Yasal Defterlerin Geçersizliği
Cumhur Sinan ÖZDEMİR
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı
İş Müfettişi
[email protected]
5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu tüm hükümleri ile birlikte 01.10.2008 tarihinde yürürlüğe girmiştir.
Vergi Usul Kanunu 182-213.maddeleri gereğince işverenler faaliyet çeşidi ve tüccar sınıflarına göre defter tutmak zorundadırlar.
Tutulması gereken başlıca defterler; Büyük defter, Yevmiye Defteri, Envanter defteri, İşletme hesabı defteri ve Serbest meslek kazanç defteridir.
5510 Sayılı Kanuna Göre Yasal Defterlerin Geçersizlik Halleri
5510 sayılı Kanunun sosyal sigorta hükümleri ile getirilen hak ve yükümlülükleri ve sosyal sigorta işlemlerine ilişkin usul ve esasları düzenleyen Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği[1] 111 ve 113.maddesinde yasal defterlerin geçersizlik halleri açıklanmıştır.
İşverenler, işyeri sahipleri, alt işverenler ile sigortalıyı devralanların kanunlar gereğince tutmak zorunda oldukları defterlerle dayanağı belgeler, prim belgelerinin dayanağı belgeler niteliğinde sayılır.
İşverenlerin tutmak zorunda oldukları defterlerle,dayanağı belgeler, aylık prim ve hizmet belgesinin, aylık fiilî hizmet süresi zammı prim belgesinin,yıllık fiili hizmet süresi zammı prim belgesinin ve yıllık itibari hizmet süresi prim belgesinin dayanağı belgeler niteliğinde sayılmaktadır.
Geçersizlik Halleri
- Kullanılmaya başlanmadan önce tasdik ettirilmesi zorunlu olduğu hâlde tasdiksiz tutulmuş olan defterler ile Vergi Usul Kanunu gereğince bilanço esasına göre defter tutulması gerekirken işletme hesabı esasına göre tutulmuş defterler geçerli sayılmaz ve bu defterlerle ilgili olarak defter ve belgelerin ibraz edilmemesine ilişkin hükümler uygulanır.
- Kanunî tasdik süresi geçtikten sonra tasdik ettirilmiş olan defterlerin tasdik tarihinden önceki kısmına ilişkin defter kayıtları geçerli sayılmaz.
- İşçilikle ilgili giderlerin işlenmemiş, eksik veya fazla işlenmiş olduğu tespit edilen aylara ilişkin defter kayıtları geçerli sayılmaz.
- Gerçek ve fiilî çalışmaya dayanmadığı halde, kayıt ve belgelerde ücret tahakkuku veya ödemesi bulunan aylara ilişkin defter kayıtları geçerli sayılmaz.
- Sigorta primleri hesabına esas tutulan kazançların kesin olarak tespitine imkân vermeyecek şekilde usulsüz, karışık veya noksan tutulmuş aylara ilişkin defter kayıtları geçerli sayılmaz.
- Herhangi bir ay için sigorta primleri hesabına esas tutulması gereken kazançların ve kazançlarla ilgili ödemelerin o ayın dâhil bulunduğu hesap dönemine ait defterlere işlenmemiş olması hâlinde o aylara ilişkin defter kayıtları geçerli sayılmaz.
- 5510/85.madde hükümleri doğrultusunda yapılan inceleme sonucunda, işin yürütümü için gerekli olan sigorta primine esas kazanç tutarının Kuruma noksan bildirilmesi dolayısıyla re’sen tahakkuk yapılan ay veya aylara ilişkin defter kayıtları geçerli sayılmaz.
- Durum tespiti, kamu kurum ve kuruluşları ile 5411 sayılı Kanun kapsamındaki kuruluşlardan alınan bilgi ve belgelerden çalıştığı tespit edilen sigortalıların kaydedilmemiş ücret tediye bordrolarının ait olduğu ay veya aylara ilişkin defter kayıtları geçerli sayılmaz.
- Kamu idareleri ile 5411 sayılı Kanun kapsamındaki kuruluşlardan alınan kayıtlardan tespit edilen ücretin altında ücret tahakkuklarının bulunduğu aylara ilişkin defter kayıtları geçerli sayılmaz.
- Tasdikli sayfalarının dolması üzerine, yeni defter tasdiki yerine, belgeli bilgilerin yazım sayfaları kalmayan defterin tasdiksiz sayfalarına kaydedilen ay veya aylara ilişkin defter kayıtları geçerli sayılmaz.
Tasdiki Zorunlu Defterler
Defter tasdiki 5510 sayılı Kanun yönünden de önem arz etmektedir.Yasal düzenleme gereği kullanılmaya başlanmadan önce tasdik ettirilmesi zorunlu olduğu hâlde tasdiksiz tutulmuş olan defterler geçerli sayılmayacak, bu defterlerle ilgili olarak defter ve belgelerin ibraz edilmemesine ilişkin hükümler uygulanacaktır.
Vergi Usul Kanunu 220.maddesine göre tasdike tabi defterler:
- Yevmiye ve envanter defterleri.
- İşletme defteri.
- Çiftçi işletme defteri.
- İmalat ve İstihsal Vergisi defterleri (Basit İstihsal Vergisi defteri dahil).
- Nakliyat Vergisi defteri.
- Yabancı nakliyat kurumlarının hâsılat defteri.
- Serbest meslek kazanç defteri.
Tasdik Zamanı
Yukarıda belirtilen defterleri kullanacaklar Vergi Usul Kanunu 221.maddesine göre:
- Ötedenberi işe devam etmekte olanlar defterin kullanılacağı yıldan önce gelen son ayda tasdik ettirmek zorundadırlar.
- Hesap dönemleri Maliye Bakanlığı tarafından tespit edilenler, defterin kullanılacağı hesap döneminden önce gelen son ayda tasdik ettirmek zorundadır.
- Yeniden işe başlayanlar, sınıf değiştirenler ve yeni bir mükellefiyete girenler işe başlama, sınıf değiştirme ve yeni mükellefiyete girme tarihinden önce; vergi muafiyeti kalkanlar, muaflıktan çıkma tarihinden başlıyarak on gün içinde tasdik ettirmek zorundadır.
- Tasdike tabi defterlerin dolması dolayısiyle veya sair sebeplerle yıl içinde yeni defter kullanmaya mecbur olanlar bunları kullanmaya başlamadan önce tasdik ettirmek zorundadır.
Tasdik Yenileme
Vergi Usul Kanunu 222.maddesine göre; Defterlerini ertesi yılda da kullanmak isteyenler Ocak ayı, hesap dönemleri Maliye Bakanlığınca tespit edilenler bu dönemin ilk ayı içinde tasdiki yeniletmeye mecburdurlar.
Sonuç:
5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ve uygulama Yönetmeliği ile işverenlerce tutulması gereken yasal defterlerin geçersizlik hallerine ilişkin ayrıntılı düzenlemeler yapılmıştır.
Yasal düzenlemeye uymayan işverenlere 5510/102.madde gereğince asgari ücrete endeksli idari para cezası uygulanacaktır.
[1] 28.08.2008 tarih, 26981 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır.
