklı 73. maddesinin birinci fıkrasında, “Herkes kamu giderlerini karşılamak üzere malî gücüne göre vergi ödemekle yükümlüdür” denilerek, kamu giderlerini karşılamak üzere ödenen verginin “malî güce göre alınması” ve “genelliği” ilkeleri benimsenmiştir.

Genellik ilkesi, malî gücü olan herkesin, vergi yükümlüsü olmasını ve ayırım gözetilmeksizin gelir, servet veya harcamaları üzerinden vergi ödemesini gerektirir.

Malî güce göre vergilendirme ise, verginin, yükümlülerin ekonomik ve kişisel durumlarına göre alınmasıdır. Bu ilke, malî gücü fazla olanın, az olana oranla daha fazla vergi ödemesi gereğini belirtir. “Malî güç”, genellikle “ödeme gücü” anlamında kullanılmaktadır. Kamu maliyesi yönünden gelir, servet ve harcamalar malî gücün göstergesidir. Verginin, herkesten malî gücüne göre alınması, aynı zamanda eşitlik ilkesinin

vergilendirme alanına yansımasıdır. Anayasa’nın 10. maddesinde yer alan “yasa önünde eşitlik” ilkesinin amacı, aynı durumda bulunan kişilerin aynı işleme bağlı tutulmalarını sağlayarak yasa karşısında ayırım yapılmasını ve ayrıcalık tanınmasını önlemek olduğundan, bu ilkenin, vergi yükünün dağılımında gözetilmesi gereken temel bir unsur olduğu kuşkusuzdur. Malî gücü aynı olanlardan aynı, farklı olanlardan da farklı tutarda vergi alınması vergide eşitlik ilkesinin esasını oluşturur. Bu bağlamda, 73. maddenin ikinci fıkrasında da vergi yükünün adaletli ve dengeli bir biçimde dağılımı öngörülerek eşitlik ve hukuk devleti temelinde maliye politikasının sosyal amacı vurgulanmıştır.

Motorlu taşıtlar vergisi, konusu motorlu kara, hava ve deniz taşıtları olan bir servet vergisi niteliğindedir. Servet, genelde ekonomik bir anlam taşır. Ekonomik anlamda servetin vergilendirilmesinde, servetin değerini aşan bir ölçünün hukuk devleti, mali güç ve eşitlik ilkesine uygun olduğu düşünülemez.

Trafikte kamyon veya kamyonet olarak tescil edilmiş olan ve yük taşımaya elverişli bulunan araçlara ait motorlu taşıtlar vergisi (II) sayılı tarife üzerinden ödenirken, aynı araçların (4×4) özelliği bulunan modellerinin (I) sayılı tarife üzerinden vergilendirilmesi Anayasa’nın eşitlik ilkesine aykırıdır.

V.YÜRÜRLÜĞÜN DURDURULMASI İSTEMİ

Uygulamada, (II) sayılı tarife üzerinden vergilendirilmesi gereken motorlu taşıtların, arazi taşıtı kabul edilerek (I) sayılı tarife üzerinden vergilendirilmesi sonucu, araç sahipleri araçlarının değerini aşan bir vergi yüküyle karşı karşıya kaldıklarından bu durum telafisi güç ve imkansız zararlara neden olacağından, bu zararların oluşmasını engelleyebilmek için iptal davası sonuçlanıncaya kadar iptali istenilen hükümlerin yürürlüklerinin durdurulması gerekmektedir.

HÜKÜM:

18.2.1963 tarih ve 197 sayılı Motorlu Taşıtlar Vergisi Kanununun 25.12.2003 tarih ve 5035 sayılı Kanunla değişik 2’nci maddesinin 7’nci bendinin; “7- Arazi taşıtı Karayollarında yolcu veya yük taşıyabilecek şekilde imal edilmiş olmakla beraber bütün tekerlekleri motordan güç alan veya alabilen motorlu araçtır.” ibaresinin, Kanunun 25.12.2003 tarih ve 5035 sayılı Kanunla değişik 5’inci maddesindeki (I) sayılı tarifede yer alan “arazi taşıtları” ibaresinin Anayasa’nın 2, 10, 11 ve 73’üncü maddelerine aykırı oldukları gerekçesiyle ANAYASA’NIN 152’NCİ MADDESİ UYARINCA İPTALİ VE YÜRÜRLÜKLERİNİN DURDURULMASI HAKKINDA KARAR VERİLMEK ÜZERE DOSYANIN ONAYLI BİR ÖRNEĞİNİN ANAYASA MAHKEMESİ’NE GÖNDERİLMESİNE, bu konuda bir karar verilinceye kadar ve en fazla kararımızın Anayasa Mahkemesi’ne tebliğinden itibaren beş ay süre ile dosyanın geri bırakılmasına, 15.7.2009 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.”

III- YASA METİNLERİ

A- İtiraz Konusu Yasa Kuralı

18.2.1963 günlü, 197 sayılı Motorlu Taşıtlar Vergisi Kanunu’nun;

1- 5035 sayılı Yasa’nın 21. maddesiyle değiştirilen 2. maddesinin birinci fıkrasının (7) numaralı bendi şöyledir:

“Arazi taşıtı: Karayollarında yolcu veya yük taşıyabilecek şekilde imal edilmiş olmakla beraber bütün tekerlekleri motordan güç alan veya alabilen motorlu araçtır.”

2- 5035 sayılı Yasa’nın 23. maddesiyle değiştirilen ve iptali istenilen “…arazi taşıtları …” ibaresinin yer aldığı 5. maddesi şöyledir:

“Otomobil, kaptıkaçtı, arazi taşıtları ve benzerleri ile motosikletler aşağıdaki (I) sayılı tarifeye göre vergilendirilir.

(I) SAYILI TARİFE

(I) sayılı tarifede yer alan otomobil, kaptıkaçtı, arazi taşıtları ve benzerlerine ait vergi tutarlarının Türkiye Sigorta ve Reasürans Birliği tarafından her yılın Ocak ayında ilan edilen kasko sigortası değerlerinin % 6’sını aşması halinde, aynı yaş grubunda bulunan taşıtlara ait vergi tutarlarını, bir alt kademedeki taşıtlara isabet eden vergi tutarı olarak belirlemeye, bu oranı % 4’e kadar indirmeye ve kanuni oranına kadar artırmaya Bakanlar Kurulu yetkilidir.”

B- Dayanılan Anayasa Kuralları

Başvuru kararında Anayasa’nın 2., 10., 11. ve 73. maddelerine dayanılmıştır.

IV- İLK İNCELEME

Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü’nün 8. maddesi uyarınca, Haşim KILIÇ, Osman Alifeyyaz PAKSÜT, Sacit ADALI, Fulya KANTARCIOĞLU, Mehmet ERTEN, Mustafa YILDIRIM, A. Necmi ÖZLER, Serdar ÖZGÜLDÜR, Şevket APALAK, Serruh KALELİ ve Zehra Ayla PERKTAŞ’ın katılmalarıyla 16.9.2009 günü yapılan ilk inceleme toplantısında;

A- Öncelikle on yıllık başvuru yasağı sorunu görüşülmüştür.

Anayasa’nın 152. maddesi ile 2949 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun’un 28. maddesine göre, Anayasa Mahkemesi’nin işin esasına girerek verdiği ret kararının Resmî Gazete’de yayımlanmasından sonra on yıl geçmedikçe aynı yasa hükmünün Anayasa’ya aykırılığı iddiasıyla tekrar başvuruda bulunulamaz.

197 sayılı Motorlu Taşıtlar Vergisi Kanunu’nun 5035 sayılı Yasa’yla değiştirilen 5. maddesine yönelik iptal başvurusu, Anayasa Mahkemesi’nin 23.6.2004 günlü, E.2004/14, K.2004/84 sayılı kararıyla, Anayasa’ya aykırı olmadığı gerekçesi ile esastan reddedilmiş ve bu karar 22.10.2005 günlü, 25974 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

Anayasa Mahkemesi’nce işin esasına girilerek reddedilen kural hakkında yeni bir başvurunun yapılabilmesi için, önceki kararın Resmî Gazete’de yayımlandığı 22.10.2005 gününden başlayarak geçmesi gereken on yıllık süre henüz dolmamıştır.

Bu nedenle, 18.2.1963 günlü, 197 sayılı Motorlu Taşıtlar Vergisi Kanunu’nun, 25.12.2003 günlü, 5035 sayılı Yasa’nın 23. maddesiyle değiştirilen 5. maddesindeki (I) SAYILI TARİFE’de yer alan “…arazi taşıtları …” ibaresinin iptaline ilişkin itiraz başvurusunun, Anayasa’nın 152. ve 2949 sayılı Yasa’nın 28. maddesi gereğince REDDİNE,

B- Dosyada eksiklik bulunmadığından, 18.2.1963 günlü, 197 sayılı Motorlu Taşıtlar Vergisi Kanunu’nun, 25.12.2003 günlü, 5035 sayılı Yasa’nın 21. maddesiyle değiştirilen 2. maddesinin birinci fıkrasının (7) numaralı bendinin esasının incelenmesine ve yürürlüğü durdurma isteminin esas inceleme aşamasında karara bağlanmasına,

OYBİRLİĞİYLE karar verilmiştir.

V- ESASIN İNCELENMESİ

Başvuru kararı ve ekleri, işin esasına ilişkin rapor, itiraz konusu Yasa kuralı, dayanılan Anayasa kuralları ve bunların gerekçeleri ile diğer yasama belgeleri okunup incelendikten sonra gereği görüşülüp düşünüldü:

Başvuru kararında, 197 sayılı Motorlu Taşıtlar Vergisi Kanunu’nda yer alan (I) ve (II) sayılı tarifelerin karşılaştırıldığında taşıt yaşı hariç olmak üzere her iki tarifede de araçların üretim ve kullanım amaçlarının vergilendirmede esas alınan kriterler olduğu, binek araçların silindir hacmine, ticari olarak yolcu taşıyan araçların koltuk sayısına, yük taşımaya elverişli araçların ise azami ağırlığına göre vergilendirildiği, bir motorlu taşıtın bütün tekerlerinin motordan güç alması halinde ise bu aracın sınıfının otomobil, kaptıkaçtı, minibüs, panelvan, otobüs, kamyon, kamyonet ve çekici olmasına bakılmaksızın “arazi taşıtı” olarak kabul edildiği ve bu suretle vergilendirildiği, bu düzenlemenin yasayla getirilen diğer bütün tanımları ve tarife ayrımlarını yok saydığı, bir kamyonet için ödenecek vergi 709 TL iken aynı marka, model ve yaştaki kamyonetin bütün tekerlerinin motordan güç alması halinde bu aracın arazi taşıtı sayılarak 11.845 TL vergiye tabi tutulduğu, motorlu taşıt vergisinin bir servet vergisi niteliğinde olduğu, ekonomik anlamda servetin vergilendirilmesinde servetin değerini aşan bir ölçünün hukuk devleti ilkesine, mali güce göre vergilendirilme ilkesine ve eşitlik ilkesine uygun olmayacağı, bu nedenle itiraz konusu kuralların Anayasa’nın 2., 10., 11. ve 73. maddelerine aykırı olduğu ileri sürülmüştür.

Motorlu Taşıtlar Vergisi Kanunu’nun “Tanımlar” başlıklı 2. maddesinde, bu Kanun’da kullanılan terimlerin taşıdığı anlamlar gösterilmiş ve itiraz konusu kuralla, karayollarında yolcu veya yük taşıyabilecek şekilde imal edilmiş olmakla beraber bütün tekerlekleri motordan güç alan veya alabilen motorlu araçlar, arazi taşıtı olarak tanımlanmıştır.

Anayasa’nın 2. maddesinde yer alan hukuk devletinin temel ilkelerinden biri “belirlilik”tir. Bu ilkeye göre, yasal düzenlemelerin hem kişiler hem de idare yönünden herhangi bir duraksamaya ve kuşkuya yer vermeyecek şekilde açık, net, anlaşılır ve uygulanabilir olması, ayrıca kamu otoritelerinin keyfi uygulamalarına karşı koruyucu önlem içermesi gereklidir. Belirlilik ilkesi, bireylerin hukuksal güvenliğinin sağlanması bakımından da önem arz etmektedir.

İtiraz konusu kural ile yapılan “arazi taşıtı” tanımı açık, net, anlaşılır ve nesnel olduğundan bu tanımda bir belirsizlik ve hukuk devleti ilkesine aykırılık bulunmamaktadır.

Açıklanan nedenlerle, itiraz konusu kural Anayasa’nın 2. maddesine aykırı değildir. İptal isteminin reddi gerekir.

Anayasa’nın 10., 11. ve 73. maddeleri ile ilgili olarak başvuru kararında ileri sürülen hususlar ise arazi taşıtlarının vergilendirilmesine yönelik olup, “arazi taşıtı” tanımının yapıldığı itiraz konusu kuralla söz konusu maddelerin ilgisi görülmemiştir.

VI- YÜRÜRLÜĞÜN DURDURULMASI İSTEMİNİN İNCELENMESİ

18.2.1963 günlü, 197 sayılı Motorlu Taşıtlar Vergisi Kanunu’nun, 25.12.2003 günlü, 5035 sayılı Kanun’un 21. maddesiyle değiştirilen 2. maddesinin birinci fıkrasının (7) numaralı bendine yönelik iptal istemi, 20.1.2011 günlü, E. 2009/65, K. 2011/24 sayılı kararla reddedildiğinden, bu bende ilişkin YÜRÜRLÜĞÜN DURDURULMASI İSTEMİNİN REDDİNE, 20.1.2011 gününde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.

VII- SONUÇ

1- 7.5.2010 günlü, 5982 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının Bazı Maddelerinde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun uyarınca, 2949 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun ile ilgili gerekli düzenlemeler yapılmadan, Mahkeme’nin çalışıp çalışamayacağına ilişkin ön meselenin incelenmesi sonucunda; Mahkeme’nin çalışmasına bir engel bulunmadığına, Fulya KANTARCIOĞLU, Mehmet ERTEN, Fettah OTO, Zehra Ayla PERKTAŞ ile Celal Mümtaz AKINCI’nın, gerekçesi 2010/68 esas sayılı dosyada belirtilen karşıoylarıve OYÇOKLUĞUYLA,

2- 18.2.1963 günlü, 197 sayılı Motorlu Taşıtlar Vergisi Kanunu’nun, 25.12.2003 günlü, 5035 sayılı Kanun’un 21. maddesiyle değiştirilen 2. maddesinin birinci fıkrasının (7) numaralı bendinin Anayasa’ya aykırı olmadığına ve itirazın REDDİNE, OYBİRLİĞİYLE,

20.1.2011 gününde karar verildi.