Talha APAK
Öğretim Görevlisi
Yeminli Mali Müşavir
2008 YILINA İLİŞKİN OLUP 2009 YILINDA BEYAN EDİLECEK GELİRLER VE YILLIK BEYANNAME ÜZERİNDEN YAPILACAK İNDİRİMLER
- GİRİŞ:
2008 yılı gelirlerine ait Yıllık Gelir Vergisi Beyanname verme süresi 1 Mart 2009 itibariyle başlamak üzere, 25 Mart 2009 tarihine kadar verilebilecek olan beyannameler üzerinden hesaplanan gelir vergisinin ilk taksiti 31 Mart 2009 akşamına kadar ikinci taksiti 31 Temmuz 2009 akşamına kadar ödenebilecektir.
193 Sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 2’nci maddesine göre, Yıllık Gelir Vergisi Beyannamesine konu kazanç ve iratlar şunlardır;
- Ticari kazançlar,
- Zirai kazançlar,
- Ücretler,
- Serbest meslek kazançları,
- Gayrimenkul sermaye iratları,
- Menkul sermaye iratları,
- Diğer kazanç ve iratlar.
Gelir Vergisi mükelleflerinin 2008 yılı gelirlerini 2009 yılı Mart ayında beyan etmeleri gerekmektedir. GVK’nun 92’nci maddesi gereği yıllık beyanname Mart ayının 25’inci günü akşamına kadar ilgili vergi dairesine verilir. Beyan edilen ve ödenmesi gereken vergiler ise, GVK’nun 117’nci maddesi gereği Mart ve Temmuz aylarında olmak üzere iki eşit taksitte ödenir.
2008 yılına ilişkin olup, 2009 yılında beyan edilecek yukarıdaki gelirlerden; Gayrimenkul Sermaye İratları ve Menkul Sermaye İratları‘nın beyanında özellik arz eden hususlar ve yıllık gelir vergisi beyannamesi üzerinden yapılacak istisna ve indirimler yazımız konusu olacaktır.
- YILLLIK BEYANNAMENİN VERİLMESİ VE GELİRİN TOPLANMASI
Gelir Vergisi Kanununun 85 ve 86’ncı maddelerinde, tam ve dar mükellefiyet esasında hangi gelirlerin hangi koşullarda beyan edileceği veya edilmeyeceği hükümlerine yer verilmiştir.
Bu hükümler çerçevesinde beyan edilecek/edilmeyecek gelirler aşağıda tablo halinde gösterilmektedir.
- Tek işverenden alınan ve tevkif yoluyla vergilendirilmiş olan ücretler tutarı ne olursa olsun beyan edilmeyecektir. Birden fazla işverenden ücret geliri elde edilmesi halinde, ücretlerin toplanması sırasında birinci işverenden alınan ücret dikkate alınmayacak olup (toplama dahil edilmeyecek), bulunan tutarın beyan sınırını aşması halinde ilk işverenden alınan da dahil olmak üzere tamamı beyan edilecektir.
- Elde edilen gelirin tevkifata tabi tutulmuş, birden fazla işverenden alınan ücret, menkul sermaye iradı ve gayrimenkul sermaye iradı olması halinde ücret gelirleri ayrı değerlendirilecektir. Birden sonraki işverenden alınan ücretlerin toplamı beyan sınırını aşıyorsa birinci işverenden alınan ücret de dahil olmak üzere, ücret gelirleri ve diğer tüm gelirler beyan edilecektir.
- Tevkifata tabi tutulmuş menkul sermaye iradı ve gayrimenkul sermaye iradı gelirleri ücret gelirlerinden ayrı toplanacak olup, toplamın beyan sınırını aşmaması halinde, ücret gelirleri nedeniyle sınırın aşılmaması koşuluyla, bu gelirler beyan edilmeyecektir.
- Birinci işveren ücretinin hangisi olacağı mükellefçe serbestçe belirlenebilecektir.
- Beyan sınırı olarak 2008 yılı gelirleri için 103’üncü maddede yazılı tarifenin ikinci gelir diliminde yer alan 19.800 TL dikkate alınacaktır.
III. GAYRİMENKUL SERMAYE İRADI ELDE EDENLERİN YILLIK GELİR VERGİSİ BEYANI:
Gelir Vergisi Kanunu’nun 70’inci maddesinde yazılı mal ve hakların (arazi, bina, haklar, motorlu taşıtlar, …. v.b.) kiraya verilmesinden elde edilen iratlar gayrimenkul sermaye iradı olarak adlandırılır ve vergilendirilir.
Beyana tabi gelirleri sadece kira geliri olan mükelleflerin;
Binaların mesken olarak kiraya verilmesinden bir takvim yılı içinde elde edilen hasılatın 2008 yılı için 2.400,00 TL.sı gelir vergisinden müstesnadır. İstisna haddi üzerinde hasılat elde edilip beyan edilmemesi veya eksik beyan edilmesi halinde bu istisnadan yararlanılamaz. (23.12.2008 Tarih, 270 sayılı Gelir Vergisi genel Tebliği)
Binaların işyeri (stopajlı) olarak kiraya verilmesinden bir takvim yılı içinde elde edilen brüt hasılatın 2008 yılı için 19.800 TL.yi (G.V. 103’üncü maddede yazılı tarifenin ikinci gelir diliminde yer alan tutar) aşmaması halinde beyanname verilmeyecek ancak bu rakamın aşılması halinde tümü için beyanname verilecektir. (G.V. Kanununun 86/c maddesi)
- MENKUL SERMAYE İRADI ELDE EDENLERİN YILLIK GELİR VERGİSİ BEYANI:
Gelir Vergisi Kanunu’nun 75’inci maddesinde menkul sermaye iradı; sahibinin ticari, zirai veya mesleki faaliyeti dışında nakdi sermaye veya para ile temsil edilen değerlerden müteşekkil sermaye dolayısıyla elde ettiği kar payı, faiz, kira ve benzeri iratlar olarak tanımlanmıştır.
İndirim Oranı Uygulanarak Beyan Edilecek Menkul Sermaye İratları;
2008 takvim yılında elde edilen menkul sermaye iratlarından, 1/1/2006 tarihinden önce ihraç edilmiş olan ve Gelir Vergisi Kanununun 75’inci maddesinin ikinci fıkrasının 5 numaralı bendinde sayılan her nevi tahvil ve Hazine bonosu faizleri ile Toplu Konut İdaresi ve Özelleştirme İdaresince çıkarılan menkul kıymetlerden sağlanan gelirler indirim oranı uygulanmak suretiyle beyan edilecektir.
2008 yılı gelirlerine uygulanacak indirim oranı ( % 12 / 18,48 =) % 64,9 olarak tespit edilmiştir.
Dövize, altına veya başka bir değere endeksli menkul kıymetler ile döviz cinsinden ihraç edilen menkul kıymetlerden elde edilen menkul sermaye iratlarının beyanında indirim oranı uygulanmayacaktır. Ayrıca, Ticari işletmelere dahil kazanç ve iratlar için indirim oranı uygulaması söz konusu değildir.
- YILLIK GELİR VERGİSİ BEYANNAMESİ ÜZERİNDEN YAPILACAK İSTİSNA VE İNDİRİMLER:
Yıllık beyanname ile bildirilecek gelirlere ilişkin indirimler Gelir Vergisi Kanununun 89’uncu maddesinde belirtilmiştir. Söz konusu indirimlerin yapılabilmesi için;
- Yıllık beyanname ile bildirilecek bir gelirin bulunması,
- Gelirden yapılacak indirimlerin kanunda açıkça yazılan ve belirtilen şartları taşıması
gerekmektedir.
Söz konusu maddeye göre indirim konusu yapılacak hususlar;
- Şahıs sigorta primleri ve bireysel emeklilik sistemine ödenen katkı payları,
- Eğitim ve sağlık harcamaları,
- Sakatlık indirimi,
- Bağış ve yardımlar,
- Sponsorluk harcamaları,
- Ar-Ge Harcamaları
- Doğal afetler ile ilgili ayni ve nakdi bağışlar
1- Sigorta Şirketlerine ve Bireysel Emeklilik Sistemine Ödenen Katkı Payları:
Yıllık beyanname veren mükellefler, vergi matrahlarının tespitinde bireysel emeklilik sistemine ödedikleri katkı payının beyan edilen gelirin %10’una kadar olan kısmını (asgari ücretin yıllık tutarını aşmamak şartıyla) gelir vergisi matrahının tespitinde indirim konusu yapabileceklerdir. Bireysel emeklilik dışında kalan şahıs sigortaları için ödenen primlerin ise beyan edilen gelirin %5’ine kadar olan kısmı matrahın tespitinde indirim konusu yapılacaktır. İndirim konusu yapılacak tutarın hesaplamasında beyan edilen gelir olarak, yıllık gelir vergisi beyannamesinde yer alan indirimler ve geçmiş yıl zararları toplamından önceki tutar esas alınacaktır.
Bireysel emeklilik sistemi ile diğer şahıs sigortaları için ödenen primlerin birlikte olması halinde matrahtan indirim konusu yapılabilecek tutar beyan edilen gelirin %10’u ile sınırlı olacaktır. Bu durumda şahıs sigorta primleri için %5 oranındaki sınır ayrıca aranacaktır.
2- Eğitim ve Sağlık Harcamaları:
Aşağıda belirtilen şekilde yapılan eğitim ve sağlık harcamaları beyan edilen gelirin %10’unu aşmaması şartıyla yıllık beyanname ile bildirilecek gelirlerden indirilir: (GVK. Md. 89)
- Eğitim ve sağlık harcamaları Türkiye’de yapılmalıdır.
- Gelir veya kurumlar vergisi mükellefi olan gerçek veya tüzel kişilerden alınacak belgelerle tevsikedilmelidir.
- Söz konusu harcamalar mükellefin kendisi, eşi ve küçük çocuklarına ilişkin olmalıdır.
- Ücretliler yaptıkları eğitim ve sağlık harcamaları nedeniyle, Gelir Vergisi Kanununun mükerrer121’inci maddesi çerçevesinde vergi indiriminden yararlanmışlar ise aynı harcamalarını bu hükümden yararlanarak matrahlarından indiremezler.
3- Sakatlık İndirimi:
Sakatlık indirimi müessesesinden serbest meslek kazancı elde edenler veya basit usulde vergilendirilen özürlü mükellefler yararlanabileceklerdir. 5228 Sayılı Kanunla değiştirilmeden önce bu kişiler tüccar veya ücretli durumuna girmeksizin imalat, tamirat ve küçük sanat işleriyle uğraşmaları gerekmekteyken anılan kanunla birlikte bu gereklilik ortadan kaldırılmıştır. (GVK. Md. 89)
Bu kişilerin yanı sıra bakmakla yükümlü olduğu özürlü kişi bulunan serbest meslek erbabı ve ücret geliri elde edenler için de sakatlık indirimi uygulanır.
Hesaplanan yıllık indirim, yukarıda belirtilen şartları taşıyan özürlülerin gelir vergisi matrahına esas kazançlarına uygulanır. Sakatlık indirimi hizmet erbabının tevkifat matrahına uygulanır.
4- Bağış ve Yardımlar:
Gelir vergisi mükellefleri Gelir Vergisi Kanununun 89/4’üncü maddesinde yer alan şartlara uymak kaydıyla, yaptıkları bağış ve yardımları yıllık beyanname ile bildirecek gelirlerden indirim konusu yapabilirler. Söz konusu bağışlar, sınırlı ve sınırsız olmak üzere indirilmesi mümkün olabilmektedir.
Sınırlı İndirilecekler
- a) İndirim konusu yapılacak bağış ve yardımlar beyan edilecek gelirin %5’i (Kalkınmada Öncelikli Yörelere %10’u) ile sınırlı olarak,
- b) Genel ve Özel Bütçeli Kamu İdarelerine, İl Özel İdarelerine, Belediyelere ve Köylere, Kamu Menfaatine Yararlı Derneklere, Bakanlar Kurulunca Vergi Muafiyeti Tanınan Vakıflara yapılan bağış ve yardımlar olmaktadır. (89/4)
Örneğin; Okul koruma dernekleri yukarıda belirtilen kurum ve kuruluşlar arasında yer almadığından, bu derneklere yapılan bağış ve yardımların beyan edilecek gelirden indirilmesi mümkün değildir. Ancak söz konusu derneklerin kamu menfaatine yararlı bir dernek olması halinde bu derneklere yapılan bağış ve yardımlar beyan edilen gelirin %5’ini aşmaması koşuluyla indirim olarak dikkate alınabilecektir.
Sınırsız İndirilecekler
- a) Genel ve özel bütçeli kamu idarelerine, il özel idarelerine, belediyelere ve köy tüzel kişiliklerine bağışlanan okul, sağlık tesisi ve 100 yatak kapasiteli öğrenci yurdu (Kalkınmada Öncelikli Yörelerde 50 yatak kapasiteli) ile çocuk yuvası, yetiştirme yurdu, huzurevi, bakım ve rehabilitasyon merkezi inşası dolayısıyla yapılan harcamalar veya bu tesislerin inşası için bu kuruluşlara yapılan her türlü bağış ve yardımlar ile mevcut tesislerin faaliyetlerini devam ettirebilmeleri için yapılan her türlü nakdi ve ayni bağış ve yardımların tamamı beyan edilen gelirden indirilebilecektir. (GVK Md. 89/5)
Okul, sağlık tesisi ve öğrenci yurdu yapımı veya bu tesislerin faaliyetlerine devam edebilmeleri için yapılan bağış ve yardımların (harcamaların) herhangi bar sınırlamaya tabi olmaksızın vergi matrahının tespitinde dikkate alınabilmesi, bu bağış ve yardımların aşağıda belirtilen kamu idare ve müesseselerine yapılması gerekmektedir:
- Genel bütçeye dahil daireler,
- Özel bütçeli kamu idareleri,
- İl özel idareleri,
- Belediyeler,
- Köyler,
Dolayısıyla, bu düzenleme sadece doğrudan kamu müesseselerine yapılacak bağış ve yardımlar açısından geçerlidir.
Düzenlemede yer alan “okul” ifadesinden, doğrudan eğitim-öğretim hizmetlerinin verildiği temel birimlerin anlaşılması gerekmekte olup, rehberlik ve araştırma merkezi, meslek eğitim merkezi, iş eğitim merkezi, mesleki ve teknik eğitim merkezi ve akşam sanat okulları da bu kapsamda değerlendirilecektir. Örneğin; genel bütçeli bir kurum olan Milli Eğitim Bakanlığına ait öğretmen evi veya hizmet içi eğitim binası inşaatlarının yapımına “Eğitime %100 Destek Projesi” çerçevesinde mükelleflerce yapılan nakdi veya ayni yardımların tamamının, söz konusu öğretmen evi veya hizmet içi eğitim binasının “okul” kapsamında değerlendirerek indirim konusu yapılması mümkün bulunmamaktadır.
Düzenlemede yer alan “sağlık tesisi” ifadesinden ise Sağlık Bakanlığınca sağlık tesisi kapsamında değerlendirilen kurum ve kuruluşların anlaşılması gerekmektedir.
- b) Fakirlere yardım amacıyla gıda bankacılığı faaliyetinde bulunan dernek ve vakıflara Maliye Bakanlığınca belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde bağışlanan gıda, temizlik, giyecek, ve yakacak maddelerinin maliyet bedelinin tamamı beyan edilecek gelirden indirilebilecektir. (89/6)
- c) 5228 sayılı Kanunla Gelir Vergisi Kanununa eklenen 7 numaralı bent ile kültür ve sanat faaliyetlerine ilişkin olarak yapılan harcamaların indirilmesine imkan tanınmıştır. Söz konusu bent hükmüne göre, genel ve özel bütçeli kamu idareleri, il özel idareleri, belediyeler, köyler, kamu yararına çalışan dernekler, Bakanlar Kurulunca vergi muafiyeti tanınan vakıflar ve bilimsel araştırma faaliyetinde bulunan kurum ve kuruluşlar tarafından yapılan ya da Kültür ve Turizm Bakanlığınca desteklenen veya desteklenmesi uygun görülen;
- Kültür ve sanat faaliyetlerine ilişkin ticari olmayan ulusal ve uluslararası organizasyonların gerçekleştirilmesine,
- Ülkemizin uygarlık birikiminin kültürü, sanatı, tarihi, edebiyatı, mimarisi ve somut olmayan kültürel mirası ile ilgili veya ülke tanıtımına yönelik kitap, katalog, broşür, film, kaset, CD ve DVD gibi manyetik, elektronik ve bilişim teknolojisi yoluyla üretilenler de dahil olmak üzere görsel, işitsel veya basılı materyallerin hazırlanması, bunlarla ilgili derleme ve araştırmaların yayınlanması, yurt içinde ve yurtdışında dağıtımı ve tanıtımının sağlanmasına,
- Yazma ve nadir eserlerin korunması ve elektronik ortama aktarılması ile bu eserlerin Kültür ve Turizm Bakanlığı koleksiyonuna kazandırılmasına,
- 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu kapsamındaki taşınmaz kültür varlıklarının bakımı, onarımı, yaşatılması, rölöve, restorasyon, restitüsyon projeleri yapılması ve nakil işlerine,
- Kurtarma kazıları, bilimsel kazı çalışmaları ve yüzey araştırmalarına,
- Yurt dışındaki taşınmaz Türk kültür varlıklarının yerinde korunması veya ülkemize ait kültür varlıklarının Türkiye’ye getirilmesi çalışmalarına,
- Kültür envanterinin oluşturulması çalışmalarına,
- 2863 sayılı Kanun kapsamındaki taşınır kültür varlıkları ile güzel sanatlar, çağdaş ve geleneksel el sanatları alanlarındaki ürün ve eserlerin Kültür ve Turizm Bakanlığı koleksiyonuna kazandırılması ve güvenliklerinin sağlanmasına,
- Somut olmayan kültürel miras, güzel sanatlar, sinema, çağdaş ve geleneksel el sanatları alanlarındaki üretim ve etkinlikler ile bu alanlarda araştırma, eğitim veya uygulama merkezleri, atölye, stüdyo ve film platosu kurulması, bakım ve onarımı, her türlü araç ve teçhizatın tedariki ile film yapımına,
- Kütüphane, müze, sanat galerisi ve kültür merkezi ile sinema, tiyatro, opera, bale ve konser gibi kültürel ve sanatsal etkinliklerin sergilendiği tesislerin yapımı, onarımı ve modernizasyon çalışmalarına,
ilişkin harcamalar ile bu amaçla yapılan her türlü bağış ve yardımların tamamı (%100’ünün) beyan edilen gelirden indirim konusu yapılabilecektir. Bakanlar Kurulu, bölgeler ve faaliyet türleri itibarıyla bu oranı yarısına kadar indirmeye veya kanuni oranına kadar çıkarmaya yetkilidir.
5- Sponsorluk Harcamaları:
3289 sayılı Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü’nün Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun ile 3813 sayılı Türkiye Futbol Federasyonu Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun kapsamında yapılan sponsorluk harcamalarının; (GVK. Md. 89/8)
- Amatör spor dalları için tamamı,
- Profesyonel spor dalları için %50’si
yıllık beyanname ile bildirilecek gelirlerden indirim konusu yapılabilecektir.
6- Araştırma ve Geliştirme Harcamaları:
Araştırma geliştirme harcamalarıyla ilgili olarak yapılan vergi ertelemesine son verilerek mükelleflerin, işletmeleri bünyesinde gerçekleştirdikleri münhasırın yeni teknoloji ve bilgi arayışına yönelik araştırma ve geliştirme harcamaları tutarının % 100’üı oranında hesaplanacak “Ar-Ge İndirimi” uygulamasına geçilmiştir. (GVK.Md. 89/9)
7- Doğal Afetler İle İlgili Ayni ve Nakdi Bağışlar:
Bakanlar Kurulu’nca yardım kararı alınan doğal afetler dolayısıyla Başbakanlık aracılığıyla makbuz mukabili yapılan ayni ve nakdi bağışların tamamı indirim konusu yapılabilecektir.
8- Yatırım İndirimi:
Belirli şartlar altında yapılan yatırım harcamalarının belli bir oranının vergi matrahından indirilmesini sağlayan bir teşvik müessesesi olan “Yatırım İndirimi İstisnası” uygulaması 8 Nisan 2006 tarihli ve 26133 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan değişiklikle 01.01.2006 tarihi itibariyle yürürlükten kaldırılmış fakat geçiş dönemine ilişkin olarak geçici düzenlemeler yapılmıştır.
Gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri, 31/12/2005 tarihi itibariyle mevcut olup, 2005 yılı kazançlarından indiremedikleri devreden yatırım indirimi istisnası tutarlarını, endeksleme uygulamasına tabi tutulmuş değerleri ile dikkate alarak; 2006, 2007 ve 2008 yıllarında elde ettikleri kazançlarından indirebileceklerdir.
9- Diğer Kanunlara Göre Tamamı İndirilecek Bağış ve Yardımlar:
- a) Umumi hayata müessir afetler dolayısıyla alınacak tedbirlerle yapılacak yardımlara ilişkin 7269 sayılı Kanuna göre oluşturulan fona yapılan nakdi bağışların tümü ile milli yardım komiteleri veya mahalli yardım komitelerine makbuz karşılığı yapılan ayni/nakdi bağışlar
- b) Yüksek Öğretim Kanununa göre üniversitelilere ve Yüksek Teknoloji Enstitüsüne makbuz karşılığı yapılan nakdi bağışlar ile vakıf üniversitelerine yapılan bağış ve yardımlar
- c) Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Teşvik Kanununa göre yapılan bağış ve yardımların tamamı
- d) Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumunun Kuruluşu Hakkındaki Kanuna göre yapılan nakdibağışlar
- e) Sosyal Hizmet ve Çocuk Esirgeme Kurumu Kanununa göre yapılan nakdi bağışlar
- f) Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Kanununa göre yapılan ayni/nakdi bağışlar
- g) Türk Silahlı Kuvvetleri Güçlendirme Vakfı Kanununa göre yapılan ayni/nakdi bağışlar
- h) Milli Ağaçlandırma ve Erozyon Kontrolü Seferberlik Kanununa göre yapılan ayni/nakdi bağışlar
- i) İlköğretim ve Eğitim Kanununun 76’ncı maddesine göre ilköğretim kurumlarına yapılan nakdi bağışlar
- j) Bakanlar Kurulunca yardım kararı alınan doğal afetler dolayısıyla Başbakanlık aracılığıyla makbuz mukabili yapılan ayni ve nakdi bağışlar
- SONUÇ:
2008 takvim yılı kazançlarına ilişkin yıllık gelir vergisi beyannamesinin verileceği 25 Mart 2009 tarihine az bir zaman kala, beyanda bulunacak mükelleflerin beyanname üzerinde yapacakları indirim ve istisnaları ile özellik arz eden menkul ve gayrimenkul sermaye iratlarına ilişkin usul ve esaslar yazımızın önceki bölümlerinde ayrıntılı olarak açıklanmıştır.
Gelire giren kazanç ve iratlardan yapılan indirimler şüphesiz vergi mükelleflerine sağlanan vergisel avantajlardır. Her yıl, gelirlerinin beyanı ve şartlarının değiştiği ülkemizde, mükelleflerin yıllık gelir vergisi beyanlarını son günlere bırakmadan hatasız ve yasal indirim haklarını kullanarak beyan etmeleri için ilgili mevzuatları yakından takip etmelerinde fayda bulunmaktadır.
2008 Yılında Elde Edilen Gelirlere Uygulanacak Gelir Vergisi Tarifesi
————————————————————————————————————–
7.800 TL’ ye kadar %15
19.800 TL’ nin 7.800 YTL’ si için 1.170 TL fazlası %20
44.700 TL’ nin 19.800 TL’ si için, 3.750 TL fazlası %27
44.700 TL’ den fazlasının 44.700 TL’ si için, 10.293 TL fazlası %35