5921 Sayılı Kanunu ile Ek İstihdama Sağlanan Sigorta Teşviki

5921 Sayılı Kanun Teşviki

Mustafa Bahadır ALTAŞ

Yeminli Mali Müşavir

Bilindiği üzere, 18/8/2009 tarihli ve 27323 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 5921 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu İle Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunun 1 inci maddesi ile, 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanununun 50 nci maddesinin mülga beşinci fıkrası yeniden düzenlenmiştir.

 01/10/2009 tarihi itibariyle yürürlüğe girmiş olan sözkonusu düzenlemeye de,

“İşsizlik ödeneği alanların; işe alındığı tarihten önceki aydan başlayarak işe alan işyerine ait son altı aylık dönemde, prim ve hizmet belgelerinde bildirilen ortalama sigortalı sayısına ilave olarak işe alınması kaydıyla, 5510 sayılı Kanunun 81 inci maddesinde sayılan ve 82 nci maddesi uyarınca belirlenen prime esas kazanç alt sınırı üzerinden hesaplanan kısa vadeli sigorta primi tutarının yüzde biri olmak üzere işçi ve işveren payı sigorta primleri ile genel sağlık sigortası primi, kalan işsizlik ödeneği süresince Fondan karşılanır. Bu süre başlangıçta belirlenen toplam hak sahipliği süresinden düşülür. Söz konusu primlerin İşsizlik Sigortası Fonundan karşılanabilmesi için işverenlerin çalıştırdıkları sigortalılarla ilgili olarak 5510 sayılı Kanun uyarınca aylık prim ve hizmet belgelerini yasal süresi içerisinde Sosyal Güvenlik Kurumuna vermesi, varsa prime esas alt kazanç sınırı ile prime esas kazanç arasındaki fark ve kısa vadeli sigorta kollarına ilişkin prim tutarı farkı ile işsizlik sigortası primlerini Sosyal Güvenlik Kurumuna ödemiş olması şarttır.

Bu maddede düzenlenen teşvik, 5510 sayılı Kanun kapsamında bulunanlarla aynı şartlarda olmak üzere 506 sayılı Kanunun geçici 20 nci maddesi kapsamındaki sandıkların statülerine tabi personeli için de uygulanır. Bu maddeyle düzenlenen destek unsurundan diğer ilgili mevzuat uyarınca ayrıca yararlanmakta olan işverenler; aynı dönem için ve mükerrer olarak bu destek unsurundanyararlanamaz. Bu durumda, işverenlerin tercihleri dikkate alınmak suretiyle uygulama, destek unsurlarından sadece biriyle sınırlı olarak yapılır. Ayrıca, işçinin, işten ayrıldığı işyerinde tekrar işe başlaması halinde bu teşvik hükümlerinden yararlanılamaz. Bu fıkrada düzenlenen teşvik, 21/4/2005 tarihli ve 5335 sayılı Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunun 30 uncu maddesinin ikinci fıkrası kapsamına giren kurum ve kuruluşlara ait işyerlerinde çalışmaya başlayanlar hakkında uygulanmaz.” hükümleri yer almış bulunmaktadır.

Bu konuda Çalışma ve Sosyal Güvenlik kurumu Başkanlığı Sosyal Sigortalar Genel müdürlüğü tarafından 04.12.2009 tarihinde yayınlanan 2009-149 sayılı genelge uygulamaya ilşkin açıklamalar yapılmıştır.

4447 Sayılı Kanunun 50 nci Maddesinin Beşinci Fıkrasında Öngörülen Teşvikten Yararlanma Şartları

4447 sayılı Kanunun 50 nci maddesinin beşinci fıkrasında öngörülen sigorta prim teşvikinden yararlanılabilmesi için;

Sigortalılar yönünden;

• 01/10/2009 veya sonraki bir tarihte işe alınmış olması,
• İşe giriş tarihi itibariyle işsizlik ödeneği almaya hak kazanmış olması,

İşyerleri yönünden;

• Sigortalının işe alındığı tarihten önceki aydan başlanarak son altı aylık dönemde aylık prim ve hizmet belgelerinde bildirilen ortalama sigortalı sayısına ilave olarak işe alınmış olması,

• İşsizlik ödeneği almaya hak kazanmış olan sigortalının, işsizlik ödeneği almaya hak kazanmadan önce son çalıştığı işyeri haricindeki bir işyerinde işe başlamış olması,şartları ile maddede öngörülen diğer şartların birlikte gerçekleşmiş olması gerekmektedir.

Sigortalının işe alındığı tarihten önceki aydan başlanarak, son altı aylık dönemde aylık prim ve hizmet belgelerinde bildirilen ortalama sigortalı sayısına ilave olarak işe alınmış olması

4447 sayılı Kanunun 50 nci maddesinin yeniden düzenlenen beşinci fıkrasında öngörülen sigorta prim teşvikinden, sigortalının, işe alındığı tarihten önceki aydan başlanarak son altı aylık döneme ilişkin aylık prim ve hizmet belgelerinde bildirilmiş ortalama sigortalı sayısına ilave olarak işe alınmış olmaları kaydıyla yararlanılabilecektir. Ortalama sigortalı sayısı, sigortalının işe başladığı işyerinde işe giriş tarihinden önceki altı ayda Kuruma bildirilmiş olan toplam sigortalı sayısının, aynı dönem aralığında Kuruma bildirim yapılmış ay sayısına bölünmesi suretiyle bulunacaktır.

Örnek 1- (B) Anonim Şirketine ait tekstil atölyesine, işsizlik ödeneği almakta olan (E) sigortalısının 01/12/2009 tarihinde işe alındığı ve işe alındığı tarihten önceki aydan başlanarak bahse konu işyerinin son altı aylık döneminde,

Ortalama sigortalı sayısı : 42 / 6 = 7 olduğundan, Sözkonusu teşvikten, 01/12/2009 tarihi itibariyle en az 8 sigortalı istihdam ediliyor.olması kaydıyla, 8 ve üzerinde sigortalı çalıştırılan aylarda yararlanılabilecektir.

İşsizlik Sigortası Fonundan Karşılanacak Sigorta Primlerinin Hesaplanması

4447 sayılı Kanunun 50 nci maddesinin beşinci fıkrasına istinaden, kapsama giren sigortalıların, prime tabi tutulacak kazançlarının 5510 sayılı Kanunun 82 nci maddesiuyarınca belirlenen prime esas kazanç alt sınırı üzerinden tahakkuk eden,

• Kısa vadeli sigorta kolları priminin 1 puanlık kısmı,
• Malullük yaşlılık ve ölüm sigortası priminin tamamı,
• Genel sağlık sigortası priminin tamamı,

İşsizlik Sigortası Fonundan karşılanacaktır.

Örnek 2- Kapsama giren ve kısa vadeli sigorta kolları prim oranı % 1,5 olan (A) Limited Şirketince, ortalama sigortalı sayısına ilave olarak işe alınan ve maddede aranılan niteliklere sahip beş sigortalının 2009/Aralık ayındaki prim ödeme gün sayısının 150, prime esas kazanç tutarının ise 3.600,00 TL olduğu varsayıldığında, 15921 sayılı Kanun numarası seçilmek suretiyle düzenlenecek olan aylık prim ve hizmet belgesinden dolayı, beş sigortalı için işveren tarafından ödenecek olan tutar ile İşsizlik Sigortası Fonundan karşılanacak olan tutar aşağıda belirtildiği şekilde hesaplanacaktır.

Bu hesaplamalara göre bu işyerinde toplam 1.225,01 TL olan sigorta primi

İşverence ödenecek olan tutar : 62,23 TL,

İşsizlik Sigortası Fonundan karşılanacak olan tutar :1.161,78 TL, olacaktır.

Teşvikten Yararlanmak Amacıyla Yapılacak Olan Başvurunun Şekli

İşsizlik ödeneği almaya hak kazanmış olan sigortalıyı ortalama sigortalı sayısına ilave olarak işe alan işverenlerin, işe aldığı sigortalının işsizlik ödeneği almaya hak kazandığı tarihi, işsizlik ödeneği alma süresini ve kalan işsizlik ödeneğinden yararlanılmaya hak kazanılmış gün sayısını, Türkiye İş Kurumu İl/Şube Müdürlüğüne müracaat ederek, alacakları yazı ile belgelemeleri gerekmektedir. Bu nitelikteki müracaatlar üzerine, sözkonusu dilekçeler Sigorta Primleri Servisine intikal ettirilecek ve Sigorta Primleri Servisince uygun görülmesi halinde kapsama giren sigortalılara ilişkin aylık prim ve hizmet belgelerinin 15921 sayılı Kanun numarası seçilmek suretiyle gönderilebilmesi amacıyla sistem üzerinde gerekli kodlamanın yapılması için dilekçe ve eki belgeler supervizöre intikal ettirilecektir. Supervizör tarafından, sistem üzerinde gerekli kodlama yapıldıktan sonra, bahse konu dilekçeler, işyeri dosyasında muhafaza edilmek üzere Sigorta Primleri Servisine iade edilecektir.

Sigorta Primi Teşvikinden Yararlanılacak Olan Süre

4447 sayılı Kanunun 50 nci maddesinin beşinci fıkrasında öngörülen sigorta prim  teşvikinden, kapsama giren her bir sigortalı için, işe alındığı tarihten, hizmet akdinin devam etmesi kaydıyla işsizlik ödeneğinin kalan süresince yararlanılabilecektir. Başka bir ifade ile işsizlik ödeneğinden yararlanılmaya hak kazanılmış kalan süre, aynı zamanda bu sigortalı için 15921 sayılı Kanun numarası seçilmek suretiyle düzenlenecek aylık prim ve hizmet belgesindeki prim ödeme gün sayısı kadardır.

Sigortalının, işsizlik ödeneğinden yararlanma süresi içinde birden fazla işyerinde çalışması

Sigortalının işsizlik ödeneğinden yararlanmaya hak kazanmasının ardından, işsizlik ödeneğinden yararlanma süresi içinde birden fazla işyerinde çalışmaya başlaması halinde, bahse konu sigorta prim teşvikinden, ortalama sigortalı sayısına ilave olarak alınmış olması kaydıyla ancak işe girilen ilk işyeri işverenince yararlanılabilecektir. Dolayısıyla, işsizlik ödeneği almaya hak kazanmış olan bir sigortalının, işsizlik ödeneğinden yararlanma süresi içinde birden fazla işyerinde çalışması halinde, işsizlik ödeneğine hak kazanmış olma durumu sigortalının ilk işyerinde işe başlaması ile ortadan kalkacağından, başka bir ifadeyle sonradan işe başladığı ikinci işyerinde işsizlik ödeneği almakta olan bir sigortalının işe alınmasından söz edilemeyeceğinden, ikinci işyerlerinde bahse konu prim teşvikinden yararlanılması sözkonusu Olamayacaktır.

Sigortalının, işsizlik ödeneğinden yararlanma süresi içinde çalışmaya başladığı işyerinden, işsizlik ödeneğinden yararlanma süresi sona ermeden ayrılarak, yine kalan işsizlik ödeneğinden yararlanma süresi içinde yeniden çalışmaya başlamış olması

4447 sayılı Kanunun 50 nci maddesinin dördüncü fıkrasında, “Sigortalı, işsizlik ödeneğinden yararlanma süresini doldurmadan tekrar işe girer ve işsizlik sigortası ödeneğinden yararlanmak için bu Kanunun öngördüğü şartları yerine getiremeden yeniden işsiz kalırsa, daha önce hakettiği işsizlik ödeneği süresini dolduruncaya kadar bu haktan yararlanmaya devam eder. Bu Kanunun öngördüğü şartları yerine getirmek suretiyle yeniden işsiz kalınması halinde ise sadece bu yeni hak sahipliğinden doğan süre kadar işsizlik ödeneğiödenir.” hükmü yer almaktadır. İşsizlik ödeneğinden yararlanmaya hak kazanmış olan sigortalının, Kanunun bu  hükmüne istinaden işsizlik ödeneğinden yararlanma süresi içinde çalışmaya başlamalarının ardından, hizmet akdinin tekrar sona ermesi ve kalan işsizlik ödeneğinden yararlanma süresi içinde yine gerek işten ayrıldıkları işyerinde, gerekse (işsizlik ödeneği almaya hak kazanmadan önce son çalıştığı işyeri hariç) başka bir işyerinde yeniden çalışmaya başlamaları halinde, bahse konu sigorta prim teşvikinden, maddede aranılan diğer şartların gerçekleşmiş olması kaydıyla, kalan süreler için de yararlanılabilecektir.

Sigortalının, işsizlik ödeneği alma süresi içinde çeşitli nedenlerle ay içinde bazı iş günlerinde çalışmamış ve çalışmadığı günler için de ücret almamış olması

İşsizlik ödeneğinden yararlanmakta iken kapsama giren bir işyerinde çalışmaya başlayan sigortalıların, işsizlik ödeneğinden yararlanma süresi içindeki çalışmaları sırasında çeşitli nedenlerle (istirahat raporu, kısmi zamanlı çalışma, ücretsiz izin gibi) ay içinde bazı iş günlerinde çalışmamış ve çalışmadığı günler için de ücret almamış olmaları durumunda, maddede öngörülen teşvikten yararlanılacak sürelerin tespiti sırasında, eksik çalışılmış süreler dikkate alınmayacaktır.

Aylık Prim ve Hizmet Belgelerinin Düzenlenmesi ile Muhteviyatı Sigorta Primleri ve İşsizlik Sigortası Priminin Ödenmesi

4447 sayılı Kanunun 50 nci maddesinin beşinci fıkrasında öngörülen sigorta prim teşvikinden yararlanabilmesi için, kapsama giren sigortalılara ilişkin 15921 sayılı Kanun numarası seçilmek suretiyle düzenlenmiş olan aylık prim ve hizmet belgelerinin, Kuruma, yasal süresi içinde verilmiş olması gerekmektedir. Diğer taraftan, 15921 sayılı Kanun numarası seçilmek suretiyle yasal süresi içinde Kuruma verilmiş olan aylık prim ve hizmet belgelerinden dolayı tahakkuk etmiş sigorta primlerinin, sigortalı ve işveren hissesine ait kısmının İşsizlik Sigortası Fonundan karşılanabilmesi için, aynı aya ilişkin gerek 15921 sayılı Kanun numarası seçilmek suretiyle, gerek farklı Kanun numarası seçilmek suretiyle, gerekse Kanun numarası seçilmeksizin düzenlenmiş aylık prim ve hizmet belgelerinden dolayı tahakkuk etmiş sigorta primlerinin İşsizlik Sigortası Fonundan karşılanmayan kısmı ile işsizlik sigortası primlerinin tamamının yasal süresi içinde ödenmesi gerekmektedir. Sigorta primlerinin İşsizlik Sigortası Fonundan karşılanmayan işveren ve sigortalı hisselerine isabet eden kısmın tamamı ile işsizlik sigortası primlerinin tamamının yasal süresi içinde ve eksiksiz olarak ödenmemesi halinde, bahse konu prim teşvikinden yararlanılması mümkün bulunmamaktadır.Dolayısıyla, işverenlerce ödenmesi gereken sigorta primleri ve işsizlik sigortasıprimlerinin yasal süresi içinde ve eksiksiz olarak ödenmemesi halinde, işveren tarafından ödenmesi gereken kısım ile birlikte İşsizlik Sigortası Fonunca karşılanması gereken kısmın tamamı, ödeme vadesinin bittiği tarihten tahsil tarihine kadar hesaplanacak gecikme cezası ve gecikme zammı ile birlikte işverenlerden tahsil edilecektir.

Alt İşverenleri Olan İşyerlerinde Teşvikten Yararlanma Şartları

Alt işverenler, 4447 sayılı Kanunun 50 nci maddesinin beşinci fıkrasında öngörülen sigorta prim teşvikinden, 2 nolu bölümde açıklanan nitelikteki sigortalılardan dolayı yararlanabileceklerdir.

Ancak, işsizlik ödeneği almaya hak kazanmış olan sigortalıların, işsizlik ödeneği almaya hak kazanmadan önce son çalıştığı işyeri haricindeki bir işyerinde işe başlamış olmaları gerektiğinden, kapsama giren sigortalının, son çalıştığı işyerinin alt işvereni tarafından işe alınması; son çalıştığı işyerinin alt işveren olması halinde, asıl işveren tarafından ya da asıl işverenin diğer alt işverenleri tarafından işe alınması halinde, sözkonusu teşvikten yararlanılması mümkün bulunmamaktadır. Alt işverenleri bulunan işyerlerinde, maddede belirtilen nitelikteki sigortalıların, ortalama sigortalı sayısına ilave olarak işe alınıp alınmadığı hususu ise, kapsama giren sigortalıların işe alındığı tarihten önceki aydan başlanarak, son altı aylık dönemde gerek asıl işveren, gerekse alt işverenler tarafından verilmiş olan aylık prim ve hizmet belgelerindeki ortalama sigortalı sayısına bakılarak tespit edilecektir.

4447 Sayılı Kanunun 50 nci Maddesinin Beşinci Fıkrasında Öngörülen Sigorta Prim Teşviki Kapsamına Girmeyen İşyerleri

Sözkonusu teşvik hükümleri, 5335 sayılı Kanunun 30 uncu maddesinin ikinci fıkrası kapsamına giren kurum ve kuruluşlara ait işyerlerinde çalışmaya başlayanlar hakkında uygulanmayacağından, genel bütçeye dahil daireler, katma bütçeli idareler, döner sermayeler, fonlar, belediyeler, il özel idareleri, belediyeler ve il özel idareleri tarafından kurulan birlik ve işletmeler, sosyal güvenlik kurumları, bütçeden yardım alan kuruluşlar ile özel kanunla kurulmuş diğer kamu kurum, kurul, üst kurul ve kuruluşları, kamu iktisadi teşebbüsleri ve bunların bağlı ortaklıkları ile müessese ve işletmelerinde ve sermayesinin %50’sinden fazlası kamuya ait olan diğer ortaklıklar, bahse konu sigorta prim teşvikinden yararlanamayacaklardır.

Diğer Teşvik Kanunlarından Yararlanan İşverenlerin 4447 Sayılı Kanunun 50 nci Maddesinin Beşinci Fıkrasında Öngörülen Sigorta Prim Teşvikinden Yararlanmalarına İlişkin Usul ve Esaslar

Diğer teşvik kanunlarına istinaden sigorta primi işveren hissesi teşvikinden veya 5510 sayılı Kanunun 81 inci maddesinin (ı) bendinde öngörülen beş puanlık prim indiriminden yararlanmakta olan işverenlerin, teşvik kapsamına giren sigortalılarından dolayı aynı dönem için ve mükerrer olarak 4447 sayılı Kanunun 50 nci maddesinin beşinci fıkrasında öngörülen teşvikten yararlanmaları mümkün bulunmamaktadır.

Hal böyle olmakla birlikte, kapsama giren sigortalıların, işsizlik ödeneğinden yararlanma süresinin sona erdiği ayda, gerek sigortalı, gerekse işyeri yönünden diğer teşvik veya indirim kanunlarından her hangi birinde öngörülen şartlara sahip olmaları halinde, işsizlik ödeneğinden yararlanma süresinin sona erdiği tarihe kadar bahse konu sigorta prim teşvikinden; ayın kalan süreleri için diğer teşvik veya indirim kanununda öngörülen teşvik veya indirimden; yararlanılması mümkün bulunmaktadır.

Muvazaalı İşlemlerin Önlenmesi

15921 sayılı Kanun numarası seçilmek suretiyle düzenlenen aylık prim ve hizmet belgelerinde kayıtlı sigortalıların, işsizlik ödeneğinden yararlanmaya hak kazanmış olup olmadıklarının veya hak kazanılan süreler bittikten sonra 15921 sayılı Kanun numarası ile bildirilmeye devam edilip edilmediklerinin tespiti amacıyla, bu sigortalılara ve işverenlere ilişkin bilgiler elektronik ortamda her ay düzenli olarak Türkiye İş Kurumuna bildirilecektir. Türkiye İş Kurumu tarafından yapılacak olan incelemeler neticesinde, 4447 sayılı Kanunun 50 nci maddesinin beşinci fıkrasında öngörülen sigorta prim teşvikinden yararlanmaması gerektiği halde yararlanmış olan işyerlerinin tespiti halinde, bu işyerleri ilgili Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğüne/Sosyal Güvenlik Merkezine bildirilecek ve İşsizlik Sigortası Fonundan yersiz karşılanmış sigorta primleri sözkonusu birimlerimizce işverenlerden gecikme cezası ve gecikme zammı ile birlikte tahsil edilecektir.