İndirimli Bina Vergisi Uygulaması
S.Tunahan BAYKARA
Sayıştay Denetçi Yrd.
satuba2000@yahoo.com
GİRİŞ
1319 sayılı Emlak Vergisi Kanununun 4962 sayılı[1] kanunun 15. maddesi ve 5378 sayılı[2] kanunun 22 nci maddesi ile değişikliklere uğramış 8 inci maddesinin ikinci fıkrasında;
“Bakanlar Kurulu, kendisine bakmakla mükellef kimsesi olup onsekiz yaşını doldurmamış olanlar hariç olmak üzere hiçbir geliri olmadığını belgeleyenlerin, gelirleri münhasıran kanunla kurulan sosyal güvenlik kurumlarından aldıkları aylıktan ibaret bulunanların, gazilerin, özürlülerin, şehitlerin dul ve yetimlerinin Türkiye sınırları içinde brüt 200 m2’yi geçmeyen tek meskeni olması (intifa hakkına sahip olunması hali dahil) halinde, bu meskenlerine ait vergi oranlarını sıfıra kadar indirmeye yetkilidir. Bu hüküm, yukarıda belirtilenlerin tek meskene hisse ile sahip olmaları halinde hisselerine ait kısım hakkında da uygulanır. Muayyen zamanda dinlenme amacıyla kullanılan meskenler hakkında bu hüküm uygulanmaz. Geliri olmadığını belgelemenin usul ve esaslarını belirlemeye Maliye Bakanlığı yetkilidir.” hükmü yer almaktadır.
Anılan hükmün verdiği yetkiye dayanılarak değişik tarihlerde çıkarılan ve son olarak 29 Aralık 2006 tarihli Resmi gazetede yayımlanan 2006/11450 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı; “… 2007 yılı ve müteakip yıllar için sıfıra indirilmiştir….” şeklinde olduğundan, ve bu kararda bir değişiklik yapılmadığından, Türkiye sınırları içinde brüt alanı 200 m2 yi aşmayan tek konuta sahip olmaları halinde makalenin kapsam kısmında sayacağımız kişiler Emlak Vergisini(bina vergisi) 2010 da da ödemeyeceklerdir. İndirimli Bina Vergisi Uygulaması, makalenin uygulamanın kapsamı ile ilgili kısmı dışındaki bölümünde soru cevap şeklinde ilgili tebliğ ve özelgelerden alıntılarla anlatılmaya çalışılacaktır.
A- İNDİRİMLİ BİNA VERGİSİ UYGULAMASININ KAPSAMI
İndirimli Bina Vergisi uygulaması Emlak Vergisi Kanununun birinci kısmında yer alan Bina Vergisi ile ilgili olup Emlak Vergisi Kanunu 8/2 maddesinde yer almaktadır. Emlak Vergisinin ikinci kısmında yer alan Arazi Vergisi için böyle bir uygulama yoktur. Bu yüzden uygulamaya bazı çevrelerce ‘indirimli emlak vergisi uygulaması’ denmesi yerinde bir adlandırma olmamaktadır. Çünkü bahsedildiği üzere indirimli oran uygulaması sadece Emlak Vergisinin Bina Vergisi kısmıyla ilgilidir.
1319 sayılı Emlak Vergisi Kanununun 8 inci maddesinin ikinci fıkrasında indirimli Bina Vergisi uygulamasından yararlanabilecekler şu şekilde sayılmıştır:
– Kendisine bakmakla mükellef kimsesi olup onsekiz yaşını doldurmamış olanlar hariç olmak üzere hiçbir geliri olmadığını belgeleyenler,
– Gelirleri münhasıran kanunla kurulan sosyal güvenlik kurumlarından aldıkları emekli, dul, yetim, ölüm ve malûliyet aylığından ibaret bulunanlar ,
– Gaziler,
– Özürlüler,
– Şehitlerin dul ve yetimleri.
B – UYGULAMADA KARŞILAŞILAN ÖZEL DURUMLAR
Uygulamadan yararlanmak isteyenler öncelikle kendi durumlarını ilgili belediyelere bildirmek zorundalar. İlgili bildirim formları ve taahhütnameler Emlak Vergisi Kanunu 38, 44 ve 47 seri nolu tebliğlerde yer almakta ayrıca belediyelerde ilgili bölümlerden talep edilebilmektedir. Buna, yukarıda tek tek sayılanların uygulamadan yararlanabilmesi için gereken özel şart diyebiliriz. Ancak bir de genel şart var ki bu da bu kişilerin Türkiye sınırları içinde brüt 200 m2‘yi geçmeyen tek konuta veya tek konutta hisseye sahip olmalarıdır. (intifa hakkına sahip olunması hali dahil)
1-) Tek konuta veya birden fazla konuta sahip olmada Tapu Kaydı belirleyici mi?
Görüldüğü gibi tek konuta veya tek konutta hisseye sahip olma ya da intifa hakkına sahip olma uygulamadan yararlanma için çok önemli. Emlak Vergisi Kanunu’na göre Bina Vergisi mükellefi olmak için o binanın mülkiyetinin tapuda kayıtlı olmasına gerek yoktur. Emlak Vergisi Kanununda Bina Vergisinin yer aldığı birinci kısmın Mükellef başlıklı 3.maddesinde aynen şöyle demektedir;
“Bina Vergisini, binanın maliki, varsa intifa hakkı sahibi, her ikisi de yoksa binaya malik gibi tasarruf edenler öder. Bir binaya paylı mülkiyet halinde malik olanlar, hisseleri oranında mükelleftirler. Elbirliği mülkiyette malikler vergiden müteselsilen sorumlu olurlar.”
Sonuç olarak tapuya kayıtlı olsun olmasın her bina için Bina Vergisi vardır. Tapuya kayıtlı olsun olmasın tek konutu olan kişinin tamamına veya hissesine (ya da intifa hakkına) sahip olduğu diğer konut tapuya kayıtlı olsun olmasın kişi uygulamadan yararlanamayacaktır.
2-) Uygulamadan yararlanabilmek için sahip olunan bina ne tür özellikte olması lazım?
Sahip olunan bina, mesken (konut) olup bir tane olacak ve brüt 200 m2‘yi geçmeyecektir. Söz konusu mesken dinlenme (yazlık, yayla evi gibi) amacıyla değil, sürekli olarak kullanılacaktır.
3-) 18 Yaş altı çocuğa kanunen bakmak zorunda olan kişinin de hiçbir geliri yoksa
Kendisine kanunen bakmakla mükellef kimsesi bulunan 18 yaşını doldurmamış çocukların 200 m2’yi geçmeyen mesken binalarına ait verginin hesabında ise, indirimli bina vergisi oranının uygulanması mümkün olmayıp, normal bina vergisi oranı uygulanacaktır. Ancak, hiçbir geliri olmayan çocuğa kanunen bakmakla mükellef olan veli veya vasinin de hiçbir gelirinin bulunmadığının belgelenmesi halinde, 18 yaşını doldurmamış bulunan çocuğun sahip olduğu tek meskene ait bina vergisinin hesabında indirimli vergi oranı uygulanabilecektir. (Emlak Vergisi Kanunu 38 seri nolu tebliğ I-2 kısmı)
4-) İndirimli orandan faydalanmak için bizzat konutta oturmak şartı var mı?
İndirimli vergi oranının uygulanması için meskende bizzat oturma şartı aranmamaktadır. Bu nedenle, sahip olduğu tek meskeni kiraya verip, kirada oturanlar da diğer şartları taşımaları kaydıyla indirimli vergi oranından faydalanabileceklerdir. (Emlak Vergisi Kanunu 38 seri nolu tebliğ I-3/a kısmı)
Konuyla ilgili verilen özelgede[3];
“… özürlü olup, tek meskeni bulunan ve bu meskenini de kiraya vererek size (eşine) ait evde oturan eşinizin bu meskeni için indirimli (sıfır) bina vergisi oranının uygulanmasına imkan bulunmamaktadır” Denilmektedir. Yani böyle bir durumda uygulamadan yararlanmak için illa ki kirada oturmak gerekiyor. Yine bir başka özelgede[4] de kiraya verilen konutla ilgili indirimli bina vergisi uygulamasından yararlanmanın tek yolunun kirada oturmak olduğu şu şekilde vurgulanmıştır:
“… Kanunla kurulan sosyal güvenlik kuruluşlarının ilgili birimlerinde aktif sigortalı kaydınızın bulunmaması, hizmet karşılığı elde edilen ücret geliri, ticari, sınai ve mesleki faaliyet geliri, tarımsal faaliyet geliri, menkul ve gayrimenkul geliri, faiz ve temettü geliri veya benzeri türde bir gelirinizin olmaması hallerinde sahibi bulunduğunuz 200 m2 yi geçmeyen tek meskeni kiraya verip, kirada oturmanız şartıyla indirimli vergi oranından (bina) faydalanmanız mümkün bulunmaktadır”
5-) Tek konutta hisseye sahip olunması durumda indirim nasıl uygulanacak?
200 m2’yi geçmeyen tek meskene hisse ile sahip olunması halinde indirimli vergi oranı, meskenin vergi değerinin hisseye isabet eden kısmına uygulanacaktır. Birden fazla meskeni olanların veya birden fazla meskende hisseye sahip olanların meskenlerine indirimli vergi oranı uygulanmayacaktır. (Emlak Vergisi Kanunu 38 seri nolu tebliğ I-3/b ve c kısmı)
6-) Yazlık evler için uygulamadan yararlanmak mümkün mü?
Muayyen zamanlarda dinlenme amacıyla kullanılan meskenler için söz konusu indirimli vergi oranının uygulanması mümkün değildir. (Emlak Vergisi Kanunu 38 seri nolu tebliğ I-3/d bendi).
7-) Ayrıca İşyeri, Arsa, arazi varsa veya bir başka gelir elde ediliyorsa uygulamadan yararlanılabilir mi?
Sosyal güvenlik kurumlarından emekli, dul, yetim, ölüm ve malûliyet aylığı alanların, bu aylıkları dışında başka gelirlerinin bulunması halinde, bunların meskenine indirimli vergi oranı uygulanmayacaktır. Mükelleflerin gelir getirmeyen işyeri, arsa ve araziye sahip olmaları, indirimli vergi oranından yararlanmalarına engel teşkil etmemektedir. (Emlak Vergisi Kanunu 38 seri nolu tebliğ I-3/e bendi). Ayrıca ilgili özelgede[5];
“… emekli olmanız ve emekli aylığından başka bir geliriniz olmaması nedeniyle sahibi bulunduğunuz tek mesken için indirimli Emlak Vergisi oranından yararlanmanız gerekmekte olup, söz konusu meskeniniz haricinde gelir getirmeyen hisseli arsanızın bulunması sahibi bulunduğunuz bina için indirimli Emlak Vergisi oranından yararlanmanıza engel teşkil etmeyecektir.” Denilmiştir.
Bu arada elde edilecek diğer gelir Menkul Sermaye İradı ise belli sınırlar dahilinde uygulamadan yararlanmaya izin verilmektedir. Yine gaziler ile şehitlerin dul ve yetimleri için bina vergisi indiriminden yararlanabilmesi için herhangi bir faaliyet veya gelir şartı aranılmayacaktır. Emlak Vergisi Kanunu 45 seri nolu tebliğin 3. bölümünde bu konuyla ilgili şu hususlara yer verilmiştir:
“… Hiçbir geliri olmadığını belgeleyenler ile münhasıran Kanunla kurulan sosyal güvenlik kurumlarından aylık alanların; elde ettikleri ve yıllık tutarı toplamı bina vergisi indiriminden yararlanılan yıldan bir önceki yılda geçerli olan ve Gelir Vergisi Kanununun 103 üncü maddesinde yazılı tarifenin ikinci gelir diliminde yer alan tutarı geçmeyen her türlü menkul sermaye iradı geliri, söz konusu mükelleflerin indirimli (sıfır) bina vergisi oranından yararlanmalarına engel teşkil etmediğinden, indirimli (sıfır) bina vergisi oranı uygulamasından yararlanan bu durumdaki mükellefler hakkında ceza ve gecikme faizinin uygulanmaması, uygulanmış olan ceza ve gecikme faizinin terkin edilmesi ve tahsil edilmiş olanların ise red ve iade edilmesi gerekmektedir.
Diğer taraftan, Türkiye sınırları içinde brüt 200 m2’yi geçmeyen, tek meskeni bulunan (intifa hakkına sahip olunması hali dahil) gaziler ile şehitlerin dul ve yetimlerinin bina vergisi indiriminden yararlanabilmesi için herhangi bir faaliyet veya gelir şartı aranılmayacak, bunlar herhal ve takdirde bina vergisi indiriminden yararlanacaklardır.”
😎 Ayrıca tasarrufu kısıtlı bir arsaya hissedar olmak uygulamadan yararlanmayı engeller mi?
İlgili özelgede[6];
“… Emekli olmanız ve emekli aylığından başka bir gelirinizin olmaması nedeniyle sahibi bulunduğunuz tek mesken için indirimli Emlak Vergisi oranından yararlanmanız gerekmekte olup söz konusu mesken haricinde, tasarrufu kısıtlı bir arsanın 1/6 hissesine sahip olmanız indirimli Emlak Vergisinden yararlanmanıza engel oluşturmamaktadır..” denilmektedir.
9-) Gayri Menkul Sermaye İradında da Menkul Sermaye İradı gibi bir sınır var mı?
Uygulamadan yararlanmak isteyenler çok az dahi olsa kira geliri elde etmemelidirler. Aksi takdirde indirimli bina vergisi uygulamasından faydalanamayacaklardır.
Konuyla ilgili özelgede[7];
“… Mükellef, 1/190 hissesine sahip olduğu site müştemilatının kiraya verilmesinden elde edilen gelirde hissesi nispetinde pay sahibi bulunmaktadır. Bu durumda, söz konusu site müştemilatının site yönetim kurulunca kiraya verilerek gelir elde edilmesi ve bu gelirin ………………………’nun hissesine düşen kısmının, mükellefin de katılmak zorunda bulunduğu sitenin sevk ve idaresi ile ilgili harcamalarda kullanılması nedeniyle adı geçen, sosyal güvenlik kurumlarından aldığı emekli aylığı dışında gelir elde etmiş olmakta, bu nedenle de sahip olduğu mesken için indirimli (sıfır) bina vergisi oranının uygulanmasına imkan bulunmamaktadır.” Denilmektedir.
10-) 200 m2 sınırı hissede geçmeyip toplamda geçerse ne olur?
İlgili özelgede[8]
“… Kanunun 8 inci maddesinde bahsi geçen muafiyet hükmü, Türkiye sınırları içinde hisseli veya tam mülkiyet kapsamında brüt yüzölçümü 200 m2 yi geçmeyen meskenlere tanınmıştır. Dolayısıyla brüt yüzölçümü 200 m2’ yi geçen meskene hisse ile sahip olunsa dahi söz konusu muafiyet hükmünün uygulanmasına Kanunen imkan bulunmamaktadır.” Denilmiştir.
11-) Bir binaya iştirak halinde sahip olunması ve iştirakçilerden birinin de aynı zamanda intifa hakkı sahibi olması bu kişinin de şartları taşıması durumunda
İlgili özelgede[9];
“… bir binaya iştirak halinde sahip olunması ve iştirakçilerden birinin de aynı zamanda intifa hakkı sahibi olması durumunda Emlak Vergisi mükellefiyetinin intifa hakkı sahibi tarafından yerine getirilmesi icap etmekte olup, kuru mülkiyet sahibi diğer iştirakçiler için Emlak Vergisi mükellefiyetinin tesisine imkan bulunmamaktadır …
… gayrimenkulün intifa hakkı sahibinin gerek Kanun hükmü gerekse de genel tebliğlerindeki şartlara haiz olması halinde (sıfır) oranlı Emlak (bina) Vergisi indiriminden yararlandırılması gerekmektedir. ” denilmektedir.
12-) Çalışan Özürlü uygulamadan yararlanabilir mi?
31/12/2005 tarihli ve 26040 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 47 Seri No.lu Emlak Vergisi Kanunu Genel Tebliğinde; çalışan özürlülerin Emlak Vergisi Kanununun yukarıda açıklanan 8 inci maddesi hükmündeki indirimli bina vergisi oranından yararlanabilmeleri için bu durumlarını tam teşekküllü Devlet hastanesinden alınmış olan sağlık kurulu raporu ile ilgili belediyelere belgelendirmelerinin gerektiği açıklanmış olup, özürlülük derecesine yer verilmemiştir. Ayrıca buradan çalışan özürlülerin uygulamadan yararlanabileceği çıkarılabilecektir.
13-) Eşlerin durumu uygulamadan yararlananları etkiler mi?
Gerek Kanun maddesi gerekse de Tebliğ hükümlerinin incelenmesinden anlaşılacağı üzere indirimli vergi oranından yararlanması öngörülenlerin, eşlerine ait herhangi bir gelirin veya gayrimenkulün bulunması bu kişilerin indirimli vergi oranından yararlanmalarına engel teşkil etmemektedir.
14-) Geçmişe dönük düzeltme imkânı var mı?
Konuyla ilgili özelgede[10];
“… Gerekli şartları taşıyan mükelleflerin söz konusu formu veya emlak vergisi bildirimini süresinde vermemeleri indirimli (sıfır) bina vergisi oranının uygulanmasına engel teşkil etmemektedir. Sıfır oranlı bina vergisi indiriminden yararlanma talebinde bulunmamış mükelleflerin, daha sonra indirimli bina vergisi oranından faydalanmak için gerekli formları vermeleri halinde, ilgili yıllarda (sıfır) bina vergisi oranının uygulanması ve mesken binalarına ilişkin vergileri hakkında, düzeltme zamanaşımı süresi göz önünde bulundurulmak suretiyle geçmişe dönük düzeltme yapılması mümkün bulunmaktadır.”
15-) Uygulamadan yararlanmada vatandaşlık şart mı?
İlgili özelgede[11];
“… hiçbir geliri olmadığını beyan ederek indirimli vergi oranından yararlanmak isteyen ………………….’nin Alman vatandaşlığına geçmiş olması indirimli bina vergisi oranından yararlanmasına engel teşkil etmeyeceğinden mükellef beyanına göre işlem tesis edilmesi gerekmektedir” Denilmiştir.
16-) İlgili diğer özel hususlar[12]
* Eşlerden her ikisinin de emekli aylığı alması ve tek bir meskenlerinin olması halinde mesken hisseli ise her iki emeklinin de hisseleri nispetinde, hisseli olmayıp emekli olan eşlerden birinin adına kayıtlı olması halinde adına kayıtlı emeklinin indirimli bina vergisi oranından yararlanması gerekmektedir.
* Eşlerden her ikisinin de emekli aylığı alması ve her ikisinin de tam veya hisseli birer meskenlerinin olması halinde eşlerin ayrı ayrı indirimli bina vergisi oranından yararlanması gerekmektedir.
* Hiçbir geliri olmadığını taahhüt eden veya gelirleri münhasıran kanunla kurulan sosyal güvenlik kurumlarından aldıkları aylıktan ibaret bulunanların, eşleri adına kayıtlı birden fazla gayrimenkulün bulunması bu mükelleflerin indirimli bina vergisi oranından yararlanmalarına engel teşkil etmemektedir.
* Eşlerden yalnızca birinin emekli olması ve emekli olmayan eşin tek meskene sahip olması halinde kendisine ait hiçbir geliri olmadığını taahhüt etmesi durumunda indirimli bina vergisi oranından yararlanması mümkün bulunmaktadır.
* Kanunla kurulan sosyal güvenlik kurumlarından emekli olmuş ancak henüz emekli aylığı bağlanmamış kişilerin de talepte bulunmaları halinde indirimli bina vergisi oranından yararlanmaları gerekmektedir.
* Yurtdışından emekli olan mükellefin emekli aylığı dışında başkaca bir gelirinin olmaması halinde Türkiye sınırları içinde sahip olduğu tek gayrimenkulden dolayı indirimli bina vergisi oranının uygulanması icap etmektedir.
SONUÇ
2010 yılı için emlak vergisinin diğer vergiler gibi yeniden değerleme oranında çok cüzi şekilde artmayıp özellikle bazı şehirlerde ve bazı semtlerde epey artacak olması haliyle bu vergiden kurtulmanın yollarını araştırma çabaları ve bu anlamda kanunun 8. maddesinde kapsama dahil olanların eskisinden daha fazla indirimli orandan faydalanma isteklerini arttırdı. Vergi kaçırmaya teşebbüs etmektense vergi kanunlarında ve bu arada Emlak Vergisi Kanunu’nda sunulmuş olan avantajların değerlendirilmesi, yasal sınırlar içerisinde vergi yükünün hafifletilmesi çabalarına girmek mükelleflerin en doğal hakkıdır. Makalede daha çok uygulamada karşılaşılan özel durumlar ele alınarak kafalarda yer alan mevzuat ve uygulama ile ilgili tereddütlerin giderilmesi amaçlanmıştır.
Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması ve Vakıflara Vergi Muafiyeti Tanınması Hakkında Kanun 07.08.2003 tarih ve 25192 sayılı R.G’de yayımlanmıştır.
Özürlüler ve Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun 07.07.2005 tarihli ve 25868 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır
15.10.2008-5283 tarih ve B.07.1.GİB.4.34.18.01/6-1.128.48.10803/ sayılı İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı Mükellef Hizmetleri Diğer Vergiler Grup Müdürlüğü’nün özelgesi
B.07.4.DEF.0.34.12.2.EMLK:50-12150/6323 sayılı İst. Defterdarlık Vasıtalı Vergiler Gelir Gr. Müd. Özelgesi
21.03.2001/1504 tarih ve B.07.4.DEF.0.34.12.2.50-11893 sayılı İstanbul Valiliği Vasıtalı Vergiler Gelir Müdürlüğü özelgesi
B.07.4.DEF.0.34.12.2.EMLK:50-12210 sayılı İstanbul Valiliği Defterdarlık Vasıtalı Vergiler Gelir Müdürlüğü özelgesi
B.07.4.DEF.0.34.12.2.EMLK:50-12190 sayılı İstanbul Valiliği Defterdarlık Vasıtalı Vergiler Gelir Müdürlüğü özelgesi
02.06.2008/1662 tarih ve B.07.1.GİB.4.34.18.01/6-1.157.21 sayılı İstanbul V.D.B Mükellef Hizmetleri Diğer Vergiler Grup Müd. Özelgesi
17/03/2008-783 tarih ve B.07.1.GİB.4.34.18.01/6-1.142.6.3034 sayılı İstanbul V.D.B Mükellef Hizmetleri Diğer Vergiler Grup Müd. Özelgesi
27/07/2008-3424 tarih ve B.07.1.GİB.4.34.18.01/6-1.113.34.7314/ sayılı İstanbul V.D.B Mükellef Hizmetleri Diğer Vergiler Grup Müd. Özelgesi
B.07.4.DEF.0.34.12.2-EMLK:50-12215 sayılı İstanbul Defterdarlığı Vasıtalı Vergiler Gelir Müd. Özelgesi.
B.07.4.DEF.0.34.12.2-EMLK:50-12213 sayılı İstanbul Defterdarlığı Vasıtalı Vergiler Gelir Müd. Özelgesi
