İş Müfettişine Kayıt-Belge İbraz Etmeme
Cumhur Sinan ÖZDEMİR
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı
İş Müfettişi
[email protected]
Devlet, çalışma hayatı ile ilgili mevzuatın uygulanmasını izler, denetler ve teftiş eder. Bu ödev Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına bağlı ihtiyaca yetecek sayı ve özellikte teftiş ve denetlemeye yetkili İş Müfettişlerince yapılır. İş Müfettişleri görevlerini, İş Teftiş Kurulu Başkanlığının talimatları doğrultusunda Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı adına yapar.
Ekonomik kriz ile birlikte artan işçi şikayetlerine bağlı olarak işverenlerin İş Müfettişlerince kendilerinden yazılı olarak istenilen kayıt-belgeleri ibraz etmedikleri, sonucunda da idari para cezasına muhatap oldukları görülmektedir.
İş Kanununda yer alan para cezaları; 4857 sayılı İş Kanunu’nun, 98-108.maddelerini kapsayan “İdari Ceza Hükümleri” başlıklı 8.Bölümünde düzenlenmiştir. Para cezası; yasa kuralının ihlali sonucu bir miktar paranın devlete ödenmesi şeklinde tanımlanabilir. Adli makamlar tarafından verilen cezalara adli para cezaları, idari makamlar tarafından verilen cezalara da idari para cezaları denilmektedir. İş Kanununda yer alan cezaların tamamı idari para cezası niteliğindedir.
İş Kanunu’nun, 92.maddesine göre “…Teftiş ve denetleme sırasında işverenler, işçiler ve bu işle ilgili görülen başka kişiler izleme, denetleme ve teftişle görevli İş Müfettişleri tarafından çağrıldıkları zaman gelmek, ifade ve bilgi vermek, gerekli olan belge ve delilleri getirip göstermek ve vermek ve birinci fıkrada yazılı görevlerini yapmak için kendilerine her çeşit kolaylığı göstermek ve bu yoldaki emir ve isteklerini geciktirmeksizin yerine getirmekle yükümlüdürler.Çalışma hayatını izleme, denetleme ve teftişe yetkili İş Müfettişleri tarafından tutulan tutanaklar aksi kanıtlanıncaya kadar geçerlidir”. Yasal düzenleme gereği İş Müfettişleri tarafından istenilen kayıt-belgeleri ibraz etmeyen işveren veya işveren vekiline aynı Kanunun 107/1-a maddesi gereği 2009 yılında 8.960 TL idari para cezası uygulanacaktır. (2017 Yılı İçin 14.702 TL)
İş Kanunu’nun, 96.maddesine göre “İş denetimi ve teftişine yetkili İş Müfettişleri tarafından ifade ve bilgilerine başvurulan işçilere, işverenlerin gerek doğrudan doğruya ve gerek dolayısıyla telkinlerde bulunmaları, işçileri gerçeği saklamaya yahut değiştirmeye sevk veya herhangi bir suretle zorlamaları veyahut işçilerin ilgili makamlara başvurmaları, haber ve ifade vermeleri üzerine, bunlara karşı kötü davranışlarda bulunmaları yasaktır” Yasal düzenleme gereği İş Müfettişleri tarafından işçilerin şikayeti üzerine bunlara kötü davranışta bulunan işveren veya işveren vekiline aynı Kanunun 107/1-b maddesi gereği 2009 yılında 8.960 TL idari para cezası uygulanacaktır.
İş Kanunu’nun, 107.maddesine göre “İş Müfettişlerinin bu Kanundan veya diğer kanunlardan doğan her çeşit teftiş, denetleme yetki ve gör evleri gereğince görevlerinin yerine getirilmesi sırasında, görevlerini yapma ve sonuçlandırmaya engel olan kimselere, fiil suç oluşturmadığı takdirde idarî para cezası verilir” Yasal düzenleme gereği İş Müfettişlerince yapılacak denetime engel olan kişilere aynı Kanunun 107/2 maddesi gereği 2009 yılında 8.960 TL idari para cezası uygulanacaktır.
İdari para cezasına itiraz (08.02.2008 ve sonrası, Kabahatler Kanunu’nun, 27.maddesine göre) kararın tebliğ tarihinden en geç 15 gün içinde Sulh Ceza Mahkemesine yapılacaktır.
Emsal Mahkeme Kararları:
- İtiraz eden A…İnş.Ltd.Şti. nin çalışanı O.G tarafından iş akdinin feshi ve bazı haklarını alamaması sebebiyle 18.02.2008 tarihinde Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Ankara Bölge Müdürlüğüne başvurduğu, bu başvuru üzerine itiraz eden şirketten …sayı… tarihli yazı ile ilgili belgelerle yetkilisi bir kişinin 14.04.2008 gününde İş Teftiş Ankara Grup Başkanlığında hazır bulunması gerektiğinin 02.04.2008 tarihinde bildirdiği, ancak buna rağmen davete icap edilmeyerek ifade ve bilgi verilmediği, gerekli olan belge ve delillerin sunulmadığı teftişin sonuçlandırılmasına engel olunduğu sebebiyle ilgili şirket hakkında 4857 sayılı yasanın 92/2.maddesine muhalefetten 8.000 TL idari para cezasına çarptırıldığı anlaşılmıştır. İtiraz eden şirket vekili ise müvekkil şirket yetkilisinin bildirimin ve davetin yapıldığı tarihlerde yurt dışında olduğu, şirketi temsile yetkili başka bir kişinin olmadığını dolayısıyla şirketin teftişi engelleme kastı ve niyetinin bulunmadığını şirketin yetkilisinin pasaport suretlerini sunarak iddia etmiştir. Dosyanın incelenmesinden ilgili kurumca itiraz eden şirket hakkında yapılan tebligatların ve kesilen idari para cezasının hukuka uygun olduğu itiraz eden vekilince öne sürülen şirket yetkilisinin yurt dışında olduğu mazeretinin geçerli bir mazeret olmadığı, gerektiğinde şirketi temsile yetkili bir veril tayin edilmesi gerektiğinden itirazın reddine karar verilerek aşağıdaki hüküm kurulmuştur
Hüküm: Muteriz A…İnş.Ltd.Şti. hakkında Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Ankara Bölge Müdürlüğünce düzenlenen idari yaptırım kararı usul ve yasaya uygun bulunmakla 5326 sayılı yasanın 28/8-a maddesince itirazın reddine, …karar verildi[1].
- İtiraz eden davacı Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Ankara Bölge Müdürlüğü tarafından verilen 8.000 TL idari para cezasının hukuka aykırı olduğundan bahisle kaldırılmasına karar verilmesini talep etmiştir. İtiraz eden hakkında davalı kurum tarafından 4857 sayılı İş Kanunu’nun 92/2.maddesine muhalefetten idari para cezası verilmiştir. Şikayet üzerine Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Ankara Bölge Müdürlüğü tarafından verilen cevap dilekçesi ve ekindeki işlem dosyası ile ekli belgeler birlikte değerlendirildiğinde; istenilen tarihte istenilen belgelerle davete uyulduğuna dair soyut beyanlarından başka delil bulunmadığı, sair hususlarda da bu davete uymamaktan dolayı verilen idari para cezasında bir usulsüzlük bulunmadığından itirazın reddine dair karar verilmesi gerektiği sonuç ve kanaatine varılmıştır.
Hüküm: Gerekçede açıklandığı üzere idari yaptırım kararının hukuka uygun olması nedeniyle başvurunun reddine,…karar verildi2].
- İtiraz eden vekili 23.07.2008 havale tarihli dilekçesi ile Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Ankara Bölge Müdürlüğü tarafından tahakkuk ettirilen idari para cezasının iptaline karar verilmesini talep etmiştir. 14.05.2008/29 sayılı inceleme raporunda kayıt ve belgelerin ibraz edilmediğinden incelenemediği bu nedenle idari para cezası tahakkuk ettirilmesi gerektiğinin belirtildiği, 07.07.2008 tarih…sayılı tutanak ile idari para cezası tahakkuk ettirilerek tebliğ edildiği yasada öngörülen süre içerisinde itiraz edildiği anlaşılmıştır. 4857 sayılı yasanın 92.maddesi Müfettişlerin teftiş görevini yerine getirirken işin özelliğine göre neler yapılabileceğini düzenleyen madde olup 107.maddesinde Müfettişin teftiş yetkisi ile teftiş ve denetim amacı ile incelediği bir olayda işveren ve işveren vekillerinin teftişin gerçekleşmesini engelleyecek tutum ve davranışlarının kanıtlanması halinde uygulanacak yaptırımı düzenlemektedir. İş Müfettişlerinin teftiş programları içerisinde yaptıkları teftiş görevinin sağlıkla ve aksamasız yapılabilmesi için önlem olarak getirilen yasal düzenlemelerin bir şikayetin irdelenmesi amacıyla istenen belgelerin verilen günde getirilmediği olayda tekrar istenmesi yoluna gidilmeden ve teftişin gerçekleştirilmesine engel olmak kastı saptanmadan uygulanmasına yasal imkan bulunmamaktadır. Bu durumda bir şikayet üzerine istenen belgelerin getirilmesi için tayin edilen günde davete icabet etmemek biçiminde gerçekleşen olay nedeniyle teftiş ve denetim sistemi için getirilmiş olan 92.maddenin 2.fıkrası uyarınca işlem tesisinde hukuki isabet bulunmadığı anlaşılmakla tahakkuk ettirilen idari para cezasının usul ve yasaya aykırı olduğu iptaline ilişkin itirazın kabulüne karar verilmesi sonuç ve kanaatine varılmış olmakla aşağıdaki hüküm kurulmuştur.
Hüküm: Açıklanan nedenlerle itirazın kabulüne,07.07.2008 tarih…sayılı yazı ile tahakkuk ettirilen idari para cezasının kaldırılmasına, … karar verildi[3].
- İtiraz eden vekili 04.09.2008 havale tarihli dilekçesi ile Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Ankara Bölge Müdürlüğü tarafından tahakkuk ettirilen idari para cezasının iptaline karar verilmesine talep etmiştir. 30.06.2008 tarih 118 sayılı inceleme raporunda işverenlikçe kayıt ve belge ibraz edilmediğinden, idari para cezası tahakkuk ettirilmesi gerektiğinin belirtildiği, 11.08.2008 tarih…sayılı yazı ile 4857 sayılı Yasanın 108.maddesine dayanılarak 1007/a maddesi gereği idari para cezası tahakkuk ettirildiği, tebliğ edildiği, yasada öngörülen süre içerisinde itiraz edildiği anlaşılmıştır. 4857 sayılı Yasanın 92.maddesi Müfettişlerin teftiş görevini yerine getirirken işin özelliğine göre neler yapılabileceğini düzenleyen madde olup, 107.madde de Müfettişin teftiş yetkisi ile teftiş ve denetim amacıyla incelendiği bir olayda işveren ve işveren vekillerinin işin gerçekleşmesini engelleyecek tutum ve davranışlarının kanıtlanması halinde uygulanacak yaptırımı düzenlemektedir. Teftiş görevinin sağlıklı ve aksamasız yapılabilmesi için önlem olarak getirilen yasal düzenlemelerin bir şikayetin irdelenmesi amacıyla istenilen belgelerin verilen günde gelmediği olayda tekrar istenmesi yoluna gidilmeden ve teftişin gerçekleştirilmesine engel olmak kastı saptanmadan uygulanmasına yasal imkan bulunmamaktadır. Bu durumda şikayet üzerine istenilen belgelerin getirilmesi için tayin edilen günde davete icabet etmemek biçiminde gerçekleşen olay nedeniyle teftiş ve denetim sistemi için getirilmiş olan 92. maddenin 2.fıkrası uyarınca işlem tesisinde hukuki isabet bulunmadığı anlaşılmakla tahakkuk ettirilen idari para cezasının usul ve yasaya aykırı olduğu, iptaline ilişkin itirazın kabulüne karar verilmesi sonuç ve kanaatine varılmış olmakla aşağıdaki şekilde hüküm kurulmuştur.
Hüküm: Açıklanan nedenlerle itirazın kabulüne, 11.08.2008 tarih…sayılı idari para cezasının kaldırılmasına, …karar verildi[4].
Sonuç:
İş denetiminin uluslararası dayanağını, 11.07.1947 tarih, 81 sayılı Sanayi ve Ticarette İş Denetimi Uluslararası Çalışma Örgütü Sözleşmesi oluşturmaktadır. Türkiye, 13.12.1950 tarih ve 5690 sayılı yasayla bu sözleşmeyi onaylayarak yükümlülük altına girmiştir. Anayasamızın 90.maddesine göre, bu sözleşme yasa hükmündedir ve Anayasaya aykırılığı ileri sürülerek Anayasa Mahkemesine başvurulamaz. Sözleşmenin amacı, işyerlerinin düzenli denetimi yoluyla işçilerin korunmasını amaçlayan hükümlerin uygulanmasını sağlamaktır.
İş Teftiş Kurulu uluslararası bir sözleşmeden kaynağını alan ilk ve tek teftiş kuruludur. İş Müfettişliği de uluslararası bir meslek statüsündedir.
İşverenler-işveren vekilleri idari para cezasına muhatap olmamak için İş Müfettişlerince yazılı olarak istenilen kayıt-belgeleri süresi içinde ibraz etmek zorundadırlar.
İdari para cezası uygulanan işveren-işveren vekilleri ise para cezası kararına karşı tebliğ tarihinden itibaren en geç 15 gün içinde Sulh Ceza Mahkemesine itirazda bulunabilirler.
[1] Ankara 11.Sulh Ceza Mahkemesi-Müt.No:2008/781-İtiraz T:16.07.2008-Karar T:01.09.2008
[2] Ankara 5.Sulh Ceza Mahkemesi-Müt.Sayı:2008/1163-İtiraz T:02.09.2008-Karar T:24.09.2008
[3] Ankara 4.Sulh Ceza Mahkemesi-Müt.Karar No:2008/1078-İtiraz T:23.07.2008-Karar T:03.10.2008
[4] Ankara 4.Sulh Ceza Mahkemesi-Müt.No:2008/1213-İtiraz T:04.09.2008-Karar T:08.10.2008
