28 – 29 Ekim Günü Çalışma
Cumhur Sinan ÖZDEMİR
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı
Baş İş Müfettişi
[email protected]
Okuyucular gönderdikleri e-maillerde Cumhuriyet Bayramı tatilinde çalışan ve çalışmayan işçiye ne şekilde ücret ödeneceği konusunda çok sayıda soru yöneltmişlerdir.
İş Kanununa göre Ulusal bayram ve genel tatil günlerinde işyerlerinde çalışılıp çalışılmayacağı toplu iş sözleşmesi veya iş sözleşmeleri ile kararlaştırılır. Sözleşmelerde hüküm bulunmaması halinde söz konusu günlerde çalışılması için işçinin onayı gereklidir.
Ulusal bayram ve genel tatil günleri İş Kanununda değil, 2429 sayılı Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkında Kanunda belirtilmiştir.
29 Ekim Günü Çalışılır mı?
1923 yılında Cumhuriyetin ilan edildiği 29 Ekim günü Ulusal Bayramdır. Türkiye’nin içinde ve dışında Devlet adına yalnız bugün tören yapılır. Bayram 28 Ekim günü saat 13:00’ten itibaren başlar ve 29 Ekim günü devam eder. (2429 sayılı Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkında Kanun md.1)
Bu Kanunda belirtilen Ulusal Bayram ve genel tatil günleri; Cuma günü akşamı sona erdiğinde müteakip Cumartesi gününün tamamı tatil yapılır. Mahiyetleri itibariyle sürekli görev yapması gereken kuruluşların özel kanunlarındaki hükümler saklıdır. 29 Ekim günü özel işyerlerinin kapanması zorunludur. (2429 sayılı Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkında Kanun md.2)
Yasal düzenleme gereği özel işyerlerinin de 29 Ekim günü kapatılması gerekir. Ancak, işin niteliği gereği sürekli çalışmak zorunda olan Hastane, fırın, otel vb. işyerleri için özel bir düzenleme ve işyerini kapatmayanlar hakkında cezai yaptırım öngörülmemiştir. Bu gerekçeyle Yargıtay (2.CD.17.09.1985, 6678/6909) kapatma yasağına uymayan hakkında beraat kararı vermiştir.
Bayram Günü Cuma, Cumartesi Günü Tatil Olacak mı?
Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkında Kanunun 2/d maddesinde; “Bu kanunda belirtilen Ulusal Bayram ve Genel Tatil Günleri Cuma akşamı sona erdiğinde müteakip Cumartesi gününün tamamı tatil yapılır…” hükmü yer almaktadır. Cumhuriyet Bayramı bu yıl Cuma gününe denk geldi. Cumartesi günü tatil sayılacak mı? Kanunun bu maddesinin düzenleniş amacı, kanunun yayınlandığı tarihte Cumartesi günleri saat 13.00’e kadar çalışma yapılmasıdır. Bu nedenle Cumartesi günü tatil günü sayılmayacaktır[1].
Genel Tatil Ücreti
Ulusal bayram ve genel tatil olarak kabul edilen günlerde işçilere, işveren tarafından bir iş karşılığı olmaksızın bir gündelik tutarında ücret ödenir ve/veya tatil yapmayarak çalışırlarsa ayrıca çalışılan her gün için bir günlük ücreti ödenir. Bu ücrete genel tatil ücreti denir.
Örneğin: 28 Ekim günü saat 13:00’den sonra çalışmayan işçinin ücreti bir iş karşılığı olmaksızın tam olarak ödenecektir. İşçinin gündeliği 30 TL ise, bu işçiye bir iş karşılığı olmaksızın 30 TL ödenecektir. İşçi 13:00’den sonra çalışırsa, yani tam gün çalışırsa, ½ oranında ilave yevmiye ücret olarak 15 TL ödenecektir. İşçiye ödenecek toplam ücret ise 30+15 = 45 TL olacaktır.
Örneğin: 29 Ekim çalışmayan işçinin ücreti bir iş karşılığı olmaksızın tam olarak ödenecektir. İşçinin gündeliği 30 TL ise, bu işçiye bir iş karşılığı olmaksızın 30 TL ödenecektir. İşçi çalışırsa ilave bir yevmiye ücret daha ödenecektir. İşçiye ödenecek toplam ücret 30+30 = 60 TL olacaktır.
Örneklemedeki işçi 1,5 günlük Ulusal Bayram (Cumhuriyet Bayramı) tatilini kullansaydı bir iş karşılığı olmaksızın 2 günlük yevmiyesi karşılığı 60 TL alacaktı. Çalıştığı için ilave 1,5 yevmiye 45 TL ile birlikte 60 + 45 = 105 TL alacaktır.
İlave Ücret Vermeden Yerine İzin Kullandırma
Uygulamada sık karşılaşılan sorunlardan biridir. İşçilerin Ulusal Bayram ve genel tatil günlerinde çalışıp müteakip gün izin kullanarak ilave ücret ödenmemesi mümkün değildir. Bu tür uygulamalar Kanuna aykırıdır. Kanun koyucu Ulusal Bayram ve genel tatil günlerinde çalışan işçileri ödüllendirmek için ek bir ödeme öngörmüştür.
Vardiya (Posta) Çalışmasında Genel Tatil Ücreti
Gün dönümü 24:00 veya 00:00 saatlerinden itibaren başlar. Bu saatlerden sonra genel tatil günü başlamışsa ve o vardiyada kim çalışmışsa ilave bir yevmiye ücret alacaktır.
Örneğin: 27 Ekim gecesi saat: 24:00 vardiyasında işe başlayanların vardiyası 28 Ekim saat 08.00’de bitmektedir. 08:00 vardiyasında başlayanların 16:00’da, 16:00’da başlayanların ise 24:00’de bitmektedir. 16:00–24:00 başlayanlar tam gün çalıştıklarından ilave bir yevmiye, 08:00–16:00 vardiyasında çalışanlar ise (08:00–13:00 çalışması normal mesai olduğundan) ½ oranında ilave yevmiye alacaklardır. 24:00–08:00 vardiyasında çalışanlar ise normal çalışma yaptıklarından ilave bir ücret alamayacaklardır. 29 Ekim 24:00 veya 00:00 saatine kadar (vardiya şekline bakılmaksızın) çalışan tüm işçiler ilave bir yevmiye ücret alacaklardır.
Sonuç
Ulusal Bayram ve genel tatil günlerinde çalışan işçilere ilave bir yevmiye ücreti ödemeyen işverenlere idari para cezası uygulanacağına yönelik İş Kanununda açık bir hüküm yoktur. Yerleşik yargı kararları ve kanaatimce İş Kanunu 102/a maddesine göre ceza uygulanacaktır ve uygulanmaktadır. Ceza miktarı 2010 yılında her işçi için 114 TL’dir.
Örneğin Özel M…hastanesinde 100 hemşire vb. personel Ulusal bayram günü çalışmış ve ücreti ödenmemişse 100 x 114 = 11.400 TL ceza uygulanacaktır.
İşçiye yapılacak tatil günü çalışması ödemesi sigorta primi ve vergiye (stopaj) tabi olduğundan işverenlerce ödenmediği takdirde geriye dönük verilecek ek belgeler nedeniyle ilgili kurumlar nezdinde de sorunlar yaşanabilecektir.
İşverenlerin cezaya muhatap olmamak için genel tatil günleri çalışan işçilere haklarını ödemesi gerekir.
Yargıtay 9. Hukuk Dairesi Kararı E: 2012/23462
Esas No: 2012/23462
Karar No: 2012/37672
Tarih: 14/11/2012
“…Davacının devamsızlık yaptığı ileri sürülen 09.04.2004 tarihi Cuma gününe, 10/04/2004 tarihi ise Cumartesi gününe denk gelmektedir.
Her ne kadar bilirkişi Cumartesi gününün yarım gün olduğunu ve bu nedenle davacının üst üste 2 değil, 1,5 gün devamsızlık yaptığını belirtmişse de, yarım gün çalışılsa dahi Cumartesi gününün bir iş günü olması ve bugün işe gelinmediğinin de sabit oluşu karşısında, devamsızlıkta ardı ardına iki iş günü olgusu gerçekleşmiş olup, aksi yöndeki bilirkişi raporuna itibar edilmesi hatalıdır.”
Dip Notlar:
[1] Yargıtay 9.HD-E:2003/15690-K:2003/16489-T:09.10.2003
