AGİ Soru Cevap
Yrd. Doç. Dr. Özgür BİYAN
Balıkesir Üni. Bandırma İİBF, Maliye Bölümü
Mali Hukuk Öğretim Üyesi
Alomaliye.com Yayın Kurulu Bşk. Yrd.
ozgurbiyan@hotmail.com
Asgari geçim indirimi uygulaması ile ilgili web sitemize pek çok soru gelmeye devam etmektedir. Önemli bir kısmının cevaplandırıldığı bu soruları bölüm bölüm sizlerle paylaşmaya devam ediyoruz. Konu ile ilgili her türlü sorularınızı bekliyoruz.
SORU-1: Kasım 2008 tarihinde işverenim tarafından Genel Ekonomik kriz nedeniyle işten çıkartıldım. Anlaşma imzalayarak istifa şeklinde olmuştur. Bu süre zarfına kadar Asgari geçim indirimi (AGİ) adı altında ücret alıyordum. Ve o zamandan beride işsizim. Evliyim ve eşim özel bir şirkette çalışmaktadır. Bir çocuğumuz var. İşten çıkarıldığım tarihten bu yana eşim benim için asgari geçim indiriminden faydalanmadı ve halen de faydalanmıyor. Bunun için ne yapmamız gerekiyor?
CEVAP-1: Öncelikle eşiniz çalışıyorsa zaten AGİ alıyor olması gerekir. AGİ bireysel (ücretli kişiye özel) bir vergisel düzenlemedir. Ücretli çalışan herkes AGİ ödemesini medeni durum çocuk sahibi olma vb durumuna göre almaktadır. Siz işten çıktıktan sonra eşiniz ayrıca sizin için de ilave bir % 10 oranında AGİ ödemesi alması gerekir. Çünkü çalışmayan eş için de AGİ alınmaktadır.
Dolayısıyla eğer siz işten çıktıktan sonra eşiniz (siz çalışmıyorsunuz diye) ilave AGİ almadıysa bugün için yapacak bir şey bulunmuyor. Ancak hemen bir AGİ formu doldurup (bunu eşinizin çalıştığı işletmenin muhasebe departmanı temin edecektir) eşiniz çalıştığı yere verirse hem sizin için hem de çocuğunuz için ilave AGİ ödemesini almaya başlayacaktır. Diğer deyişle geriye dönük olarak işvereniniz açısından yapılacak bir işlem yoktur ancak form aracılığı ile bundan sonra yararlanabilirsiniz.
SORU-2: Aylık 6 gün sigortalı çalışan işçiler için asgari geçim indirimi uygulanır mı? Bordro ve muhtasar beyannamede 6 gün olarak mı uygulanır yada uygulama nasıldır?
CEVAP-2: İster ayda 30 gün ister 6 gün çalışılsın her ücretli asgari geçim indirimi uygulamasından yararlanmak durumundadır. Çalışılan gün sayısı bordroda ve muhtasar beyannamede gösterilir.
SORU-3: Asgari Geçim İndirimi’ni işveren “maaş” olarak verebilir mi? Somut olarak ifade etmek gerekirse 900 TL brüt alıyorum. 699 TL net ediyor; ama işverenim bordroda AGİ’ni maaş olarak göstererek prosedür budur diye ısrar ediyor. Eğer öyle ise 900 TL brüt ama bunun içinde AGİ dâhil demesi gerekmiyor muydu?
CEVAP-3: Asgari geçim indirimi her ücretliye kanuni olarak yansıtılması zorunlu bir uygulamadır. Ücretlinin durumuna göre ücretine ek olarak verilmesi icap etmektedir. Her ay ücretliler için düzenlenen bordroda ücretten yapılan yasal kesintiler nasıl ki ayrıca gösteriliyorsa, asgari geçim indirimi miktarının da gösterilmesi gerekmektedir.
Siz bordronuza baktığınızda bunu ayrıca bir rakam olarak görmüyorsanız, kanunen bu ödemenin size yapılmadığı anlamına gelmektedir. Ücrete ilave olarak verilmesi, diğer deyişle ücretin içinde diyerek bordroda gösterilmemesi söz konusu olamaz. Böyle bir durumda zaten ücretli ne kadar asgari geçim indirimi aldığını göremeyeceği gibi işveren de asgari geçim indirimini ücretliye ödememiş sayılır ve ücretliye ödeme yapıp yapmadığı noktasında ispat problemi yaşar.
Dolayısıyla bordronuzu kontrol edip, bu rakamın ayrıca gösterilip gösterilmediğine bakmanız gerekmektedir. Gösteriliyorsa, asgari geçim indirimini alıyorsunuz demektir. Ancak gösterilmiyorsa resmi anlamda (yasal olarak usule uygun) almıyorsunuz demektir.
SORU-4: Özel bir şirkette şoför olarak çalışmaktayım. Günde 10 saat haftada 6 gün çalışıyorum ve her ay hesabıma 675 TL, 650 TL, 645TL gibi farklı ücretler yatırılmaktadır. “Ben kaç lira maaş alıyorum” dediğimde ise asgari ücret alıyorsun diyorlar. Hiçbir resmi tatilimiz yok, hiç bir prim ek ödenek ve sosyal yardım almıyorum. Sormak istediğim asgari ücret net kaç liradır? Kaç saat çalışma zorunluluğu vardır? 4 çocuklu biri olarak kaç lira asgari geçim indirimi almam gerekir? İş yerim asgari ücretten daha az bir maaş verebilir mi? Kanunen asgari ücretli birinin kaç saat çalışma zorunluluğu vardır? Kaç saatten sonrası hangi oranda mesai ücreti ile ücretlendirilir? Ben muhasebeye asgari geçim indiriminden faydalanmak istiyorum dediğimde asgari geçim indiriminin bana yukarıda belirttiğim maaşın içinde olduğu söyleniyor. Yardımcı olursanız sevinirim.
CEVAP-4: İş Kanununa göre madde 63: Genel bakımdan çalışma süresi haftada en çok kırkbeş saattir. Aynı Kanun’un 41. maddesine göre de 45 saati aşan çalışma süreleri fazla mesaiye girer ve normal ücretin % 50 fazlasıyla ödeme yapılır. Diğer deyişle örneğin normal mesaide saat ücretiniz 20 TL ise fazla mesaide 30 TL’dir. Dolayısıyla Kanunlarımız çerçevesinde çalışma süreleri bu şekildedir.
Asgari geçim indirimine gelince;
Önce asgari ücrete bakalım:
| ASGARİ ÜCRET VE YASAL KESİNTİLER | ||
| (01.01.2011-30.06.2011 Dönemi) | ||
| 16 Yaşından Büyükler | 16 Yaşından Küçükler | |
| Brüt Ücret | 796,50 TL | 679,50 TL |
| Sigorta Primi İşçi Payı | 111,51 TL | 95,13 TL |
| İşsizlik Sigortası Primi İşçi Payı | 7,97 TL | 6,80 TL |
| Gelir Vergisi Matrahı | 677,02 TL | 577,57 TL |
| Gelir Vergisi | 101,55 TL | 86,64 TL |
| Damga Vergisi | 5,26 TL | 4,48 TL |
| Kesintiler Toplamı | 226,29 TL | 193,05 TL |
| Net Ücret | 570,21 TL | 486,45 TL |
Gördüğünüz gibi asgari ücret net 570 TL’dir. Asgari geçim indirimi miktarları ise şöyledir:
| ASGARİ GEÇİM İNDİRİMİ 2011 HESAPLANMASINA İLİŞKİN TABLO
(Asgari ücret; 2011 yılı için aylık brüt 796,50 TL olarak dikkate alınmıştır) |
|
| ÜCRETLİNİN MEDENİ DURUMU | AYLIK TUTAR |
| BEKAR | 59,74 |
| EVLİ EŞİ ÇALIŞAN | 59,74 |
| EVLİ EŞİ ÇALIŞAN 1 ÇOCUKLU | 68,70 |
| EVLİ EŞİ ÇALIŞAN 2 ÇOCUKLU | 77,66 |
| EVLİ EŞİ ÇALIŞAN 3 ÇOCUKLU | 83,63 |
| EVLİ EŞİ ÇALIŞAN 4 ÇOCUKLU | 89,61 |
| EVLİ EŞİ ÇALIŞMAYAN | 71,69 |
| EVLİ EŞİ ÇALIŞMAYAN 1 ÇOCUKLU | 80,65 |
| EVLİ EŞİ Ç ALIŞMAYAN 2 ÇOCUKLU | 89,61 |
| EVLİ EŞİ ÇALIŞMAYAN 3 ÇOCUKLU | 95,58 |
| EVLİ EŞİ ÇALIŞMAYAN 4 ÇOCUKLU | 101,55 |
Evli ve 4 çocuklusunuz eşiniz de çalışmıyorsa 101,55 TL asgari geçim indirimi almanız gerekir.
Yani 570 TL + 102 TL = 672 TL ‘eder. Asgari ücret alıyorsanız her ay maaşınız asgari geçim indirimi ile beraber 672 TL olacaktır.
SORU-5: 2007 yılı Ekim ayında doğum yaptım ve çocuğumun sağlık karnesini (baba çalıştığı halde) kendi SGK karnem üzerinden çıkardım. 2011 Ocak ayına kadar AGİ ödemelerim çocuğa bakmakla yükümlü olarak bana ödendi ve babaya şirket tarafından herhangi bir çocuk ödemesi yapılmadı. Fakat bu tarihten sonra muhasebemden gelen bir mailde 3 senedir yanlış işlem yaptığımın ve baba çalışıyorsa çocuğun doğrudan babanın SGK karnesinde gösterilmesi gerektiği konusunda bilgi verildi ve bana ödenen AGİ hesaplamasında çocuk hesaba dâhil edilmedi. Devletin bu konuyla ilgili açıklamış olduğu herhangi bir beyanı var mıdır? Çocuğumun sigortası babasının üzerinde olmak zorunda mıdır?
CEVAP-6: Asgari geçim indirimi düzenlemelerine dair ne kanunlarda ne tebliğlerde “asgari geçim indiriminde çocuk indiriminden öncelikli baba yararlanacaktır” şeklinde ya da benzeri bir ifade yoktur.
Gelir Vergisi Kanunu 32/4 hükmüne göre;
“İndirim tutarının tespitinde mükellefin, gelirin elde edildiği tarihteki medenî hali ve aile durumu esas alınır. İndirim, yukarıdaki oranlara göre hesaplanan tutarları aşmamak kaydıyla, ücret geliri elde eden aile fertlerinden her biri için ayrı ayrı, çocuklar için eşlerden yalnızca birisinin gelirine uygulanır. Boşananlar için indirim tutarının hesabında, nafakasını sağladıkları çocuk sayısı dikkate alınır.”
Görüldüğü üzere çocuklar için eşlerden yalnızca birisi denilmektedir. Anne veya baba ya da öncelikle baba gibi bir ifade de bulunulmamıştır. Zaten böyle bir uygulamaya gidilmesine de gerek yoktur. Çünkü Maliye Bakanlığı açısından önemli olan eşlerden yalnızca birinin çocuk indiriminden yararlanmasıdır.
Hangisinin olduğunun önemi bulunmamaktadır.
Kaldı ki asgari geçim indirimi ile ilgili ayrıntılı hesaplamaları gösteren ve mükellefleri yönlendirmek ve bilgilendirmek için yayınlanan 265 Seri Nolu Gelir Vergisi Kanunu Genel Tebliği’nin 6 numaralı paragrafına göre;
“6. Medeni Durum ve Eşin Gelirinin Olmadığının Tespiti
Ücretliler, medeni durumları ve çocuk sayıları ile eşinin iş ve gelir durumu hakkında Tebliğ ekinde yer alan “Aile Durumu Bildirimi” (EK:1) ile işverenlerine bildirimde bulunacaklardır. Durumlarında herhangi bir değişiklik olması halinde (evlenme, boşanma, ölüm, doğum vb.) bu değişiklikleri işverene bir ay içerisinde bildireceklerdir. Asgari geçim indirimi oranını etkileyen değişiklikler, söz konusu değişikliğin işverene bildirildiği tarih itibariyle uygulanacak olup, eşlerin her ikisinin de ücretli olması halinde çocuklar yalnızca sosyal güvenlik yönünden tabi oldukları eşin bildirimine dahil edilecektir.”
Aynı doğrultuda burada da ifade de bulunulmuş ve eşlerden yalnızca biri (hangisi olduğu eşler tarafından tercih edilecek) çocuklar için indirimden yararlanır denilmiştir. Hatta sizin sorunuzun tam cevabı mahiyetinde bir ifade daha yazılarak “sosyal güvenlik yönünden tabi olunan eş” denilmiştir.
SORU-7: Bir kamu kurumunda maaş servisinde çalışan biriyim. Bir personelimizin çocuğu 1988 doğumlu erkek ve şu an askerde vatani hizmetini gerçekleştiriyor. Bu çalışanımız için asgari geçim indirimini hesaplarken söz konusu çocuğunu dikkate alacak mıyız?
CEVAP-7: Bahsettiğiniz olayda askerde olan kişi 88 doğumlu, yani 22 yaşındadır. Bir ücretli ancak 18 yaşından küçük çocuğu için asgari geçim indiriminden yararlanabilir. Dolayısıyla asgari geçim indirimi uygulamasında “çocuk” tabiri, mükellefle birlikte oturan veya mükellef tarafından bakılan (nafaka verilenler, evlat edinilenler ile ana veya babasını kaybetmiş torunlardan mükellefle birlikte oturanlar dâhil) 18 yaşını veya tahsilde olup 25 yaşını doldurmamış çocukları ifade eder. Sizin olayınızda çalışan bu çocuğundan dolayı indirimden yararlanamayacaktır.
SORU-8: Hem erkek hem de kadın çalıştığında birbirinden ayrı AGİ ödemesi alıyor mu?
CEVAP-8: AGİ her ücretlinin faydalanmaya hakkı olan ücretlilere yönelik bir uygulamadır. Dolayısıyla her iki eşin çalışması birbirlerinin bireysel anlamda AGİ’den yararlanmalarına engel değildir. Herkes öncelikle kendisi için hakkı olan (%50) orandan faydalanarak AGİ ödemesi alacaktır. Çocuk için ise eşlerden yalnız biri yararlanabilir. Çocuklar sosyal güvenlik yönünden hangi tarafa tabi ise (anne ya da baba) o taraf için çocuklar da hesaplamalarda dikkate alınacaktır.
SORU-9: Şirketimizde çalışan ve sosyal güvenlik destekleme primi kapsamına giren emekli personel bulunmaktadır. Bu personel için asgari geçim indirimi hesaplayacak mıyız?
CEVAP-9: 265 Seri No’lu Gelir Vergisi Genel Tebliğinin “Uygulamanın Esasları” başlıklı 3. bölümünde; “… Gelir Vergisi Kanunu’nun 61’inci maddesi kapsamında değerlendirilen ücret geliri elde edenler, örneğin sosyal güvenlik destekleme primi ödemek suretiyle çalışanlar ile kurumların yönetiminde görevli olanlar da genel hükümlere göre asgari geçim indiriminden yararlanacaklardır.” açıklamasına yer verilmiştir.
Dolayısıyla asgari geçim indirimi uygulamasından ücretleri gerçek usulde vergilendirilen gerçek kişiler yararlanabileceğinden, sosyal güvenlik destekleme primi kapsamındaki emekli personele hizmetleri karşılığı ücret ödenmesi halinde, asgari geçim indiriminden faydalanmaları mümkün bulunmaktadır.
SORU-10: TÜBİTAK Ar-Ge desteği alan ve toplam 100 personeli bulunan işletmemizde, 88 personelimiz Ar-Ge dışı faaliyetlerde, 12 personelimiz ise “Ar-Ge ve Yenilik Projesi”nde destek personeli olarak görev yapmaktadır. Ar-Ge bölümünde görev yapan 12 personelimizin 8’i tam zamanlı, 4’ü de yarım zamanlı olarak çalışmaktadır. Söz konusu personel gelir vergisi teşviğinden yararlanmaktadır. AGİ ödemesi de yapıp yapmayacağımız hususunda bilgilendirmenizi rica ederiz.
CEVAP-10: 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununa, 28.02.2009 tarih ve 27155 (mük.) sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 5838 sayılı Kanunun 8 inci maddesi ile eklenen geçici 75 inci maddesinde ise; “31/12/2013 tarihine kadar, 28/2/2008 tarihli ve 5746 sayılı Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanunun 3 üncü maddesinin ikinci fıkrasında belirtilen Ar-Ge ve destek personelinin, bu çalışmaları karşılığında elde ettikleri ücretleri üzerinden asgari geçim indirimi uygulandıktan sonra hesaplanan gelir vergisinin; doktoralı olanlar için yüzde 90’ı, diğerleri için yüzde 80’i verilecek muhtasar beyanname üzerinden tahakkuk eden vergiden indirilmek suretiyle terkin edilir. Bu süre içerisinde, anılan maddenin bu maddeye aykırı olan hükmü uygulanmaz.” denilmiştir.
Dolayısıyla söz konusu personelinizin proje ile ilgili çalışmaları karşılığında elde ettikleri ücretleri üzerinden hesaplanan gelir vergisinden, asgari geçim indirimi esasına göre bulunan tutar mahsup edildikten sonra bakiye gelir vergisinin doktoralı olan personel için %90’ının, diğerleri için %80’inin verilecek muhtasar beyanname üzerinde tahakkuk eden gelir vergisinden indirilmek suretiyle terkine konu edilmesi gerekmektedir.