Talha APAK
Öğretim Görevlisi
Yeminli Mali Müşavir
Giriş:
5520 sayılı yeni Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 13’üncü maddesi ile düzenlenmiş bulunan transfer fiyatlandırması müessesesi 1.1.2007 tarihinden geçerli olmak üzere yürürlüğe girmiş bulunmaktadır.
5422 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu’nda yer alan örtülü kazanç müessesesi 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 13’üncü maddesi ile transfer fiyatlandırması yoluyla örtülü kazanç dağıtımı adı altında yeniden düzenlenmiştir.
2007/12888 sayılı Bakanlar Kurulu Kararının ve 1 ve daha sonra 2 No.lu Tebliğ ile getirilen belgelendirme yükümlülüğüne göre, transfer fiyatlandırmasını raporlamak zorunda olan ve olmayan mükellefler aşağıda kısaca açıklanmıştır.
Yıllık Transfer Fiyatlandırması Raporu Hazırlama Zorunluluğu Getirilen Mükellefler:
a) Büyük Mükellefler Vergi Dairesi Başkanlığına bağlı tüm mükelleflere, gerek yurt içi gerekse yurt dışı ilişkili kişilerle yapmış oldukları işlemlere ilişkin olarak,
b) Diğer kurumlar vergisi mükelleflerine ise, sadece yurt dışı ilişkili kişilerle yapmış oldukları işlemlere ilişkili olarak, “Yıllık Transfer Fiyatlandırması Raporu” hazırlama zorunluluğu getirilmiştir. Bu Raporun, kurumlar vergisi beyannamesinin verilme süresine (yani hesap dönemi takvim yılı olan kurumlarda 25 Nisan akşamına) kadar hazırlanması ve bu süre sona erdikten sonra istenmesi durumunda idare’ye veya vergi incelemesi yapmaya yetkili olanlara ibraz edilmesi zorunludur. Görüldüğü üzere rapor hazırlandıktan sonra, ileride talep edilmesi halinde ibraz edilmek üzere muhafaza edilecektir. Bu raporun kurumlar beyannamesi ekinde vergi dairesine verilmesi söz konusu değildir.
Büyük Mükellefler Vergi Dairesine bağlı olanlar dışındaki kurumlardan ilişkili kişilerle sadece yurt içi işlem yapanların rapor düzenleme mecburiyeti yoktur. Bu kurumlardan, ilişkili kişilerle yurt dışı işlemi bulunduğu için rapor hazırlamak zorunda olanlar da, hazırlayacakları raporda, ilişkili kişilerle yapılan yurt içi işlemlere yer vermeyeceklerdir.
Gelir vergisi mükelleflerinin rapor hazırlama mecburiyeti bulunmamaktadır. Yıllık kurumlar vergisi mükellefleri için düzenlenecek Yıllık Transfer Fiyatlandırması Raporu’nun formatı, 1 No.lu Tebliğin 3 no.lu ekinde yer almaktadır.
Yıllık Transfer Fiyatlandırması Raporu Hazırlama Zorunluluğu Olmayan Mükelleflerin Hazır Bulundurmak Zorunda Olduğu Belge ve Bilgiler:
İlgili tebliğe göre;
Büyük Mükellefler Vergi Dairesi Başkanlığı’na kayıtlı mükellefler dışındaki diğer kurumlar vergisi mükellefleri bir hesap dönemi içinde ilişkili kişilerle yaptıkları yurt içi; gelir vergisi mükellefleri de bir takvim yılı içinde ilişkili kişilerle yaptıkları yurt içi ve yurt dışı işlemlere ilişkin olarak aşağıda yer alan bilgi ve belgeleri istenmesi durumunda İdare’ye veya vergi incelemesi yapmaya yetkili olanlara ibraz ederler.
Söz konusu bilgi ve belgeler aşağıdaki gibidir:
- Mükellefin faaliyetlerinin tanımı, organizasyon yapısı (merkez, şube) ve ortakları, sermaye yapısı, içinde bulunduğu sektör, ekonomik ve hukuki geçmişi hakkında özet bilgiler, ilişkili kişilerin tanımı (vergi kimlik numaraları, adresleri, telefon numaraları vb.) ve bu kişiler arasındaki mülkiyet ilişkilerine ilişkin bilgiler,
- Üstlenilen işlevleri, sahip olunan riskleri ve kullanılan varlıkları içeren tüm bilgiler,
- İşlem konusu yıla ilişkin ürün fiyat listeleri,
- İşlem konusu yıla ilişkin üretim maliyetleri,
- İşlem konusu yıl içinde ilişkili ve ilişkisiz kişilerle yapılan işlemlerin miktarı ile fatura, dekont ve benzeri belgeler,
- İşlem konusu yıl içinde ilişkili kişilerle yapılan tüm sözleşme örnekleri,
- İlişkili kişilere ait özet mali tablolar,
- İlişkili kişiler arasındaki işlemlere uygulanan şirket içi fiyatlandırma politikası,
- İlişkili kişiler tarafından farklı muhasebe standartları ve yöntemleri kullanılıyor ise bunlara ilişkin bilgi,
- Gayri maddi varlıkların mülkiyetine ve alınan veya ödenen gayri maddi hak bedellerine ilişkin bilgi,
- Kullanılan transfer fiyatlandırması yönteminin seçilme nedeni ve uygulanmasına ilişkin bilgi ve belgeler (iç ve/veya dış emsaller, karşılaştırılabilirlik analizi),
- Emsallere uygun fiyat ya da kâr marjının saptanmasında kullanılan hesaplamalar ve yapılan varsayımlara ilişkin ayrıntılı bilgiler,
- Belli bir emsal fiyat aralığı tespit edilmişse, bu aralığın tespitinde kullanılan yöntem,
- Emsal fiyatın tespit edilmesi için gerekli diğer belgeler.
Kurumlar Vergisi Mükelleflerinin Yıllık Beyanname Ek’inde Verecekleri Transfer Fiyatlandırması Formu:
Yıllık Transfer Fiyatlandırması Raporu bazı kurumlar vergisi mükellefleri için getirilmiş bir yükümlülük olduğu halde, 2 No.lu Transfer Fiyatlandırması Tebliği ile;
Kurumlar vergisi mükelleflerinin, ilişkili kişilerle bir hesap dönemi içinde yaptıkları mal veya hizmet alım ya da satım işlemleri ile ilgili olarak (Ek 2)’de yer alan “Transfer Fiyatlandırması, Kontrol Edilen Yabancı Kurum ve Örtülü Sermayeye İlişkin Form”u doldurmaları ve kurumlar vergisi beyannamesi ekinde, bağlı bulunulan vergi dairesine 25 Nisan akşamına kadar göndermeleri gerekmektedir.İlgili formun düzenlenmesinde, özellik arz eden hususlar aşağıdaki gibi sıralanabilir. [*] [**] [***]
[*] İlişkili Kişi: Kurumaların kendi ortakları, kurumların veya ortaklarının ilgili bulunduğu gerçek kişi veya kurum ile idaresi, denetimi veya sermayesi bakımından doğrudan veya dolaylı olarak bağlı bulunduğu yada nüfuzu altında bulundurduğu gerçek kişi veya kurumları ifade eder.
[**] Örtülü Sermaye: Bu form, kurumlar vergisi mükellefleri tarafından doldurulacaktır. Formda yer alan transfer fiyatlandırması, kontrol edilen kurum kazancı ve örtülü sermayeye ilişkin işlemlerin bir veya birkaçının bulunması durumunda sadece bu işleme ilişkin kısım doldurulacak olup, formda belirtilen söz konusu işlemlerin bulunmaması durumunda bu form doldurulmayacak ve beyanname ekinde de gönderilmeyecektir.
[***] Örtülü Sermaye Uygulamasına İlişkin Bilgiler: Kurumlar vergisi beyannamesinin verildiği hesap döneminde ortak veya ortakla ilişkili kişilerden temin edilen bir borç bulunması halinde aşağıda yer alan açıklamalar çerçevesinde doldurulacaktır.
– “Aktif Toplamı”: Kurumun hesap dönemi başında çıkartılmış olan bilânçosunda yer alan bilgilere göre doldurulacaktır.
– “Toplam Borçlar”: Kurumun hesap dönemi başında çıkartılmış olan bilânçosunda yer alan bilgilere göre doldurulacaktır.
– “Öz Sermaye Tutarı”: Kurumun öz sermayesi bu tabloda yer alan Aktif Toplamı ve Toplam Borçlar dikkate alınarak, 1 Seri No.lu Kurumlar Vergisi Genel Tebliğinin “12.1.5” bölümünde yapılan açıklamalar çerçevesinde hesaplanacaktır.
– “Toplam Faiz Giderleri”: Ortak veya ortakla ilişkili kişilerden temin edilen borç nedeniyle hesap dönemi içinde gerçekleşen ve maliyetlere veya faaliyet giderlerine intikal etmiş olan faiz giderlerinin toplamı yazılacaktır.
– “Toplam Kur Farkı Giderleri”: Ortak veya ortakla ilişkili kişilerden temin edilen borç nedeniyle hesap dönemi içinde gerçekleşen ve maliyetlere veya faaliyet giderlerine intikal etmiş olan kur farkı giderlerinin toplamı yazılacaktır.
– “Ortak veya Ortakla İlişkili Kişilerden Temin Edilen Borçların En Yüksek Olduğu Tarihteki Toplam Tutarı”: İlgili hesap döneminde ortak veya ortakla ilişkili kişilerden temin edilen borçların en yüksek olduğu tarihteki toplam tutarı yazılacaktır.
Değerlendirme ve Sonuç:
1.1.2007 tarihinden geçerli olmak üzere, tüm kurumlar vergisi mükelleflerini ilgilendiren transfer fiyatlandırması uygulamasında 2008 yılı kurumlar vergisi beyannamesinin beyan edileceği şu günlerde mükelleflerin tedirginliği halen devam etmektedir.
Şöyle ki;
Geçmişte uygulanan enflasyon düzeltmesi uygulaması ile ilgili soru işaretleri hala herkesin hafızasındadır. Bu yasa, bir çok sıkıntı ve karmaşaya yol açmıştı. Neyse ki olumlu/olumsuz uygulandı ve gerilerde kaldı. Ancak, şimdi mükelleflerin önünde duran transfer fiyatlandırması konusu daha karmaşık ve önemli bir konudur. Arada 2 yıl gibi bir zaman geçmesine rağmen değişik platformlarda yazılmakta, çizilmekte ve tartışılmakta olan konu tam anlaşılabilmiş veya çözüme kavuşmuş değildir.
Transfer fiyatlandırması uygulaması dünyada bir çok ülkede başarıyla uygulanmakta olan ve vergi denetimi açısından da gerekli bulunan bir uygulamadır. Ancak, ülkemizde konu henüz net anlaşılamadığı için bu şekliyle uygulanması bir çok sıkıntılara yol açacağından sağlıklı sonuç alınması da zor olacaktır. Özellikle ülkemizde ilişkili kişi kavramı net değildir. Edirne’den Van’a kadar, Sinop’dan Mersin’e kadar neredeyse herkes ilişkili kişi olabiliyor. Öte yandan, bir büyük kuruluşta çalışan binlerce kişinin aynı zamanda ilgili kuruluşun ürünlerini değişik ortamlarda satınalabiliyor. Tüm bunların ilişkisini kurmak ve bunlara ilişkin bilgileri formlar halinde doldurarak yıllık kurumlar vergisi beyanında bulunmak da meslek mensuplarını ve mükellefleri bir hayli zorlayacaktır.