15 Yıl 3600 Gün Prim Yatıran Kıdem
Cumhur Sinan ÖZDEMİR
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı
İş Müfettişi -Ankara
csnozdemir@gmail.com
4857 sayılı İş Kanunu‘nun 120 ve geçici 6.maddesi gereği “Kıdem tazminatı için bir kıdem tazminatı fonu kurulur. Kıdem tazminatı fonuna ilişkin Kanunun yürürlüğe gireceği tarihe kadar işçilerin kıdemleri için 1475 sayılı İş Kanunu’nun 14.maddesi hükümlerine göre kıdem tazminatı hakları saklıdır” hükmünü içeren yasal düzenlemede bir değişiklik olmamıştır. Diğer bir ifadeyle kıdem tazminatı uygulaması devam ediyor.
Özellikle kadın işçileri ilgilendiren evlilik nedeniyle kıdem tazminatı uygulaması da devam ediyor ve kaldırılmasına yönelik bir yasal düzenleme de henüz yoktur.
Kıdem Tazminatı:
İşçinin iş sözleşmesinin sona eriş biçimine bağlı olarak ve işçinin çalıştığı süre dikkate alınarak ücret tutarına göre ödenen kıdem tazminatı “İş Hukukuna has, işçinin işini kaybetme olgusuna dayalı, kıdem esası üzerine kurulu özel bir tazminat türü” şeklinde tanımlanabilir.
Kıdem Tazminatına Hak Kazanımı:
İşyerinde en az 1 yıl çalışmış olan işçilerin kıdem tazminatına hak kazanması için iş sözleşmesinin aşağıdaki nedenlerle sona ermesi şarttır.
1- İşveren tarafından İş Kanunu’nun 25. maddesinin II numaralı bendinde gösterilen sebepler dışında işçinin işten çıkarılması.
2- İşçinin İş Kanunu’nun, 24. maddesi uyarınca işi bırakması.
3- Muvazzaf askerlik hizmeti dolayısıyla işçinin işten ayrılması.
4- Yaşlılık, emeklilik veya malullük aylığı yahut toptan ödeme almak amacıyla işçinin işi bırakması.
5- Kadın işçinin evlendiği tarihten itibaren bir yıl içerisinde kendi arzusu ile işten ayrılması.
6- İşçinin ölümü.
15 Yıl ve 3600 Prim Günü Dolduran İşçiler Emekli Olmadan Kıdem Tazminatını Alarak İşten Ayrılabilir:
1999 yılında yürürlüğe giren 4447 sayılı Kanunla getirilen düzenleme gereği emeklilik için gereken sigortalılık süresi ile prim gün sayısını doldurup, yaşın dolmasını bekleyen işçiler kıdem tazminatına hak kazanmaktadır.
Mülga 1475 sayılı İş Kanunu’nun, yürürlükte olan 14.maddesine göre kıdem tazminatına hak kazanma koşullarından biriside 4447 sayılı Kanun ile getirilen düzenlemedir. 08.09.1999 tarihinde yürürlüğe giren yasal düzenleme gereği “506 sayılı Kanunun 6.maddesinin birinci fıkrasının (A) bendinin (a) ve (b) alt bentlerinde öngörülen yaşlar dışında kalan diğer şartları veya aynı Kanunun Geçici 8.maddesine göre yaşlılık aylığı bağlanması için öngörülen sigortalılık süresini ve prim ödeme gün sayısını tamamlayarak kendi istekleri ile işten ayrılmaları nedeniyle” yaşlılık aylığı bağlanması için yaş koşulu dışında sigortalılık süresi ve prim ödeme gün sayısı koşullarını yerine getirenler kendi istekleri ile işten ayrılmaları halinde kıdem tazminatına hak kazanır.
4447 sayılı Kanunun 45.maddesi ile getirilen,08.09.1999 tarihinde yürürlüğe giren yasal düzenleme gereği en az 15 yıllık sigortalılık süresi ve 3600 prim ödeme gün sayısını doldurup, yaşı bekleyen işçilerinde ilgili Sosyal Güvenlik Kurumu Müdürlüğüne başvurarak İş Kanuna göre kıdem tazminatı alabilir yazısını almaları gerekir. Bu yazıyı işverenine ibraz eden işçi kıdem tazminatını talep ederek işten ayrılabilir. İşverence kıdem tazminatının ödenmemesi halinde işçinin İş Mahkemesine dava açması gerekir.
Sonuç:
İş Kanununa özgü, işçi yönünden çalışma yaşamının en önemli düzenlemesi olan kıdem tazminatı uygulaması devam ediyor ve kaldırılmasına yönelik bir yasal düzenleme de henüz yoktur.
Yaştan emeklilik için 3600 prim günü ve 15 yıllık sigortalılık süresini dolduran İş Kanuna tabi her işçi ilgili Sosyal Güvenlik Kurumu Müdürlüğüne başvurarak kıdem tazminatı alabilir yazısını almak ve işverene vermek şartıyla, kıdem tazminatı alarak işten ayrılma hakkına sahiptir.
İşveren; kalifiye elemanımı işten çıkarmak istemiyorum, bu nedenle kıdem tazminatını vermiyorum diyemez. Kıdem tazminatı ödenmeyen işçi, İş Mahkemesine dava açmak suretiyle, işten ayrıldığı tarihten itibaren gecikme faiziyle kıdem tazminatını alabilecektir.
Kıdem tazminatı işçinin son aldığı brüt ücret üzerinden hesaplanacaktır.
Her 365 günlük süre hesaplamada bir yıl olarak dikkate alınmaktadır. Artan süreler ise orantı yapılarak kıdem tazminatı hesabına yansıtılacaktır.