Site icon Alomaliye.com Güncel Mevzuat, Muhasebe, Ekonomi, Vergi, SGK Haberleri

Gider Pusulasının Düzenlenmesini Gerektiren Haller ve Özellik Arz Eden Hususlar

Alomaliye Mevzuat Ekibi

Gider Pusulası Düzenlenmesi

H.Hakan KIVANÇ
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Yıldız Teknik Üniversitesi Öğretim Görevlisi
h.hakankivanc@gmail.com

Emre POYRAZ
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
emrepoyrazz@gmail.com

I.GİRİŞ

Beyan usulüne dayalı vergilemede işlemlerin kavranabilmesi yönünden belgelerle tevsik edilmesi esası benimsenmiştir. Bu nedenle mükellefler mal ve hizmet alımları ile giderlerini bir belgeye dayandırmak zorundadırlar.

213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun 234 üncü maddesi ile birinci ve ikinci sınıf tüccarlar, kazancı basit usulde tespit edilenler, defter tutmak mecburiyetinde olan serbest meslek erbabı ve çiftçilerin; vergiden muaf esnaftan yapacakları mal ve hizmet alımları ile birinci ve ikinci sınıf tüccarların, zati eşyalarını satan kimselerden satın aldıkları mallar için gider pusulası düzenlemesi öngörülmüştür. Maliye Bakanlığı, Vergi Usul Kanunu’nun mükerrer 257 nci maddesinin verdiği yetkiyi kullanarak gider pusulasının kullanım alanını yayımladığı çeşitli tebliğlerle genişletmiştir.

Bu yazımızda gider pusulasının kanundaki yeri, şekil şartları, düzenlenmesini gerektiren haller ve gelir vergisi tevkifatına ilişkin özellik arz eden durumlarla ilgili açıklamalar yapacağız.

II.GİDER PUSULASI TANIMI VE ŞEKİL ŞARTLARI

213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun “fatura yerine geçen vesikalar” la ilgili bölümünde yer alan 234 üncü maddesinde “Gider Pusulası”;

“Birinci ve ikinci sınıf tüccarlar, kazancı basit usulde tespit edilenlerle defter tutmak mecburiyetinde olan serbest meslek erbabının ve çiftçilerin:

  1. (Mülga: 22.7.1998 – 4369/82 md.)
  2. (Mülga: 22.7.1998 – 4369/82 md.)
  3. Vergiden muaf esnafa; yaptırdıkları işler veya onlardan satın aldıkları emtia içinde tanzim edip işi yapana veya emtiayı satana imza ettirecekleri gider pusulası vergiden muaf esnaf tarafından verilmiş fatura hükmündedir. Bu belge birinci ve ikinci sınıf tüccarların, zati eşyalarını satan kimselerden satın aldıkları altın, mücevher gibi kıymetli eşya için de tanzim edilir.

Gider pusulası, işin mahiyeti, emtianın cins ve nev’i ile miktar ve bedelini ve iş ücretini ve işi yaptıran ile yapanın veya emtiayı satın alan ile satanın adlarıyla soyadlarını (Tüzel kişilerde unvanlarını) ve adreslerini ve tarihi ihtiva eder ve iki nüsha olarak tanzim ve bir nüshası işi yapana veya malı satana tevdi olunur.

(Ek : 30/12/1980 – 2365/37 md.) Gider pusulaları, seri ve sıra numarası dahilinde teselsül ettirilir.”  şeklinde ifade edilmiştir.

Maliye Bakanlığı, 01.02.1994 tarih ve 21536 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 225 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile gider pusulası düzenlenmesi konusunda aşağıdaki açıklamaları yapmıştır;

1-Gider pusulalarında, işin mahiyeti, cinsi, adedi, fiyatı, tutarı, toplamı, tevkif edilen vergi oranı ve net tutarı; işi yaptıran ile yapanın veya emtiayı satın alan ile satanın adlarıyla soyadları (Tüzel kişilerde unvanları) adresleri, varsa vergi dairesi ve hesap numarası, seri ve müteselsil sıra numarası ve düzenleme tarihine ilişkin bilgilere yer verilecektir.

2-Gider pusulaları, mükellefler tarafından anlaşmalı matbaalara bastırılacak veya notere tasdik ettirilecektir. Gider pusulalarının anlaşmalı matbaalarda bastırılması veya kullanılmasında “Vergi Usul Kanunu Uyarınca Vergi Mükellefleri Tarafından Kullanılan Belgelerin Basım ve Dağıtımı Hakkında Yönetmelik” hükümlerine uyulacaktır.

3-Gider pusulası en az iki örnek olarak düzenlenecektir. En az iki örnek düzenlenmeyen ve yukarıdaki bilgileri eksik olan gider pusulası hiç düzenlenmemiş sayılacaktır.

4-Düzenlenen gider pusulalarının ilk örneği işi yapana veya malı satana verilecek, ikinci örneği ise düzenleyen tarafından saklanacaktır.

Ayrıca, 06.12.1998 tarih ve 23545 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 215 Sıra No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliği’ne göre; gider pusulası düzenlenmesinin mümkün olmadığı durumlarda münhasıran bu tür ödemelere ilişkin olmak üzere Vergi Usul Kanunu’nun mükerrer 257 nci maddesinin Maliye Bakanlığı’na verdiği yetkiye istinaden, düzenlenecek banka dekontları da gider pusulası hükmünde kabul edilecektir.

III. GİDER PUSULASININ DÜZENLENMESİNİ GEREKTİREN HALLER VE GELİR VERGİSİ TEVKİFATINDA ÖZELLİK ARZEDEN DURUMLAR

Birinci ve ikinci sınıf tüccarlar, kazancı basit usulde tespit edilenler, defter tutmak mecburiyetinde olan serbest meslek erbabı ve çiftçiler, vergiden muaf esnafa yaptırdıkları işler veya onlardan satın aldıkları emtia için gider pusulası düzenlemek zorundadır.

Kimlerin vergiden muaf esnaf olduğu, Gelir Vergisi Kanunu’nun 9 uncu maddesinde açıklanmıştır.

Gelir Vergisi Kanunu’nun 9 uncu maddesine göre;

  1. Motorlu nakil vasıtaları kullanmamak şartı ile gezici olarak veya bir işyeri açmaksızın perakende ticaret ile iştigal edenler (Giyim eşyalarıyla zati ve süs eşyaları, değeri yüksek olan ev eşyaları ile pazar takibi suretiyle gıda, bakkaliye ve temizlik maddelerini ve sabit iş yerlerinin önünde sergi açmak suretiyle o iş yerlerinde satışı yapılan aynı neviden malları satanlar hariç)
  2. Bir işyeri açmaksızın gezici olarak ve doğrudan doğruya müstehlike iş yapan hallaç, kalaycı, lehimci, musluk tamircisi, çilingir, ayakkabı tamircisi, kundura boyacısı, berber, nalbant, fotoğrafçı, odun ve kömür kırıcısı, çamaşır yıkayıcısı ve hammallar gibi küçük sanat erbabı;
  3. Köylerde gezici olarak her türlü sanat işleri ile uğraşanlar ile aynı yerlerde aynı işleri bir işyeri açmak suretiyle yapanlardan 47 nci maddede yazılı şartları haiz bulunanlar (51 nci madde şümulüne girenler bu muafiyetten faydalanamazlar);
  4. Nehir, göl ve denizlerde ve su geçitlerinde toplamı 50 rüsum tonilatoya (50 rüsum tonilato dahil) kadar makinesiz veya motorsuz nakil vasıtaları işletenler; hayvanla veya bir adet hayvan arabası ile nakliyecilik yapanlar (Bu bentte yazılı ölçüler, birlikte yaşıyan eşlerle velayet altındaki çocuklar hakkında veya ortaklık halindeki işletmelerde, bu kimselerin veya ortaklığın işlettiği vasıtalar toplu olarak nazara alınmak suretiyle tespit edilir);
  5. Ziraat işlerinde kullandıkları hayvan, hayvan arabası, motor, traktör gibi vasıtalar veya sandallarla nakliyeciliği mutat hale getirmeksizin ara sıra ücret karşılığında eşya ve insan taşıyan çiftçiler;
  6. (Değişik: 28/3/2007-5615/1 md.) Evlerde kullanılan dikiş, nakış, mutfak robotu, ütü ve benzeri makine ve aletler hariç olmak üzere, muharrik kuvvet kullanmamak ve dışarıdan işçi almamak şartıyla; oturdukları evlerde imal ettikleri havlu, örtü, çarşaf, çorap, halı, kilim, dokuma mamûlleri, kırpıntı deriden üretilen mamûller, örgü, dantel, her nevi nakış işleri ve turistik eşya, hasır, sepet, süpürge, paspas, fırça, yapma çiçek, pul, payet, boncuk işleme, tığ örgü işleri, ip ve urganları, tarhana, erişte, mantı gibi ürünleri işyeri açmaksızın satanlar. Bu ürünlerin, pazar takibi suretiyle satılması ile ticarî, ziraî veya meslekî faaliyetleri dolayısıyla gelir ve kurumlar vergisi mükellefi olanların düzenledikleri hariç olmak üzere; düzenlenen kermes, festival, panayır ile kamu kurum ve kuruluşlarınca geçici olarak belirlenen yerlerde satılması muaflıktan faydalanmaya engel değildir.
  7. (Ek: 4/6/2008-5766/8 md.) Ticari işletmelere ait atıkları mutat olarak veya belli aralıklarla satın alanlar hariç olmak üzere, bir işyeri açmaksızın kendi nam ve hesabına münhasıran kapı kapı dolaşmak suretiyle her türlü hurda maddeyi toplayarak veya satın alarak bu malların ticaretini yapanlara veya tekrar işleyenlere satanlar;
  8. Yukarıdaki 1 – 7 numaralı bentlerde sözü edilen işlere benzerlik gösterdikleri, Danıştay’ın muvafık mütalaası üzerine, Maliye Bakanlığınca, kabul ve ilan olunan ticaret ve sanat işleri ile iştigal edenler, vergiden muaf esnaf olarak sayılmışlar ve bu şartları taşıyanların muaflıktan yararlanabilmeleri için ilgili esnaf odasına kayıt olmak ve durumlarını tevsik etmek suretiyle belediyeden “Esnaf Muaflığı Belgesi” almak zorunda oldukları belirtilmiştir.

Yukarıda sayılan işleri yapanların yanı sıra gezici milli piyango bileti satanlar ve gerçek ve tüzel kişilerin mallarını iş akdi olmaksızın kapı kapı dolaşarak tüketiciye satanlar da esnaf muaflığından yararlanabileceklerdir.

Yine aynı madde uyarınca; ticarî, ziraî veya meslekî kazancı dolayısı ile gerçek usûlde Gelir Vergisine tâbi olanlar ile yukarıda sayılan işleri Gelir ve Kurumlar Vergisi mükelleflerine bağlılık arz edecek şekilde yapanların esnaf muaflığından faydalanamayacakları ifade edilmiştir.

Mal ve hizmet alımları nedeniyle; birinci ve ikinci sınıf tüccarlar, defter tutmak mecburiyetinde olan serbest meslek erbabı ile çiftçiler tarafından düzenlenecek gider pusulası vergiden muaf esnaf tarafından verilmiş fatura hükmünde kabul edilecek ve esnaf muaflığından yararlananlara (kapı kapı dolaşarak mal satanlar ile milli piyango biletlerini satanlar dahil) yapılacak ödemelerden Gelir Vergisi Kanunu’nun 94 üncü maddesinin 10 ve 13 üncü bentlerindeki oranlarda gelir vergisi stopajı yapılacaktır.[1]

Gelir Vergisi Kanunu’nun 94 üncü maddesinde, yaptıkları ödemelerden vergi tevkif edecekler arasında basit usulde vergilendirilen mükellefler sayılmamıştır. Bu nedenle, basit usulde vergilendirilen mükellefler, vergiden muaf esnaftan aldıkları mal veya hizmet dolayısıyla gider pusulası düzenleyecekler, ancak Gelir Vergisi Kanunu’nun 94 üncü maddesine göre tevkifat yapmayacaklardır.[2]

Vergi Usul Kanunu, birinci ve ikinci sınıf tüccarlar, kazancı basit usulde tespit edilenler, defter tutmak mecburiyetinde olan serbest meslek erbabı ve çiftçilerin; vergiden muaf esnaftan yapacakları mal ve hizmet alımları ile birinci ve ikinci sınıf tüccarların, zati eşyalarını satan kimselerden satın aldıkları mallar için gider pusulası düzenlenmesini öngörmekle beraber, Maliye Bakanlığı gider pusulası uygulamasının kullanım alanını 221, 224 ve 230 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliğleri ve 54 Seri No.lu KDV Genel Tebliği ile genişletilmiştir.

Maliye Bakanlığı, 221 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliği[3] ile arızi olarak serbest meslek faaliyetinde bulunanlara yapılan ödemelerin de gider pusulası ile belgelendirilmesini uygun bulmuştur.

224 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliği[4] ile de Gelir Vergisi Kanunu’nun 18 inci maddesinde sayılan faaliyetlerde bulunulup eserlerini aynı Kanunun 94 üncü maddesinde  sayılan kişi veya kurumlara teslim edenlerin defter tutma ve belge düzenleme zorunluluğu dışında bırakılmaları nedeniyle bu kişilere ödeme yapanların giderlerini tevsik etmek için gider pusulası düzenlemeleri gerekli görülmüştür.[5]

230 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliği’nde basit usulde vergilendirilen mükelleflerden satın alınan sabit kıymetlerin (taşıt satışları noter satış sözleşmesi ile belgelendirilebilecektir) gider pusulası ile tevsik edilmesinin mümkün olacağı belirtilmiştir.

Gider pusulası konusuna ilişkin yayınların bir kısmında “esnaf muaflığından yararlanan kişilerin dışındakilere gider pusulası düzenlense bile herhangi bir tevkifat yapılması söz konusu değildir” ifadesinin kullanıldığı görülmüştür. Bu ifade hatalıdır, zira birinci ve ikinci sınıf tüccarlar, defter tutmak mecburiyetinde olan serbest meslek erbabı ile çiftçiler tarafından; arızi olarak serbest meslek faaliyetinde bulunanlara yapılan ödemeler ile Gelir Vergisi Kanunu’nun 18 inci maddesinde sayılan faaliyetleri icra eden serbest meslek erbaplarından alınan eserler ile temlik edilen veya kiralanan ihtira beratları için yapılacak ödemelere ilişkin olarak gider pusulası düzenlenecek ve Gelir Vergisi Kanunu’nun 94 üncü maddesinin 2 inci bendi uyarınca tevkifat yapılacaktır.[7]

İzmir Vergi Dairesi Başkanlığı’nın 24.02.2006 tarih ve B.07.1.GİB.4.35.17.01/KDV:02-241/771 sayılı (arızi olarak serbest meslek faaliyetinde bulunanlara yapılan ödemeler ile ilgili) özelgesi;

“Şirketinize yapılan soru kitapçığı teslimlerinin, söz konusu eğitimciler tarafından devamlılık arzedecek şekilde mutad meslek haline getirilmemesi, başka bir ifadeyle aynı yılda veya birbirini izleyen yıllarda birden fazla soru kitapçığı teslimi yapılmamış olması şartıyla, bu faaliyetin arızi serbest meslek faaliyeti olarak değerlendirilmesi ve söz konusu soru kitapçıklarının karşılığında telif ücreti olarak gider pusulası düzenleyerek %17 gelir vergisi stopajı ve %18 KDV tevkifatı yaparak net bedeli kendilerine ödeme yapmanız gerekeceği tabiidir.”

İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı’nın 14.09.2006 tarih ve B.07.1.GİB.4.34.16.01/GVK-94/2-12969 sayılı (arızi olarak serbest meslek faaliyetinde bulunanlara yapılan ödemeler ile ilgili) özelgesi;

“Bu hükümlere göre, şirketiniz tarafından hazırlanan ve tüm hakları (telif hakkı dahil) firmanız adına tescil edilen programların hazırlanmasında (proje danışmanlığı, içerik hazırlama, seslendirme vb. işlerde)  görev alan öğretim üyeleri ve öğretmenlerin bu faaliyetleri devamlılık arzetmeyecek şekilde arızi olarak (bir takvim yılında bir defadan fazla yapılmaması halinde) kendi nam ve hesaplarına yapmaları halinde ise, elde edecekleri gelirin arızi kazanç olarak değerlendirilmesi ve tarafınızca gider pusulası düzenlenerek yapılan ödemeler üzerinden de Gelir Vergisi Kanunu’nun 94.maddesinin 2/b alt bendi gereğince gelir vergisi tevkifatı yapılması gerekmektedir.”

İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı’nın 07.05.2007 tarih ve B.07.1.GİB.4.34.16.01/GVK-94 sayılı (Gelir Vergisi Kanunu’nun 18 inci maddesinde sayılan faaliyetleri icra eden serbest meslek erbapları ile ilgili) özelgesi;

“Bu hüküm ve açıklamalara göre, şirketinizin yaptığı sözleşme gereği sahnede kendi eserlerini icra  edecek olan ve yurtdışından gelen ses sanatçısının elde edeceği kazanç serbest meslek kazancı olup Gelir Vergisi Kanununun 18. maddesine göre gelir vergisinden istisnadır. Düzenlenecek konserler dolayısıyla şirketinizce yapılacak ödemeler için gider pusulası  düzenlenmesi ve aynı Kanunun 94/2.maddesine göre tevkifat yapılması gerekmektedir.”

İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı’nın 27.06.2008 tarih ve B.07.1.GİB.4.34.16.01/GVK-18/15221 sayılı (Gelir Vergisi Kanunu’nun 18 inci maddesinde sayılan faaliyetleri icra eden serbest meslek erbapları ile ilgili) özelgesi;

“Baskı, cam altı ve duvar resimleri ile vitray vb. gibi çalışmalarınızın; sadece Gelir Vergisi Kanunu’nun 94’üncü maddesinde sayılanlara satılması halinde, tarafınızca serbest meslek makbuzu düzenlenmesine gerek olmayıp tarafınıza yapılacak ödemelerden ödemeyi yapanlarca gider pusulası tanzim edilerek Gelir Vergisi Kanunu’nun 94/2-a maddesi gereğince gelir vergisi tevkifatı yapılacağı, bu tevkifat uygulamasının gelir vergisi mükellefiyetine tesir etmeyeceği ve sadece söz konusu faaliyetinize ilişkin nihai vergileme olacağı hususu tabiidir.”

Buna karşın; birinci ve ikinci sınıf tüccarların, esnaf muaflığından yararlanmayan ve vergi mükellefiyeti olmayan nihai tüketicilerden alacakları mallar için gider pusulası düzenlemeleri gerekmekle beraber, bu tutarlar üzerinden herhangi bir vergi tevkifatı yapmaları söz konusu olmayacaktır.

Konu ile ilgili olarak Konya Vergi Dairesi Başkanlığı’nın 21.03.2007 tarih ve B.07.1.GİB.4.42.16.01/GVK-2/747 sayılı özelgesi aşağıdaki gibidir;

“İkinci el eşyalar için (beyaz eşya, halı, mobilya vs.) esnaf muaflığından yararlanmayan ve vergi mükellefiyeti olmayan nihai tüketiciden almanız durumunda, ödeyeceğiniz bedel için gider pusulası düzenlemeniz gerekmekte olup; bu bedel üzerinden gelir vergisi tevkifatı (stopaj) yapılmasına gerek yoktur.Ancak esnaf muaflığından yaralananlardan  ikinci el eşya alımları karşılında yapılan ödemeler için düzenlenen gider pusulalarında gelir vergisi tevkifatı (stopaj) yapılacağı tabidir.”

İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı’nın 21.01.2008 tarih ve B.07.1.GİB.4.34.16.01/GVK-94/13 sayılı özelgesi;

“Bu hükümlere göre, parçalayarak satmak üzere alacağınız hurda araçları esnaf muaflığından yararlanmayan ve vergi mükellefi olmayan nihai tüketicilerden satın almanız durumunda, nihai tüketicilere gider pusulası düzenlemeniz gerekmekte olup, ödeyeceğiniz bedel için düzenleyeceğiniz gider pusulasında gelir vergisi tevkifatı yapmanıza  gerek bulunmamaktadır.

Ancak, hurda araçları işletmenize bağlılık arz etmeyecek şekilde esnaf muaflığından yararlananlardan satın almanız halinde bu kişilere gider pusulası düzenleyerek yapacağınız ödemelerden (Gelir Vergisi Kanunu’nun 94/13-(b) maddesi uyarınca %2 oranında) gelir vergisi tevkifatı yapmanız gerekmektedir.”

İzmir Vergi Dairesi Başkanlığı’nın 22.04.2009 tarih ve 176200-ÖZ/1266-3676 sayılı özelgesi;

“Esnaf muaflığından yararlanmayan ve vergi mükellefiyeti olmayan şahıstan gider pusulası düzenleyerek alınacak yazar kasa için yapılan ödemelerden gelir vergisi tevkifatı yapılması gerekmemektedir.”

Maliye Bakanlığı 4077 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkındaki Kanuna göre, tüketicilerin satın aldıkları mal ve hizmetlerin geri verilerek bedelinin alınması veya başka bir mal veya hizmet ile değiştirilmesi durumunda satıcıların mükellef olmayan kişilerin yaptıkları iadenin belgelendirilmesine ilişkin olarak 54 Seri No.lu KDV Genel Tebliği’nde[8] satıcıların iade edilen mal nedeniyle gider makbuzu düzenlemelerini ve tüketiciden iade edilen mala ait fatura veya benzeri belgeyi bu makbuz ekinde geri almalarını öngörmüştür.Her ne kadar bu Tebliğde gider makbuzu şeklinde Vergi Usul Kanununda yer almayan bir belge ismi belirtilmişse de bunu gider pusulası olarak kabul etmek gerekir.[9]

Konuyla ilgili olarak İzmir Vergi Dairesi Başkanlığı’nın 27.02.1998 tarih ve  B.07.4.DEF.0.35.14/ 1741-3306/2401 özelgesi aşağıdaki gibidir;

“Tüketiciler tarafından malların iade edilip bedellerinin geri verilmesinin istendiği durumda satıcı tarafından ödenen bedellerin KDV dahil tutarları tüketiciye iade edilecektir. Satıcılar işlemlerinin düzeltilmesi için iade edilen mal nedeniyle gider makbuzu düzenleyecekler ve tüketiciden iade edilen mala ait fatura benzeri belgeyi bu makbuz ekinde geri alacaklardır. Gider makbuzunda iade edilen mallın KDV satış bedelinden ayrı gösterilecek ve bu miktar indirdim konusu yapılmak suretiyle işlem düzeltilecektir.

Dilekçenizle, yabancı dilde öğretim yapan okul ve kuruluşlara toptan kitap satışı yapıldığı, daha sonra okul açıldıktan sonra kitapların bir kısmının iade edildiği belirtilmekte olup, iade edilen kitaplarla ilgili olarak yapılacak işlem konusunda görüşümüzün bildirilmesi talep edilmektedir.

3065 Sayılı Katına Değer Vergisi Kanunu’nun 35’inci maddesinde, malların iade edilmesi, işlemin gerçekleşmemesi, işlemden vazgeçilmesi veya sair sebeplerle matrahta değişiklik vuku bulduğu hallerde, vergiye tabi işlemleri yapmış olan mükellefin bunlar için borçlandığı vergiyi; bu işlemlere muhatap olan mükellef ise indirme hakkı bulunan vergiyi değişikliğin mahiyetine uygun şekilde ve değişikliğin vuku bulduğu dönem içinde düzelteceği belirtilmekte, ancak bu şekilde işlem yapılabilmesi için iade olunan malların fiilen işletmeye girmiş olması ve girişin defter kayıtlarıyla beyannamede gösterilmesinin şart olduğu hükme bağlanmış bulunmaktadır.

Buna göre, okullara yapılan kitap satışlarına fatura ve benzeri belge düzenlemek suretiyle % 8 oranında katma değer vergisi hesaplanacaktır.

Diğer taraftan, 54 Seri Nolu Katma Değer Vergisi Genel Tebliği’nin B/1’inci maddesinde; “3065 Sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu’nun 8/2’nci maddesinin Bakanlığımıza verdiği yetkiye dayanılarak Tüketicinin Korunması Hakkındaki Kanun kapsamında ödenen katma değer vergilerinin iadesi konusunda aşağıdaki şekilde işlem yapılması uygun görülmüştür.

Tüketiciler tarafından malların iade edilip bedellerinin geri verilmesinin istendiği durumlarda, satıcı tarafından ödenen bedellerin katma değer vergisi dahil tutarları tüketiciye iade edilecektir. Satıcılar işlemlerinin düzeltilmesi için iade edilen mal nedeniyle gider makbuzu düzenleyecekler ve tüketiciden iade edilen mala ait fatura benzeri belgeyi bu makbuz ekinde geri alacaklardır. Gider makbuzunda iade edilen malın katma değer vergisi satış bedelinden ayrı gösterilecek ve bu miktar indirim konusu yapılmak suretiyle işlem düzeltilecektir.

İade edilen malın yerine aynı veya başka bir malın verildiği durumlarda ise, satıcı tarafından yukarıda sözü edilen işlemlerin yanı sıra bu defa verilen yeni mal için fatura ve benzeri belge düzenleneceği tabiidir. Dolayısıyla iade edilen malların yerine verilen yeni malların değerleri dikkate alınarak belge düzenleneceğinden, iade edilen mallar ile yeni verilen mallar arasında değer farkının olmaması düzeltme işlemini etkilemeyecektir.” denilmektedir.

Bu itibarla, toptan satışını yaptığınız kitaplardan satılmayan kısmının okul tarafından iade edilmesi halinde, anılan genel tebliğe göre işlem yapılacaktır.

Buna göre , iade edilen kitaplar için gider pusulası düzenlenecek ve bu belgede iade edilen bedel ve katma değer vergisi gösterilecek, bu miktar indirim konusu yapılmak suretiyle düzeltilecektir.

Öte yandan, kitap iadesi yapanlar 193 Sayılı Gelir Vergisi Kanununun 94’üncü maddesinin 13 numaralı bendi kapsamına girmediğinden iade alınan kitaplarla ilgili olarak gelir vergisi tevkifatının yapılmayacağı tabiidir.”

IV.DEĞERLENDİRME

Gider pusulası, Vergi Usul Kanunu’nun 234 üncü maddesinde vergiden muaf esnaflardan temin edilen mal ve hizmetler nedeniyle düzenlenmesi esas tutulmuştur. Bunun yanı sıra birinci ve ikinci sınıf tüccarların, zati eşyalarını satan kimselerden satın aldıkları altın, mücevher gibi kıymetli eşya için de gider pusulası düzenlemesi öngörülmüştür.

Gider pusulası kayıtların belgelenmesini sağlamaya yönelik olarak düzenlenen fatura yerine geçen bir belgedir. Gider pusulasının fatura hükmünde belge olarak kabul edilebilmesi için, işin mahiyeti, emtianın nevi ve cinsi ile miktar ve bedelini, hizmet bedelini ve emtia satan ve satın alan ile iş yapanla yaptıranların varsa vergi daireleri ve sicil numaraları, adı soyadı (unvanı) ve adreslerinin bulunması, tarih ve imza ile teselsül ettirilen seri numarası taşıması gereklidir.

Vergi Usul Kanunu’nda gider pusulası düzenlenecek haller Vergi Usul Kanunu’nun 234 üncü maddesinde sayılan alanla sınırlı tutulmuşken, Vergi Usul Kanunu’nun mükerrer 257 nci maddesinin Maliye Bakanlığı’na verdiği yetkiye istinaden gider pusulasının kullanım alanı 221, 224 ve 230 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliğleri ve 54 Seri No.lu KDV Genel Tebliği ile genişlemiştir.

Buna göre ilgili tebliğlerle, birinci ve ikinci sınıf tüccarlar, defter tutmak mecburiyetinde olan serbest meslek erbabı ile çiftçiler tarafından; arızi olarak serbest meslek faaliyetinde bulunanlara yapılan ödemeler ile Gelir Vergisi Kanunu’nun 18 inci maddesinde sayılan faaliyetleri icra eden serbest meslek erbaplarından alınan eserler ile temlik edilen veya kiralanan ihtira beratları için yapılacak ödemelere ilişkin olarak gider pusulası düzenlenecektir. Ayrıca, satıcıların mükellef olmayan kişilerin yaptıkları iadenin belgelendirilmesinin ve basit usulde vergilendirilen mükelleflerden satın alınan sabit kıymetlerin tevsik edilmesinin gider pusulası düzenlenmesi ile mümkün olacağı belirtilmiştir.

KAYNAKÇA

BAHAR, Cevdet Okan, “Basit Usulde Vergilendirme Esnaf Muaflığı ve Gider Pusulalarının Kullanım Alanı”, Yaklaşım Dergisi, Mart 1999, Sayı:75

AKŞEHİR, M.İrfan, “Gider Pusulası Düzenleyerek Yapılan Ödemelerden Tevkifat Yapılması Zorunlu Haller”, Yaklaşım Dergisi, Ağustos 2008, Sayı:188, s.134

19.02.1999 tarih ve 23616 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

07.04.1999 tarih ve 23659 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

ÖZYER, Mehmet Ali, Açıklama ve Örneklerle Vergi Usul Kanunu Uygulaması, Hesap Uzmanları Derneği, Aralık 2004, s.362

30.12.1999 tarih ve 23922 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

Basit usulde vergilendirilen mükelleflerin, arızi olarak serbest meslek faaliyetinde bulunanlara yapacakları ödemeleri gider pusulası ile belgelendirmeleri durumunda, GVK 94 üncü maddeye göre tevkifat yapacaklar arasında basit usulde vergilendirilenler sayılmadığından, bu ödemeleri üzerinden herhangi bir gelir vergisi tevkifatı yapmayacaklardır.

24.04.1996 tarih ve 22620 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

ÖZYER, Mehmet Ali, age, s.363

Kanaatimizce usule ilişkin olan bu tür düzenlemelerin Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğleri ile yapılması gereklidir.

Exit mobile version