Dur İkazına Uymayan Araçlara Kesilen Özel Usulsüzlük Cezalarının Hukuki Geçerliliği

Dur İkazına Uymayan Araçlar Özel Usulsüzlük

H.Hakan KIVANÇ
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Yıldız Teknik Üniversitesi Öğretim Görevlisi
h.hakankivanc@gmail.com

Emre POYRAZ
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
emrepoyrazz@gmail.com

I GİRİŞ

213 Sayılı Vergi Usul Kanunu‘nun 127. maddesine göre yoklamaya yetkili memurlar nakil vasıtalarını özel işaretle dur­durmak ve taşıtta bulundurulması gerekli taşıt pulu, yolcu listesi, fatura veya sevk irsaliyesi, yolcu bileti, taşıma irsaliyelerinin muhtevası ile taşınan yolcu ve malların miktar ve niteliklerini ölçmek, tartmak, sormak suretiyle tespit et­mek ve taşıma irsaliyesi, sevk irsaliyesi ve faturanın taşıtta bulunmaması halin­de bu belgelerin ibrazına kadar nakil vasıtalarını trafikten alıkoymak, taşınan malın sahibi belli değilse tespitine kadar malı bekletmek ve muhafaza altına almak yetkisine haizdirler.

Nakil vasıtalarının denetimini sağlayabilmek açısından, bu denetimin yapılmasına engel teşkil edecek olan “nakil vasıtasının durdurulmaması” fiili cezai müeyyideye bağlanmıştır.

Bu yazımızda dur ikazına uymayan araçlara kesilen özel usulsüzlük cezasının hukuki geçerliliği için gerekli koşulları incelemeye çalışacağız.

II.DUR İKAZINA UYMAMA CEZASININ HUKUKİ GEÇERLİLİĞİ İÇİN GEREKLİ KOŞULLAR

Vergi Usul Kanunu’nun yoklamaya ilişkin Maksat ve Yetki başlıklı 127. maddesinin konumuzla ilgili bölümü aşağıdaki gibidir;

“Yoklamadan maksat, mükellefleri ve mükellefiyetle ilgili maddi olayları, kayıtları ve mevzuları araştırmak ve tespit etmektir. Yoklamaya yetkili memurlar, ayrıca vergi kanunlarının uygulanması ile ilgili olarak:

…

d) Nakil vasıtalarını, Maliye ve Gümrük Bakanlığının belirleyeceği özel işaretle durdurmak ve taşıtta bulundurulması icap eden taşıt pulu, yolcu listesi, fatura veya sevk irsaliyesi, yolcu bileti ile taşıma irsaliyelerinin muhtevası ile taşınan yolcu ve malların miktar ve mahiyetlerini ölçmek, tartmak, saymak suretiyle tespit etmek,

e) Taşıma irsaliyesi, sevk irsaliyesi ve faturanın taşıtta bulunmaması, halinde bu belgelerin ibrazına kadar nakil vasıtalarını trafikten alıkoymak, taşınan malın sahibi belli değilse tespitine kadar malı bekletmek ve muhafaza altına almak, (Beklemeye ve muhafazaya alınan malların bozulmaya ve çürümeye maruz mallar olması halinde derhal, diğer mallar ise üç ay sonra Maliye ve Gümrük Bakanlığının belli edeceği esaslar dahilinde tasfiye olunur.)

Yetkisini haizdirler.”

Vergi Usul Kanunu’nun 127. maddesinde bahsi geçen “yoklamaya yetkili memurlar“, mezkur kanununun 128. maddesinde belirlenmiştir.

[vc_row][vc_column][vc_message message_box_color=”juicy_pink” icon_fontawesome=”fa fa-gg”]

Alomaliye.com Personel Programı
Avans | İcra | İzin | Rapor Takibi | Teşvikler | Puantaj Hesaplama | SGK e-İşlem | e-Beyan [/vc_message][vc_column_text]

Buna göre;

Yoklamaya yetkililer:

1. Vergi dairesi müdürleri;
2. Yoklama memurları;
3. Yetkili makamlar tarafından yoklama işi ile görevlendirilenler;
4. Vergi incelenmesine yetkili olanlar (Hesap Uzmanları, Maliye Müfettişleri, Gelirler Kontrolörleri, Vergi Denetmenleri ve bunların yardımcıları ile VUK 135. maddesinde sayılan diğer görevliler);
5. Gelir uzmanları;

tarafından yapılır.

Yoklama amacıyla nakil vasıtalarını durdurmak için, yol güzergahının uy­gun bir yerine belirli mesafelerden gö­rülebilecek şekilde (vergi kontrolü) ibaresinin bulunduğu bir levha konula­cak ya da bu levha araç sürücüsü tara­fından görülebilecek bir şekilde elde tutulacaktır. Bu arada araca (dur) ikazı da yapılacaktır.[1]

Maliye Bakanlığının özel işaretli görevlisinin ikazına rağmen durmayan aracın sahibi adına, Vergi Usul Kanunu’nun 353. maddesinin (10) numaralı bendi uyarınca özel usulsüzlük cezası kesileceği hüküm altına alınmıştır. (2009 yılı için 560 TL)

Söz konusu cezanın uygulanabilmesi için, yoklamaya yetkili memurlar tarafından yapılmış olan yoklamanın, tutanak mahiyetinde olan ve Vergi Usul Kanunu’nun 131. maddesinde tanımlanan “Yoklama Fişine” geçirilmesi gereklidir.

213 sayılı Vergi Usul Kanununun “Yoklama fişi” başlıklı 131. maddesi aşağıdaki gibidir;

“Yoklama neticeleri tutanak mahiyetinde olan “yoklama fişine” geçirilir.

Bu fişler yoklama yerinde iki nüsha tanzim olunarak tarihlenir, bulunursa nezdinde yoklama yapılan veya yetkili adamına imza ettirilir; bunlar bulunmaz veya imzadan çekinirlerse keyfiyet fişe yazılır ve yoklama fişi polis, jandarma, muhtar veya ihtiyar meclisi üyelerinden birine imzalatılır.”

VUK’nun ilgili hükmüne göre yoklama fişine, bulunursa nezdinde yoklama yapılan veya yetkili adamına imza ettirilmesi gerekli olduğu belirtilmiştir. Ancak dur ikazına uymayanların, bu yoklama fişlerine imza atamayacakları tabiidir. Bu durumda kanunun ilgili maddesi, yoklama fişinin, “bunlar bulunmaz veya imzadan çekinirlerse keyfiyet fişe yazılır ve yoklama fişi polis, jandarma, muhtar veya ihtiyar meclisi üyelerinden birine imzalatılması”  ile geçerli olacağını ifade etmiştir.

Buradan sonuçla; muhatabına, yetkili adamına veya polis, jandarma, muhtar veya ihtiyar meclisi üyelerinden birine imzalatılmayan, yalnızca yoklama memurunun imzasını taşıyan yoklama fişleri ise hukuken geçerli olmayacaktır.

Konuya ilişkin olarak verilmiş olan Ankara Vergi Dairesi Başkanlığı’nın 09 Mayıs 2007 tarih ve B.07.1.GİB.4.06.18.02/32131 özelgesi aşağıda aktarılmıştır;

“T.C.

GELİR İDARESİ BAŞKANLIĞI

Ankara Vergi Dairesi Başkanlığı

(Mükellef Hizmetleri Usul Grup Müdürlüğü)

Yol Denetiminde Kesilen Cezanın Kaldırılması Hk. (09.05.2007)

Sayı    : B.07.1.GİB.4.06.18.02/32131   

Konu  : Yol Denetiminde Kesilen Cezanın Kaldırılması Hususunda

………. VERGİ DAİRESİ MÜDÜRLÜĞÜNE

Müdürlüğünüzün ………. vergi numaralı mükellefi ….. tarafından Başkanlığımıza verilen ve bir örneği ilgi (a) yazımız ekinde gönderilen ….. tarihli dilekçede; ……. plakalı aracına yol denetiminde ceza kesildiği belirtilerek, söz konusu cezanın kaldırılması hususunda Başkanlığımızdan görüş talep edilmiştir.

Konuyla ilgili olarak dairenizden alınan ilgi (b) yazınızdan; özel yetki belgeli yoklama memurları tarafından düzenlenip imzalanan ….. tarih ve ….. sayılı tutanağa istinaden söz konusu mükellef adına ….. tarih ve ….. no.lu vergi/ceza ihbarnamesi ile 213 sayılı Vergi Usul Kanununun 353/10 uncu maddesine göre özel usulsüzlük cezası kesildiği ve …… tarihinde posta yoluyla tebliğ edildiği anlaşılmıştır.

Bilindiği üzere, 213 sayılı Vergi Usul Kanununun “Yoklama fişi” başlıklı 131 inci maddesinde; “Yoklama neticeleri tutanak mahiyetinde olan “yoklama fişine” geçirilir.

Bu fişler yoklama yerinde iki nüsha tanzim olunarak tarihlenir, bulunursa nezdinde yoklama yapılana veya yetkili adamına imza ettirilir; bunlar bulunmaz veya imzadan çekinirlerse keyfiyet fişe yazılır ve yoklama fişi polis, jandarma, muhtar ve ihtiyar meclisi üyelerinden birine imzalatılır.” hükmü yer almaktadır.

Anılan Kanunun “Maksat ve yetki” başlıklı 127 nci maddesinde ise; “Yoklamadan maksat, mükellefleri ve mükellefiyetle ilgili maddi olayları, kayıtları ve mevzuları araştırmak ve tespit etmektir. Yoklamaya yetkili memurlar, ayrıca vergi kanunlarının uygulanması ile ilgili olarak:

…

d) Nakil vasıtalarını, Maliye Bakanlığının belirleyeceği özel işaretle durdurmak ve taşıtta bulundurulması icap eden taşıt pulu, yolcu listesi, fatura veya sevk irsaliyesi, yolcu bileti ile taşıma irsaliyelerinin muhtevası ile taşınan yolcu ve malların miktar ve mahiyetlerini ölçmek, tartmak, saymak suretiyle tespit etmek,

…

Yetkisini haizdirler.” hükmüne yer verilmiştir.

Yine aynı Kanunun 353 üncü maddesinin (10) numaralı bendinde; Maliye Bakanlığının özel işaretli görevlisinin ikazına rağmen durmayan aracın sahibi adına özel usulsüzlük cezası kesileceği hüküm altına alınmıştır.

Yukarıda yer verilen hükümlerden de anlaşılacağı üzere; yoklama sonuçları yoklama fişi ile tespit edilmekte ve yoklama fişleri aynı zamanda tutanak hükmünü haiz olmaktadır. Bu fişler, yoklama yerinde ve iki örnek olarak düzenlenmekte, yoklama muhatabı, orada ise imzası alınmakta, muhatabın bulunmaması halinde ise yoklama fişi yetkili adamına imzalattırılmaktadır. Hem muhatabın, hem de yetkili adamının bulunmadığı veya imzadan imtina edildiği hallerde ise durumun fişe yazılması ve yoklama fişinin polis, jandarma, muhtar ve ihtiyar heyeti üyelerinden birine imzalattırılması gerekmektedir. Dolayısıyla, muhatabına, yetkili adamına veya polis, jandarma, muhtar veya ihtiyar heyeti üyelerinden birine imzalattırılmayan ya da üçüncü şahıslara imzalattırılan yahut sadece yoklama memurlarının imzasını taşıyan yoklama fişlerinin hukuki geçerliliği bulunmamaktadır.

Bu nedenle, yol denetimleri sırasında “Dur İkazı”na uymayan araçlar hakkında düzenlenen tutanakların sadece yoklama memurları tarafından imzalanması durumunda, söz konusu tutanaklara istinaden ceza kesilmesi mümkün bulunmamaktadır.

Bilgi edinilmesini ve …………. adına kesilen özel usulsüzlük cezasının Vergi Usul Kanununun düzeltme hükümleri çerçevesinde kaldırılarak, Başkanlığımıza verdiği ……. tarihli dilekçe ilgi tutulmak suretiyle adı geçene gerekli duyurunun yapılmasını rica ederim.”

Konuyla ilgili özelgeden de anlaşılacağı üzere, sadece yoklama memurlarının imzasını taşıyan yoklama fişlerinin hukuki geçerliliği bulunmadığı ortaya çıkmaktadır.

III. SONUÇ

213 Sayılı Vergi Usul Kanunu’nun 127. maddesine göre yoklamaya yetkili memurlar nakil vasıtalarını özel işaretle dur­durmak ve taşıtta bulundurulması gerekli taşıt pulu, yolcu listesi, fatura veya sevk irsaliyesi, yolcu bileti, taşıma irsaliyelerinin muhtevası ile taşınan yolcu ve malların miktar ve niteliklerini ölçmek, tartmak, sormak suretiyle tespit et­mek ve taşıma irsaliyesi, sevk irsaliyesi ve faturanın taşıtta bulunmaması halin­de bu belgelerin ibrazına kadar nakil vasıtalarım trafikten alıkoymak, taşınan malın sahibi belli değilse tespitine kadar malı bekletmek ve muhafaza altına almak yetkisine haizdirler.

Maliye Bakanlığının özel işaretli görevlisinin ikazına rağmen durmayan aracın sahibi adına, Vergi Usul Kanunu’nun 353. maddesinin (10) numaralı bendi uyarınca özel usulsüzlük cezası kesileceği hüküm altına alınmıştır.

Vergi Usul Kanunu’nun yukarıda aktarılan ilgili maddeleri bir arada değerlendirildiğinde, dur ikazına uyulmaması gerekçesi ile kesilen cezaların uygulanabilmesi için gerekli koşullar aşağıdaki gibi özetlenebilir;

1)  Cezanın yoklamaya yetkili memurlar tarafından kesilmesi gereklidir.

2)  Yoklamaya yetkili memurların, nakil vasıtasını Maliye ve Gümrük Bakanlığının belirleyeceği özel işaretle durdurması gereklidir. Bu da yol güzergâhının uy­gun bir yerine belirli mesafelerden gö­rülebilecek şekilde (vergi kontrolü) ibaresinin bulunduğu bir levha konulması ya da bu levhanın araç sürücüsü tara­fından görülebilecek bir şekilde elde tutulması şeklinde olacaktır. Bu araca “dur ikazı” da yapılacaktır. [2]

3)  Yoklamaya yetkili memurların, dur ihtarına uymayan nakil vasıtası hakkında yoklama fişi düzenlemesi ve muhatabına, yetkili adamına veya polis, jandarma, muhtar veya ihtiyar meclisi üyelerinden birine imzalatması gereklidir.

Sonuç olarak; muhatabına, yetkili adamına veya polis, jandarma, muhtar veya ihtiyar heyeti üyelerinden birine imzalattırılmayan, sadece yoklama memurlarının imzasını taşıyan yoklama fişlerinin hukuki geçerliliği bulunmamaktadır. Bu eksikliğe rağmen düzenlenen yoklama fişlerine istinaden, araç sahibine tebliğ edilen ceza ihbarnamelerine karşı itiraz yoluna gidilmesi mükelleflerin menfaatine olacaktır.

Kaynaklar

• GÜNDEL Ahmet, Maliye Yetkililerinin (Dur) İkazına Uymayarak Araç Durdurmama Suçu, Yaklaşım Dergisi, Nisan 1994
• Ankara Vergi Dairesi Başkanlığı’nın 09 Mayıs 2007 tarih ve B.07.1.GİB.4.06.18.02/32131 özelgesi
• 213 Sayılı Vergi Usul Kanun

[1] GÜNDEL Ahmet, Maliye Yetkililerinin (Dur) İkazına Uymayarak Araç Durdurmama Suçu, Yaklaşım Dergisi, Nisan 1994, Sayı:16, S.45

[2] GÜNDEL Ahmet, a.g.m., S.45