İş Kazası Durumunda İşçi Ne Yapmalı?
Cumhur Sinan ÖZDEMİR
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı
Baş İş Müfettişi
csnozdemir@gmail.com
Önceden planlanmayan, bilinmeyen veya kontrol dışına çıkan,çevresine zarar verebilecek nitelikteki olaylara kaza denir. Kaza sonucu meydana gelen zarar insan unsuruna yönelik ise ceza hukukunun ve Sosyal Güvenlik Kurumu mevzuatının,mala gelen zarar da ise genel hukukun kuralları işler. Genel hukuk kuralları bakımından kaza olayının cinsini belirlemek için meydana gelen olayla, oluş yeri ve nedeni arasında bir neden-sonuç ilişkisi bulunması gerekir. İş kazalarının etkileri sadece işçilerle sınırlı kalmamakta özelikle işverene büyük maliyetlere de neden olmaktadır.
İş Kazası
- Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada,
- İşveren tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle sigortalı kendi adına ve hesabına bağımsız çalışıyorsa yürütmekte olduğu iş nedeniyle,
- Bir işverene bağlı olarak çalışan sigortalının, görevli olarak işyeri dışında başka bir yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda,
- 5510 sayılı Kanunun 4/a (eski SSK) maddesi kapsamındaki emziren kadın sigortalının, iş mevzuatı gereğince çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda,
- Sigortalıların, işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş gelişi sırasında meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan bedenen ya da ruhen özre uğratan olaya iş kazası denir.
İş kazası sayabilmek için; Kazayı geçiren kişinin sigortalı olması, kazanın meydana gelmesi, kaza ile sonuç arasında uygun bir illiyet bağının bulunması kaza sonucu bedence veya ruhça özre uğraması ve bu unsurların bir arada gerçekleşmesi gerekmektedir. Ancak İş kazası işin yürütümü sırasında meydana gelen olayı ifade etmekte ise de, yapılan işle ilgisi olmayan hal ve durumlarda meydana gelen olayları da kapsamaktadır.
Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada meydana gelen olayların yapılan işle ilgili olup olmadığına bakılmaksızın iş kazası sayılması gerekmektedir. Bu bakımdan sigortalıların;
– Avluda yürürken düşmesi,
– Dinlenme saatinde top oynarken ayağının burkulması,
– Bahçedeki meyve ağacından meyve toplarken düşmesi,
– Yemek yerken elini kesmesi,
– Dinlenme odasında dinlenirken sobadan zehirlenmesi,
– İşyerinde intihar etmesi,
– İşyeri sınırları içinde bulunan havuzda boğularak ölmesi,
– Ücretli izinli bulunduğu sırada çalıştığı işyerindeki arkadaşlarını ziyaret için geldiğinde kaza geçirmesi,
– Araçlarla çalışanların bu araçlarda geçirecekleri kazalar iş kazası olarak kabul edilecektir.
Herhangi bir olayla ilgili olmaksızın işyerinde geçirdiği bir kalp krizi veya başka bir hastalık nedeniyle vefat eden sigortalının ölümünün iş kazası olarak kabulüne imkân bulunmamaktadır.
İş Kazası Bildirimi
5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu 13 ve 14 ile 4857 sayılı İş Kanunu 77.maddesi hükümleri gereği iş kazası ve meslek hastalığının en geç üç işgünü içinde elektronik ortamda bildirilmesi zorunludur. Elektronik ortamda bildirim sonrası SGK’ya ve ÇSGB’ye bildirim yapılmasına gerek bulunmamaktadır.
İş Kazası Durumunda İşçi Ne Yapmalı?
1- İş kazasına maruz kalan işçinin öncelikle hastane belgelerinin iş kazası olarak düzenlenip düzenlenmediğini takip edilmelidir.
2- İş kazasının Sosyal Güvenlik Kurumu ile Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına bildirilip, bildirilmediği takip edilmelidir.
3- İş kazası durumunda kaza geçiren işçi sağlık kuruluşunda görevli güvenlik güçlerine vereceği ifadeye dikkat etmelidir. Örneğin “kaza benim kusurumdan kaynaklandı, işverenimdem şikâyetçi değilim” şeklinde verilecek ifade sonucu işveren hakkında açılacak ceza davası kanaatimce takipsizlikle sonuçlanabilir.
4- İş kazası süresince işveren tedavi konusunda gerekli hassasiyeti göstermez ise idari yönden Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına şikâyet edileceği, adli yönden ise maddi-manevi tazminat davası açılacağı hususu yazılı olarak iletilmelidir.
5- İş kazası sonucu işçi işten çıkartılmış ise en kısa sürede İş Mahkemesi nezdinde dava açması gerekir.
Sonuç
İş kazası durumunda işveren iş kazasını Sosyal Güvenlik Kurumu ile Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına bildirmek, işçinin tedavisine yönelik gerekli hassasiyeti göstermek zorundadır. Aksi halde idari ve adli yönden cezai yaptırımlarla karşılacaktır.