İhalelere Yönelik Başvurular Hakkında Yönetmelik
3 Ocak 2009 Tarihli Resmi Gazete
Sayı: 27099
Kamu İhale Kurumundan:
BİRİNCİ BÖLÜM
Amaç ve Kapsam, Dayanak ve Tanımlar
Amaç ve kapsam
MADDE 1 – (1) Bu Yönetmeliğin amacı; 4/1/2002 tarihli ve 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu kapsamında yapılan ihalelerde; aday, istekli veya istekli olabileceklerin ihale sürecindeki işlem veya eylemlerin hukuka aykırılığı iddiasıyla yapacakları şikayet ve itirazen şikayet başvuruları ile bu başvuruların incelenmesi ve karara bağlanmasına ilişkin usul ve esasları düzenlemektir.
Dayanak
MADDE 2 – (1) Bu Yönetmelik, 4734 sayılı Kanunun 53 üncü maddesine dayanılarak çıkarılmıştır.
Tanımlar
MADDE 3 – (1) Bu Yönetmeliğin uygulanmasında, 4734 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinde yer alan tanımlar yanında;
a) İhale süreci: İhale yetkilisince ihale onayının verildiği tarihten itibaren başlayan, sözleşmenin (Ek ibare:RG-22/7/2009-27296) veya çerçeve anlaşmanın taraflarca imzalanıp notere onaylattırılması ve tescili ile noter onayı ve tescili gerekmeyen hallerde ise sözleşmenin (Ek ibare:RG-22/7/2009-27296) veya çerçeve anlaşmanın taraflarca imzalanmasıyla tamamlanan süreci,
b) İlk ilan: Kamu İhale Bülteni ile birlikte işin ve/veya ihalenin yapılacağı yerde yapılan ilanlardan Kamu İhale Bülteninde yapılmış olan ilanı (Mülga ibare:RG-1/4/2023-32150),
c) İş günü: Ulusal bayram ve genel tatil günleri ile hafta tatili günleri dışında kalan ve idari izin günlerini de kapsayan günleri,
ç) Kanun: 4734 sayılı Kamu İhale Kanununu,
d) Nihai karar: Bu Yönetmelikte yer alan usul ve esaslar çerçevesinde Kurul tarafından başvuruyu sonuçlandıran kararı,
e) (Ek:RG-22/7/2009-27296) İstekli: Mal veya hizmet alımları ile yapım işlerinin ihalesine teklif veren tedarikçi, hizmet sunucusu veya yapım müteahhidini veya kendisiyle çerçeve anlaşma imzalanan gerçek veya tüzel kişiyi ya da bunların oluşturdukları iş ortaklığını,
(f) (Ek:RG-22/7/2009-27296) Münferit sözleşme süreci: Çerçeve anlaşma kapsamında alım veya iş yapılmasına ihale yetkilisince onay verildiği tarihten itibaren başlayan ve münferit sözleşmenin imzalanmasıyla tamamlanan süreci,
ifade eder.
İKİNCİ BÖLÜM
Başvuru Yolları, Ehliyet ve Süreler
Başvuru yolları
MADDE 4 – (1) İhalelere yönelik başvuru yolları şikayet ve itirazen şikayettir.
(2) Şikayet: İhale sürecindeki işlem ve eylemlerin hukuka aykırı olduğu iddiasıyla aday, istekli veya istekli olabilecekler tarafından idareye yapılan başvurudur.
(3) İtirazen şikayet:
a) Şikayet başvurusu üzerine idare tarafından alınan kararın uygun bulunmaması veya süresi içinde karar alınmaması halinde,
b) Şikayet başvurusu üzerine idare tarafından şikayet dilekçesinin kayıtlara alındığı tarih veya sonrasında herhangi bir nedenle alınan ihalenin iptali kararına karşı,
c) İtirazen şikayet üzerine Kurul tarafından başvurunun reddine veya düzeltici işlem belirlenmesine karar verildikten sonra idare tarafından verilen ihalenin iptali kararına karşı,
Kuruma yapılan başvurudur.
Başvuru ehliyeti
MADDE 5 – (1) İhale sürecindeki hukuka aykırı işlem veya eylemler nedeniyle bir hak kaybına veya zarara uğradığını veya zarara uğramasının muhtemel olduğunu iddia eden;
a) İstekli olabilecekler; ön yeterlik ve/veya ihale dokümanının verilmesi, ön yeterlik ve/veya ihale ilanında veya ön yeterlik ve/veya ihale dokümanında yer verilen düzenlemeler ve/veya bu düzenlemeler ile idari uygulamalar arasındaki uyumsuzluklar,
b) Adaylar; belli istekliler arasında ihale usulü ile yapılan ihalelerde ön yeterlik başvurularının sunulması, değerlendirmesi ve sonuçlandırılmasına ilişkin idari işlem ve eylemler; belli istekliler arasında ihale usulü ile yapılan danışmanlık hizmet alımı ihalelerinde ise kısa listeye alınmış olmaları kaydıyla ayrıca ihale daveti ve/veya ihale dokümanının gönderilmesi, ihale dokümanında yer verilen düzenlemeler ve/veya bu düzenlemeler ile idari uygulamalar arasındaki uyumsuzluklar,
c) İstekliler; yeterlik başvurularının veya tekliflerin sunulması, değerlendirilmesi ve ihalenin sonuçlandırılmasına ilişkin idari işlem veya eylemler,
hakkında başvuruda bulunabilir.
(2) Kanunun 21 inci maddesinin birinci fıkrasının (a), (d) ve (e) bentlerine göre yapılan ihalelerde oluşturulan şartları netleştirilmiş teknik şartname, birinci fıkranın (c) bendi kapsamında idari işlem veya eylem sayılır.
(3) (Ek:RG-7/6/2014-29023)(3) (Değişik cümle:RG-16/3/2019-30716)(6) Ön yeterlik dokümanının veya ihale dokümanının EKAP üzerinden e-imza kullanılarak indirilebilmesi için adına EKAP üzerinden e-imza kullanılarak doküman indirilecek tüzelkişiler ile gerçek kişilerin EKAP’a kayıtlı olması zorunludur. Ortak girişimlerde ise Türkiye Cumhuriyeti kanunlarına göre kurulmuş tüzelkişi ve Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı gerçek kişi ortakların tamamının bu koşulu sağlaması gerekir.
Başvuru süreleri
MADDE 6 – (1) İdareye şikayet süresi; ihale sürecindeki şikayete konu işlem veya eylemlerin farkına varıldığı veya farkına varılmış olması gerektiği tarihi izleyen günden itibaren Kanunun 21 inci maddesinin birinci fıkrasının (b) ve (c) bentlerine göre yapılan ihalelere yönelik başvurularda beş gün, diğer hallerde on gündür.
(2) Ancak, ilan ile ön yeterlik veya ihale dokümanına yönelik şikayetler, birinci fıkradaki süreleri aşmamak kaydıyla başvuru veya teklif sunulmadan önce en geç ihale veya son başvuru tarihinden üç iş günü öncesine kadar yapılabilir.
(3) Kuruma itirazen şikayet süresi; şikayet veya itirazen şikayet üzerine idare tarafından alınan iptal kararına karşı yapılacak başvurularda beş gün, diğer hallerde on gündür.
Sürelerle ilgili genel esaslar
MADDE 7 – (1) Süreler;
a) İlana yönelik başvurularda ilk ilan tarihini,
b) Ön yeterlik veya ihale dokümanının ilana yansımayan hükümleri için dokümanın (Değişik ibare:RG-16/3/2019-30716)(6)EKAP üzerinden e-imza kullanılarak indirildiğitarihi, (Mülga ibare:RG-30/9/2020-31260) (…) zeyilnameye yönelik başvurularda ise zeyilnamenin bildirildiği tarihi,
c) İdarenin işlem veya eylemlerine karşı yapılacak başvurularda şikayete yol açan durumun farkına varıldığı yahut farkına varılmış olması gerektiği tarihi,
ç) Şikayet üzerine idare tarafından verilen kararın bildirildiği veya bildirilmiş sayıldığı tarihi, on gün içerisinde karar alınmaması halinde ise bu sürenin bitimini,
d) İhalenin iptali kararına karşı yapılan itirazen şikayet başvurularında ise iptal kararının bildirildiği veya bildirilmiş sayıldığı tarihi,
izleyen günden itibaren başlar.
(2) Tatil günleri sürelere dahildir. Sürenin son gününün tatil gününe rastlaması halinde, süre tatil gününü izleyen ilk iş gününün bitimine kadar uzar. Ancak, ilan ile ön yeterlik veya ihale dokümanına yönelik şikayet başvurularının, ihale veya son başvuru tarihinden üç iş günü öncesine kadar yapılması zorunludur.
Başvuruların şekil unsurları
MADDE 8 – (1) Şikayet başvuruları idareye, itirazen şikayet başvuruları ise Kuruma hitaben yazılmış imzalı dilekçelerle yapılır.
(2) Dilekçelerde aşağıdaki hususlara yer verilir;
a) Başvuru sahibinin, varsa vekil ya da temsilcisinin; adı, soyadı veya unvanı ve adresi ile (Mülga ibare:RG-7/6/2014-29023) (…)(3)faks numarası.
b) İhaleyi yapan idarenin ve ihalenin adı veya ihale kayıt numarası.
c) Başvuruya konu olan durumun farkına varıldığı veya bildirildiği tarih.
ç) Başvurunun konusu, sebepleri ve dayandığı deliller.
d) İtirazen şikayet başvurularında ayrıca idareye yapılan şikayetin tarihi ve varsa şikayete ilişkin idare kararının bildirim tarihi.
(3) İlana yönelik başvurularda ilk ilan tarihi başvuruya konu olan durumun farkına varıldığı veya bildirildiği tarih olarak belirtilir. Ön yeterlik veya ihale dokümanının ilana yansımayan hükümlerine yönelik başvurularda, dokümanın (Değişik ibare:RG-16/3/2019-30716)(6) EKAP üzerinden e-imza kullanılarak indirildiği tarih, başvuruya konu olan durumun farkına varıldığı veya bildirildiği tarih olarak belirtilir.
(4) (Değişik:RG-30/9/2020-31260) Elden veya posta yoluyla yapılan şikayet başvurusu dilekçelerine, başvuruda bulunmaya yetkili olunduğuna dair belgeler ile imza (Değişik ibare:RG-20/6/2021-31517)(7) beyannamesinin aslı veya yetkili mercilerce onaylı örneğinin eklenmesi ya da e-şikayet ile yapılan başvurularda söz konusu belgelere ilişkin bilgilerin belirtilmesi konusunda aşağıdaki kurallar uygulanır:
a) Şikayet başvurularına, başvuruda bulunmaya yetkili olunduğuna dair belgeler ile imza (Değişik ibare:RG-20/6/2021-31517)(7)beyannamesininaslı veya yetkili mercilerce onaylı örneğinin eklenmesi veyahut başvurularda bu belgelere ilişkin bilgilerin belirtilmesi gerekir.
b) E-şikayet ile yapılan başvurularda (Değişik ibare:RG-20/6/2021-31517)(7)imza beyannamesineilişkin bilgilerin belirtilmesi gerekmez.
c) Aday veya isteklinin başvuru belgeleri veya teklif zarfı içerisinde başvuruda bulunmaya yetkili olunduğuna dair belgeler ile imza (Değişik ibare:RG-20/6/2021-31517)(7)beyannamesininaslı veya yetkili mercilerce onaylı örneğinin bulunması durumunda, elden veya posta yoluyla yapılan başvurularda söz konusu belgeler, e-şikayet ile yapılan başvurularda ise başvuruda bulunmaya yetkili olunduğuna dair belgelere ilişkin bilgiler aranmaz.
ç) E-ihalelerde aday veya isteklinin yeterlik bilgileri tablosu içerisinde başvuruda bulunmaya yetkili olunduğuna dair belgelere ilişkin bilgilerin bulunması durumunda, elden veya posta yoluyla yapılan başvurularda başvuruda bulunmaya yetkili olunduğuna dair belgeler, e-şikayet ile yapılan başvurularda ise söz konusu belgelere ilişkin bilgiler aranmaz.
d) (Ek:RG-20/6/2021-31517)(7) Başvuruların gerçek kişilerde avukat olmayan temsilciler, tüzel kişilerde ise doğrudan ya da avukat olmayan temsilciler tarafından elden veya posta yoluyla yapıldığı hallerde; gerçek kişinin temsilcisine ait noter onaylı vekâletnameye, tüzel kişilerde ise doğrudan başvuruda ticaret sicil tasdiknamesi veya Türkiye Ticaret Sicili Gazetesine, temsilci aracılığıyla yapılan başvurularda da temsilciye ait noter onaylı vekâletnameye ilişkin elektronik ortamda teyide elverişli bilgilerin belirtilmesi durumunda, söz konusu belgeler başvuru kapsamında sunulmaz.
(5) İtirazen şikayet dilekçelerine, başvuruda bulunmaya yetkili olunduğuna dair belgeler ile imza (Değişik ibare:RG-20/6/2021-31517)(7) beyannamesinin aslı veya yetkili mercilerce onaylı örneklerinin, (Ek ibare:RG-25/1/2017-29959)(5) idareye verilen şikayet dilekçesinin bir örneği varsa şikayete idarece verilen cevabın bir örneği ile başvuru bedelinin, teminat alınan hallerde başvuru teminatının Kurum hesaplarına yatırıldığına dair belgenin eklenmesi zorunludur. (Ek cümleler:RG-20/6/2021-31517)(7) E-itirazen şikayet ile yapılan başvurularda, başvuruda bulunmaya yetkili olunduğuna dair belgeler ile imza beyannamesinin aslı veya yetkili mercilerce onaylı örneklerine ilişkin bilgiler aranmaz. Ayrıca başvuruların gerçek kişilerde avukat olmayan temsilciler, tüzel kişilerde ise doğrudan ya da avukat olmayan temsilciler tarafından elden veya posta yoluyla yapıldığı hallerde; gerçek kişinin temsilcisine ait noter onaylı vekâletnameye, tüzel kişilerde ise doğrudan başvuruda ticaret sicil tasdiknamesi veya Türkiye Ticaret Sicili Gazetesine, temsilci aracılığıyla yapılan başvurularda da temsilciye ait noter onaylı vekâletnameye ilişkin elektronik ortamda teyide elverişli bilgilerin belirtilmesi durumunda, söz konusu belgeler başvuru kapsamında sunulmaz.
(6) İlanda veya dokümanda itirazen şikayet başvuru bedeli belirtilmeyen hallerde, Kanunun 53 üncü maddesinin (j) fıkrasının (2) numaralı bendine göre hesaplanacak başvuru bedeli, İhale Kayıt Numarası üzerinden Kurumun internet sayfasından yapılacak sorgulama yoluyla öğrenilebilir.
(7) Başvuru bedelinin altıncı fıkra çerçevesinde tespit edilemediği hallerde, başvuru bedeli 4734 sayılı Kanunun 53 üncü maddesinin (j) fıkrasının 2 numaralı bendinde işin niteliğine göre belirtilen en yüksek tutar üzerinden yatırılır ve yaklaşık maliyete göre fazla ödendiği anlaşılan tutar Kurum tarafından başvuru sahibine iade edilir.
(8) Ortak girişim adına yapılacak şikayet veya itirazen şikayet başvurularının, pilot ortak/koordinatör ortak veya temsil yetkisi verilen özel ortak ya da ortakların tamamı tarafından yapılması zorunludur. Bu başvurulara, ortak girişim beyannamesinin veya sözleşmesinin, özel ortak tarafından yapılan başvurularda ayrıca özel ortağa temsil yetkisi verildiğine ilişkin belgenin eklenmesi gerekir.
(9) Aynı kişi tarafından birden fazla ihaleye, birden fazla kişi tarafından aynı ihaleye veya birden fazla ihaleye tek dilekçe ile başvuruda bulunulamaz.
(10) İdarenin şikayet üzerine aldığı kararda belirtilen hususlar hariç, şikayet başvurusunda belirtilmeyen hususlar itirazen şikayet başvurusuna konu edilemez.
(11) (Ek:RG-25/1/2017-29959)(5) İlana ve ön yeterlik veya ihale dokümanına yönelik (Ek ibare:RG-30/9/2020-31260) elden veya posta yoluyla yapılan başvurularda, şikayet dilekçesi ekine ihale konusu alanda faaliyet gösterildiğine ilişkin belge eklenmesi zorunludur. (Ek cümle:RG-30/9/2020-31260) EKAP üzerinden e-imza kullanılarak (e-şikayet) gönderilen dilekçelerde ise ihale konusu alanda faaliyet gösterildiğine ilişkin EKAP’ta yer alan belge veya bu belgeye ait bilgiler dilekçe ekine EKAP’tan aktarılır.
Başvuruların yapılacağı yerler
MADDE 9 – (1) (Değişik:RG-30/9/2020-31260) Şikayet başvuruları, elden veya posta yoluyla ya da EKAP üzerinden e-imza kullanılarak (e-şikayet) ihaleyi yapan idareye, itirazen şikayet başvuruları ise elden veya posta yoluyla (Ek ibare:RG-20/6/2021-31517)(7) ya da EKAP üzerinden e-imza kullanılarak (e-itirazen şikayet ile) Kuruma yapılır.
(3) İdare tarafından dizi pusulası ekindeki bilgi ve belgelerin dizi pusulasında belirtilen şekilde olup olmadığı kontrol edilerek, belirtilen şekilde olması halinde dizi pusulalarına; “ekler dizi pusulasında belirtilen şekildedir” şerhi düşülerek teslim alan idare görevlisi tarafından imzalanır ve bir nüshası başvuru sahibine geri verilir. Posta yoluyla yapılan başvurularda dizi pusulasına eklerin dizi pusulasında belirtilen şekilde olup olmadığına ilişkin şerh düşülür.
(4) Başvuru dilekçelerinin derhal kaydı yapılarak, kayıt tarih ve sayısı dilekçenin üzerine yazılır ve elden yapılan başvurularda ilgilisine kayıt tarih ve sayısını gösteren onaylı bir alındı belgesi verilir.
(5) (Değişik:RG-7/6/2014-29023)(4) Başvuruların ihaleyi yapan idare veya Kurum dışındaki idari mercilere ya da yargı mercilerine yapılması ve başvuru dilekçelerinin bu merciler tarafından ilgisine göre ihaleyi yapan idareye veya Kuruma gönderilmesi halinde, bu dilekçelerin ilgisine göre ihaleyi yapan idare veya Kurum kayıtlarına girdiği tarih, başvuru tarihi olarak kabul edilir. Bu başvurularda, başvuru süresinin henüz dolmadığı hallerde dilekçedeki eksiklikler başvuru süresinin sonuna kadar giderilebilir.
(6) Doğrudan Kuruma yapılan ve 15 inci madde uyarınca idareye gönderilen şikayet başvurularında dilekçenin idare kayıtlarına alındığı tarih, idareye başvuru tarihi olarak kabul edilir.
(7) Posta yoluyla yapılan başvurularda, postadaki gecikmeler dikkate alınmaz.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
İdare Tarafından İnceleme
Şikayet başvurusu üzerine inceleme
MADDE 10 – (1) İhalelere ilişkin olarak öncelikle ihaleyi yapan idareye şikayet başvurusunda bulunulur. Bu şikayet başvuruları, süresinde ve usulüne uygun sözleşme imzalanmadan önce yapılmış olması halinde idare tarafından incelenerek sonuçlandırılır.
(2) 8 inci maddede belirtilen ve dilekçe ile ekinde yer alması zorunlu olan bilgi ve belgeleri içermeyen şikayet başvurularında, söz konusu eksiklikler başvuru süresinin sonuna kadar başvuru sahibi tarafından giderilebilir. Eksikliklerin başvuru süresi içerisinde tamamlanmaması halinde idare tarafından başvurunun reddine karar verilir.
(3) İdare tarafından yapılan inceleme sonucunda on gün içerisinde 11 inci maddedeki kararlardan biri alınarak başvuru sonuçlandırılır. Ancak, ilan ile ön yeterlik veya ihale dokümanına yönelik şikayet başvurularının ihale veya son başvuru tarihinden önce sonuçlandırılması esastır.
(4) İnceleme, ihale yetkilisince bizzat yapılabileceği gibi ihale yetkilisinin görevlendireceği bir veya birden fazla raportör tarafından da yapılabilir. Bu inceleme sonucunda, ihale yetkilisi tarafından gerekçeli bir karar alınır.
Alınacak kararlar
MADDE 11 – (1) Şikayet üzerine idare tarafından yapılan inceleme sonucunda gerekçeli olarak;
a) İhale sürecinin devam etmesine engel oluşturacak ve düzeltici işlemle giderilemeyecek hukuka aykırılığın tespit edilmesi halinde ihalenin iptaline,
b) Düzeltme yapılması yoluyla giderilebilecek ve ihale sürecinin kesintiye uğratılmasına gerek bulunmayan durumlarda, düzeltici işlem belirlenmesine,
c) Başvurunun süre, usul ve şekil kurallarına uygun olmaması, usulüne uygun olarak sözleşmenin imzalanmış olması veya şikayete konu işlemlerde ihalenin iptalini veya düzeltici işlem belirlenmesini gerektirecek hukuka aykırılığın tespit edilememesi hallerinde başvurunun reddine,
karar verilir.
Kararlarda bulunacak hususlar
MADDE 12 – (1) Şikayet başvurusu üzerine idare tarafından alınacak kararlarda aşağıdaki hususlar gösterilir:
a) İhalenin adı ve ihale kayıt numarası,
b) Başvuru sahibinin, varsa vekil ya da temsilcisinin adı, soyadı veya unvanı ve adresi
c) Başvurunun idare kayıtlarına alındığı tarih ve sayı,
ç) Başvuru üzerine alınan diğer kararlar ve yapılan işlemlerin özeti,
d) İleri sürülen iddiaların, olayların ve hukuki dayanaklarının özeti,
e) İddiaların ve olayların değerlendirilmesi,
f) Kararın dayandığı hukuki sebepler ile gerekçeleri ve karar sonucu,
g) Şikayetin kısmen veya tamamen haklı bulunması halinde, yapılması gereken düzeltici işlemler,
ğ) Karar tarihi ile kararı alanların adı ve soyadı ile imzası,
h) (Ek:RG-17/7/2010-27644)(2)Kararın tebliğ ediliş şekline göre; iadeli taahhütlü mektupla gönderilme, imza karşılığı elden teslim edilme, faksla gönderilme veya (Değişik ibare:RG-7/6/2014-29023)(3) EKAP üzerinden gönderilme tarihi,
ı) (Ek:RG-17/7/2010-27644) (2) Karara karşı başvuru yapılabilecek itiraz mercii ve başvuru süresi.
Karar gereklerinin yerine getirilmesi
MADDE 13 – (1) Şikayeti sonuçlandıran idare kararı, en geç üç gün içerisinde başvuru sahibi ile aday veya isteklilere bildirilir. Ancak, ilan ile ön yeterlik veya ihale dokümanına yönelik şikayet başvurularında ve ilan veya dokümanda yer alan düzenlemeler ile idari uygulamalar arasındaki uyumsuzluklara yönelik şikayet başvurularında istekli olabileceklere, belli istekliler arasında ihale usulü ile yapılan danışmanlık hizmet alımı ihalelerinde ise adaylara da bildirim yapılır. Son bildirim tarihini izleyen günden itibaren süresi içerisinde Kuruma itirazen şikayet başvurusunda bulunulmamış ise, idare tarafından kararın gerektirdiği işlem veya eylemler yerine getirilir.
(2) İdareye şikayet başvurusunda bulunulması halinde, başvuru üzerine alınan kararın son bildirim tarihini, süresi içerisinde bir karar alınmaması halinde ise bu sürenin bitimini izleyen tarihten itibaren on gün geçmeden ve itirazen şikayet başvurusunda bulunulmadığına ilişkin Kurumun internet sayfasından sorgulama yapılmadan, Kuruma itirazen şikayet başvurusu yapılan hallerde ise itirazen şikayet başvurusu nihai kararla sonuçlandırılmadan sözleşme imzalanamaz.
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
Kurum Tarafından İnceleme
İtirazen şikayet başvuruları
MADDE 14 – (1) İdareye yapılan şikayet başvurusu üzerine idare tarafından alınan kararın uygun bulunmaması veya süresi içinde karar alınmaması hallerinde veya şikayet ya da itirazen şikayet üzerine idare tarafından alınan ihalenin iptali kararlarına karşı doğrudan Kuruma itirazen şikayet başvurusunda bulunulabilir.
(2) Aynı kişi tarafından idareye yapılan ve ilk başvuru ile aynı mahiyette olan daha sonraki şikayet başvurularına idarece verilen cevaplar başvuru süresini yeniden başlatmaz.
(3) (Değişik:RG-3/5/2011-27923) Şikayet başvurusu üzerine idarece alınan kararla bir hak kaybına veya zarara uğradığını ya da zarara uğramasının muhtemel olduğunu iddia edenler bu hususa ilişkin başvuruyu itirazen şikayet başvurusu olarak doğrudan Kuruma yaparlar.
Başvuru üzerine yapılacak işlemler
MADDE 15 – (1) Kuruma yapılan başvurular, öncelikle 16 ncı madde çerçevesinde incelenir.
(2) İdareye başvuruda bulunulması gerekirken doğrudan Kuruma yapılan başvurular ile idareye başvurulmuş olmakla birlikte Kurumun haberdar edilmesine yönelik başvurular veya idarenin on günlük karar alma süresi beklenilmeden yapılan başvurular ihaleyi yapan idareye gönderilir.
Ön inceleme konuları ve ön inceleme üzerine yapılacak işlemler
MADDE 16 – (1) Başvurular öncelikle;
a) Başvuru konusunun Kurumun görev alanında bulunup bulunmadığı,
b) Başvuru ehliyeti,
c) Başvurunun süresinde yapılıp yapılmadığı,
ç) Başvuru sahibinin, varsa vekil ya da temsilcisinin; adı, soyadı, unvanı, adresi, imzası ile başvuruda bulunmaya yetkili olunduğuna dair belgelerin ve imza (Değişik ibare:RG-20/6/2021-31517)(7) beyannamesinin aslı veya yetkili mercilerce onaylı örneğinin bulunup bulunmadığı,
d) İhaleyi yapan idarenin ve ihalenin adı veya ihale kayıt numarasının belirtilip belirtilmediği,
e) Başvuruya konu olan durumun farkına varıldığı veya bildirildiği tarihin belirtilip belirtilmediği,
f) İdareye başvuru tarihi ile varsa idarenin cevabının başvuru sahibine bildirildiği tarihin belirtilip belirtilmediği,
g) (Değişik:RG-25/1/2017-29959)(5)İdareye verilen şikayet dilekçesinin bir örneğinin ve idare tarafından şikayet üzerine alınan karar başvuru sahibine bildirilmiş ise bu kararın bir örneğinin eklenilip eklenilmediği,
ğ) Başvuru bedelinin, teminat alınacak hallerde ise başvuru teminatının yatırılıp yatırılmadığı,
h) Aynı kişi tarafından birden fazla ihaleye, birden fazla kişi tarafından aynı ihaleye veya birden fazla ihaleye tek dilekçe ile başvuruda bulunulup bulunulmadığı,
ı) Başvurunun konusu, sebepleri ve dayandığı delillerin belirtilip belirtilmediği,
yönlerinden sırasıyla incelenir.
(2) Başvuru dilekçesi ve ekinde yukarıda belirtilen ön inceleme konuları bakımından bir aykırılığın bulunmaması durumunda esasın incelenmesine geçilir.
(3) Birinci fıkrada yer alan bilgi ve belgeleri içermeyen ve henüz başvuru süresi dolmamış olan itirazen şikayet başvurularında, başvuru süresinin sonuna kadar söz konusu eksiklikler başvuru sahibi tarafından giderilebilir.
(4) Yapılan ön inceleme sonucunda, bir aykırılığın tespit edilmesi halinde bu hususa ilişkin ön inceleme raporu düzenlenir.
Ön inceleme konularına aykırılık üzerine alınacak kararlar
MADDE 17 – (1) 16 ncı maddenin birinci fıkrası bakımından bir aykırılığın tespiti üzerine Kurul tarafından başvurunun reddine karar verilir.
(2) Kurul tarafından gerekli görüldüğü takdirde, başvuru dilekçesi ve eklerinin bir örneğinin ilgisi nedeniyle idareye veya idarenin bağlı veya ilgili/ilişkili olduğu mercie yahut yetkili Cumhuriyet Başsavcılığına gönderilmesine karar verilir.
Kurum tarafından inceleme
MADDE 18 – (1) İtirazen şikayet başvuruları;
a) İlan veya ön yeterlik/ihale dokümanına yapılan başvurular, başvuru sahibinin iddiaları ile idarenin şikayet üzerine aldığı kararda belirtilen hususlarla sınırlı incelenir.
b) İhale veya ön yeterlik dokümanının verilmesi, başvuruların veya tekliflerin sunulması, değerlendirilmesi ve ihalenin sonuçlandırılmasıyla ilgili olarak ise, başvuru sahibinin iddiaları ve idarenin şikayet üzerine aldığı kararda belirtilen hususlar ile itiraz edilen işlemler bakımından eşit muamele ilkesinin ihlal edilip edilmediği yönünden incelenir.
(2) Eşit muamele ilkesi yönünden yapılacak incelemede; dayanağı bakımından, itiraz edilen işlemin diğer aday veya isteklilere ilişkin olarak da Kanun ve ilgili mevzuat hükümlerine uygun şekilde gerçekleştirilip gerçekleştirilmediğine bakılır.
(3) Şikayet veya itirazen şikayet başvurusu üzerine idare tarafından alınan ihalenin iptali kararına karşı yapılacak itirazen şikayet başvuruları ise idarenin iptal gerekçeleriyle sınırlı incelenir.
(4) Sözleşmenin Kanunda belirtilen sürelere ve usule uyulmadan imzalanmış olması veya itirazen şikayet başvurusundan feragat edilmesi, Kurum tarafından itirazen şikayet başvurusunun incelenip sonuçlandırılmasına engel teşkil etmez.
(5) Kurum, Kanunun 21 inci maddesinin birinci fıkrasının (b) ve (c) bentlerine göre yapılan ihaleler ile şikayet veya itirazen şikayet üzerine alınan ihalenin iptal edilmesi kararına karşı yapılacak itirazen şikayet başvurularına ilişkin nihai kararını, ihale işlem dosyası ile ihaleye ilişkin gerekli bilgi ve belgelerin Kurum kayıtlarına alındığı tarihten itibaren on iş günü içinde, diğer itirazen şikayet başvurularında yirmi gün içinde verir.
Bilgi ve belge istenilmesi
MADDE 19 – (1) Başvuruya ilişkin belge ve bilgiler ile gerekli görülmesi halinde ihale işlem dosyası ilgili daire başkanlığı tarafından istenir.
(2) Kurum, gerekli gördüğü takdirde özel uzmanlık gerektiren teknik hususlarla ilgili bilgi kapsamında, ihtisas sahibi kamu veya özel hukuk tüzel kişileri ile gerçek kişilerin görüşüne başvurabilir. Bu durumda görüşüne başvurulan özel hukuk tüzel kişilerine, gerçek kişilere ve kamu görevlilerine yapılacak ödeme miktarı Kanunun 56 ncı maddesinde belirtilen sınırları geçmemek üzere Kurul tarafından belirlenir.
(3) Ayrıca, başvuru ve incelemeyle ilgili olarak ihtiyaç duyulan her tür bilgi ve belge ilgili daire başkanlığı tarafından yazılı olarak resmi ve özel bütün kurum, kuruluş ve kişilerden istenir.
(4) İstenilen bilgi ve belgelerin belirtilen süre içinde verilmesi zorunludur.
Dinleme toplantısı
MADDE 20 – (1) Kurul tarafından gerekli görülen hallerde tarafların ve ilgililerin dinlenmesine karar verilir. Bu durumda, Kurul tarafından tespit edilen tarihte taraflar ve ilgililer dinlenir. Dinleme toplantısı için tayin edilen gün ve saat taraflara ve ilgililere bildirilir.
(Ek bölüm:RG-22/7/2009-27296)(1)
BEŞİNCİ BÖLÜM
Çerçeve Anlaşma ve Münferit Sözleşme İhaleleri
Ehliyet
MADDE 20/A – (1) Çerçeve anlaşma ihalelerinde istekliler; tekliflerin sunulması, değerlendirilmesi ve ihalenin sonuçlandırılmasına ilişkin idari işlem veya eylemler hakkında, kendisiyle çerçeve anlaşma imzalanan istekliler on iki ayda bir yapılacak yeterlik değerlendirilmesine ilişkin idari işlem veya eylemler hakkında şikayet ve itirazen şikayet başvurusunda bulunabilir.
(2) Kendisiyle çerçeve anlaşma imzalanan istekliler ayrıca, münferit sözleşmeye davet, tekliflerin değerlendirilmesi, ekonomik açıdan en avantajlı teklifin belirlenmesi ve münferit sözleşmenin imzalanmasına ilişkin idari işlem veya eylemler hakkında doğrudan Kuruma itirazen şikayet başvurusunda bulunabilir. Ancak, münferit sözleşmeye davet edildiği halde teklif vermeyen istekliler, ihale dokümanında yer verilen düzenlemeler ve/veya bu düzenlemeler ile idari uygulamalar arasındaki uyumsuzluklar hariç, son teklif verme tarih ve saatinden sonra gerçekleştirilen idari işlem veya eylemler hakkında başvuruda bulunamazlar.
Süre
MADDE 20/B – (1) Çerçeve anlaşmanın imzalanması dahil, ihale sürecindeki idari işlem veya eylemler ile on iki ayda bir yapılacak yeterlik değerlendirmesine ilişkin idari işlem veya eylemlere karşı yapılacak şikayet ve itirazen şikayet başvurularında süre, İkinci Bölümde yer alan usul ve esaslara göre hesaplanır ve uygulanır.
(2) Münferit sözleşme sürecindeki idari işlem veya eylemlere karşı yapılacak itirazen şikayet başvuru süresi, idari işlem veya eylemin farkına varıldığı veya farkına varılmış olması gerektiği tarihi izleyen günden itibaren üç iş günüdür.
(3) Münferit sözleşme sürecindeki idari işlem veya eylemlere karşı yapılan başvurularda süre, münferit sözleşme için teklif vermeye davet yazısının istekliye bildirildiği veya bildirilmiş olması gerektiği tarihi, davet yapılmaması halinde ise bu durumun farkına varıldığı veya varılmış olması gerektiği tarihi izleyen günden itibaren başlar.
Kurum tarafından inceleme
MADDE 20/C – (1) Münferit sözleşme sürecindeki idari işlem veya eylemlere karşı doğrudan Kuruma itirazen şikayet başvurusunda bulunulabilir.
(2) Münferit sözleşme sürecindeki idari işlem veya eylemlere karşı yapılacak itirazen şikayet başvuruları, süresinde ve usulüne uygun münferit sözleşme imzalanmadan önce yapılmış olması halinde Kurum tarafından incelenerek sonuçlandırılır.
(3) İtirazen şikayet başvuru bedeli münferit sözleşmeye konu alımın/işin yaklaşık maliyeti esas alınarak Kanunun 53 üncü maddesinin (j) fıkrasının (2) numaralı bendine göre idare tarafından belirlenir ve münferit sözleşme için teklif vermeye davet yazısında belirtilir. Başvuru bedelinin teklif vermeye davet yazısında belirtilmemesi halinde itirazen şikayet başvuru bedeli 8 inci maddenin altıncı fıkrası uyarınca tespit edilebilir.
(4) İtirazen şikayet başvurusunda bulunulmadığına ilişkin Kurumun internet sayfasından sorgulama yapılmadan, Kuruma itirazen şikayet başvurusu yapılan hallerde ise itirazen şikayet başvurusu nihai kararla sonuçlandırılmadan münferit sözleşme imzalanamaz.
(5) Münferit sözleşme sürecindeki ihale işlemlerine karşı yapılan itirazen şikayet başvurularını Kurum; başvuru sahibinin iddiaları ile itiraz edilen işlemler bakımından eşit muamele ilkesinin ihlal edilip edilmediği yönünden inceler ve nihai kararını, münferit sözleşme işlem dosyası ile ihaleye ilişkin gerekli bilgi ve belgelerin Kurum kayıtlarına alındığı tarihten itibaren on iş günü içinde verir.
(6) Çerçeve anlaşma ihalesinin ilk ilanından taraflarca çerçeve anlaşmanın imzalanmasına kadar geçen süreçteki idari işlem veya eylemler ile on iki ayda bir yapılacak yeterlik değerlendirmesi sürecindeki idari işlem veya eylemlere karşı yapılacak şikayet ve itirazen şikayet başvuruları, bu Yönetmeliğin diğer bölümlerinde yer alan düzenlemelere göre incelenir ve sonuçlandırılır.
ALTINCI BÖLÜM
Kararlar ve Sonuçları
Kurul tarafından alınacak kararlar
MADDE 21 – (1) İtirazen şikayet başvuruları üzerine Kurul tarafından gerekçeli olarak;
a) İhale sürecinin devam etmesine engel oluşturacak ve düzeltici işlemle giderilemeyecek hukuka aykırılığın tespit edilmesi halinde ihalenin iptaline,
b) İdare tarafından düzeltme yapılması yoluyla giderilebilecek ve ihale sürecinin kesintiye uğratılmasına gerek bulunmayan durumlarda, düzeltici işlem belirlenmesine,
c) Başvurunun süre, usul ve şekil kurallarına uygun olmaması, usulüne uygun olarak sözleşme imzalanmış olması veya şikayete konu işlemlerde ihalenin iptalini veya düzeltici işlem belirlenmesini gerektirecek hukuka aykırılığın tespit edilememesi veya itirazen şikayet başvurusuna konu hususun Kurumun görev alanında bulunmaması hallerinde başvurunun reddine,
karar verilir.
(2) Ayrıca, başvuru teminatı yatırılan hallerde başvuruya konu hususun Kurumun görev alanında bulunmaması hali hariç, itirazen şikayet başvurusunun reddedilmesi halinde, başvuru teminatının gelir kaydedilmesine de karar verilir.
(3) Kurul tarafından gerekli görülen hallerde, tespit edilen aykırılıklara ilişkin olarak idari ve/veya cezai yönleriyle gereği yapılmak üzere konunun ilgili idarelere bildirilmesine ve/veya yetkili Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulmasına karar verilir.
Kararlarda bulunacak hususlar
MADDE 22 – (1) Kurul tarafından alınacak nihai kararlarda aşağıdaki hususlara yer verilir:
a) İhalenin adı ve ihale kayıt numarası,
b) İhaleyi yapan idare,
c) Başvuru sahibinin, varsa vekil ya da temsilcisinin; adı, soyadı veya unvanı ve adresi,
ç) Başvurunun Kurum kayıtlarına alındığı tarih ve sayı,
d) Şikayet konuları
e) Kararın dayandığı hukuki sebepler ile gerekçeleri ve karar sonucu, varsa azlık oyu gerekçeleri ve sonucu,
f) Karar tarihi ve sayısı ile oybirliği, oyçokluğu ayrımı,
g) Toplantıya katılan Kurul Başkan ve üyelerinin isim ve imzaları.
Kararların uygulanması
MADDE 23 – (1) İdare, hukuki durumda değişiklik yaratan Kurul kararlarının gerektirdiği işlemleri ivedilikle yerine getirmek zorundadır.
(2) (Değişik:RG-3/5/2011-27923) Hukuki durumda değişiklik yaratan Kurul kararlarının eksik veya yanlış uygulandığını iddia eden ilgililer bu hususa ilişkin başvuruyu itirazen şikayet başvurusu olarak doğrudan Kuruma yaparlar.
(3) Kurul tarafından alınan kararların hiç uygulanmaması halinde doğrudan Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulabilir.
YEDİNCİ BÖLÜM
Bildirim ve Tebligat Esasları
Bildirim ve Tebligat Esasları
MADDE 24 – (1) (Değişik:RG-16/12/2010-27787) Kurul tarafından başvurular üzerine verilen bütün nihai kararlar ile nihai kararlara karşı açılan davalar sonucundaki mahkeme kararlarının uygulanması için Kurul tarafından alınan kararlar, karar tarihini izleyen beş iş günü içinde taraflara bildirime çıkarılır ve bu tarihi izleyen beş gün içinde Kurumun internet sayfasında yayımlanır.
(2) Kurumun internet sayfasında yayımlanan Kurul kararlarına erişim ücretsizdir.
(3) (Değişik:RG-7/6/2014-29023)(3) İtirazen şikayet başvurusu üzerine alınan kararlar ile bu kararlara karşı açılan davalar sonucu mahkemelerce verilen kararların uygulanmasını teminen Kurul tarafından alınan kararların bildirimi, Kurum tarafından EKAP üzerinden yapılabilir.
(4) (Değişik:RG-7/6/2014-29023)(3) İdareler tarafından şikayet başvurusu üzerine alınan kararların bildirimi (Değişik ibare:RG-30/9/2020-31260) EKAP üzerinden yapılır.
(5) (Değişik:RG-7/6/2014-29023)(3) EKAP üzerinden tebligat, 25/2/2011 tarihli ve 27857 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Elektronik İhale Uygulama Yönetmeliğinde belirtilen esas ve usuller çerçevesinde gerçekleştirilir.
(6) (Değişik:RG-7/6/2014-29023)(3) Tebligatın haklı veya zorunlu nedenlerle üçüncü ve dördüncü fıkralarda belirtilen yöntemler kullanılarak yapılamaması halinde, Kanunun 65 inci maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinde sayılan diğer yöntemlere başvurulur.
(7) (Değişik:RG-7/6/2014-29023)(3) İadeli taahhütlü mektupla yapılan tebligatta, mektubun teslim edildiği tarih tebliğ tarihi sayılır.
(8) (Ek:RG-7/6/2014-29023)(3) Faks ile yapılan tebligatta, bildirim tarihi tebliğ tarihi sayılır. Bu şekilde yapılan tebligatın aynı gün idare tarafından teyit edilmesi zorunludur. Teyit işleminin gerçekleşmiş kabul edilebilmesi için tebligatın iadeli taahhütlü mektupla bildirime çıkarılmış olması yeterlidir. Tebligatın, teyit işlemi ile bildirim tarihini kapsayacak şekilde ayrıca belgelendirilmesi gerekmektedir. Aksi takdirde tebligat usulsüz yapılmış sayılır ve 11/2/1959 tarihli ve 7201 sayılı Tebligat Kanununun usule aykırı tebliğe ilişkin hükümleri uygulanır.
(9) (Ek:RG-7/6/2014-29023)(3) İdare tarafından ortak girişimlere yapılacak bildirim ve tebligat, belirtilen esaslar çerçevesinde pilot veya koordinatör ortağa yapılır. Ancak pilot veya koordinatör ortağın yabancı istekli olduğu ortak girişimlerde tebligatın (Değişik ibare:RG-30/9/2020-31260) EKAP üzerinden ya da Kanunun 65 inci maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinde sayılan diğer yöntemler ile yapılamaması halinde;
a) Yerli isteklilerden hisse oranı en fazla olana,
b) En fazla hisse oranına sahip birden çok yerli isteklinin bulunması durumunda ise bu isteklilerden herhangi birine,
tebligat yapılır.
SEKİZİNCİ BÖLÜM
Çeşitli ve Son Hükümler
Yazım hatalarının düzeltilmesi
MADDE 25 – (1) Kurul kararlarında yer alan taraflara veya ihaleye ilişkin bilgilerdeki hatalar, gerekçe ve karar sonucu arasındaki çelişkiler ile hesaplama yanlışlarından kaynaklanan yazım hataları Kurul tarafından düzeltilebilir.
(2) Hataları giderilen Kurul kararı ilgililere tebliğ edilerek Kurumun internet sayfasında yayımlanır.
Yürürlükten kaldırılan yönetmelik
MADDE 26 – (1) 22/6/2007 tarihli ve 26560 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan İhalelere Yönelik Yapılacak Başvurular Hakkında Yönetmelik yürürlükten kaldırılmıştır.
Mevcut başvurular
GEÇİCİ MADDE 1 – (1) Bu Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten önce yapılmış olan başvurular ile başlatılmış incelemeler hakkında 22/6/2007 tarihli ve 26560 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Yönetmelik hükümleri uygulanır.
Bildirimler
GEÇİCİ MADDE 2 – (1) 27 nci maddenin (a) bendinde yürürlük tarihi düzenlenen hükümler yürürlüğe girinceye kadar, Kanunun 41 inci maddesi uyarınca yapılacak bildirimler ile bu Yönetmelik kapsamında yapılacak bütün bildirimlerde 11/2/1959 tarihli ve 7201 sayılı Tebligat Kanunu hükümleri uygulanır.
2/8/2010 tarihinden önce yapılmış olan başvurular
GEÇİCİ MADDE 3 – (Ek:RG-17/7/2010-27644)(2)
(1) 2/8/2010 tarihinden önce yapılmış olan başvurular ile başlatılmış incelemeler hakkında, başvuru tarihinde yürürlükte olan Yönetmelik hükümleri uygulanır.
Geçiş hükümleri
GEÇİCİ MADDE 4 –(Ek:RG-7/6/2014-29023)(3)
(1) Bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten önce ilanı veya yazılı olarak duyurusu yapılmış olan ihaleler, ilanın veya duyurunun yapıldığı tarihte yürürlükte olan Yönetmelik hükümlerine göre sonuçlandırılır.
Geçiş hükümleri
GEÇİCİ MADDE 5 – (Ek:RG-25/1/2017-29959)(5)
(1) Bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten önce idareye veya Kuruma yapılmış başvurular, başvuru tarihinde yürürlükte olan Yönetmelik hükümlerine göre sonuçlandırılır.
Başlamış olan ihaleler
GEÇİCİ MADDE 6 – (Değişik:RG-16/3/2019-30716)(6)
(1) Bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten önce ilanı veya yazılı olarak duyurusu yapılmış olan ihaleler, ilanın veya duyurunun yapıldığı tarihte yürürlükte olan Yönetmelik hükümlerine göre sonuçlandırılır.
Başlamış olan ihaleler
GEÇİCİ MADDE 7 – (Ek:RG-20/6/2021-31517)(7)
(1) Bu maddeyi yürürlüğe koyan Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten önce ilanı veya yazılı olarak duyurusu yapılmış olan ihaleler, ilanın veya duyurunun yapıldığı tarihte yürürlükte olan Yönetmelik hükümlerine göre sonuçlandırılır.
Yürürlük
MADDE 27 – (1) Bu Yönetmeliğin;
a) 24 üncü maddesinin 3, 4, 5, 6 ve 7 nci fıkraları 5/3/2009 tarihinde,
b) Diğer maddeleri 4/1/2009 tarihinde
yürürlüğe girer.
Yürütme
MADDE 28 – (1) Bu Yönetmelik hükümlerini Kamu İhale Kurumu Başkanı yürütür.
___________
(1) Bu değişiklikle Yönetmeliğin dördüncü bölümünden sonra gelmek üzere beşinci bölüm eklenmiş, Yönetmelikteki mevcut “BEŞİNCİ BÖLÜM” ibaresi “ALTINCI BÖLÜM”, mevcut “ALTINCI BÖLÜM” ibaresi “YEDİNCİ BÖLÜM”, mevcut “YEDİNCİ BÖLÜM” ibaresi “SEKİZİNCİ BÖLÜM” olarak teselsül ettirilmiştir.
(2) Bu değişiklik 2/8/2010 tarihinde yürürlüğe girer.
(3) Bu değişiklik 1/1/2015 tarihinde yürürlüğe girer.
(4) Bu değişiklik 19/2/2014 tarihinden geçerli olmak üzere yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
(5) Bu değişiklik yayımı tarihinden 10 gün sonra yürürlüğe girer.
(6) Bu değişiklik 1/6/2019 tarihinde yürürlüğe girer.
(7) Bu değişiklik yayımı tarihinden 30 gün sonra yürürlüğe girer.
|
Yönetmeliğin Yayımlandığı Resmî Gazete’nin |
| Tarihi |
Sayısı |
| 3/1/2009 |
27099 |
| Yönetmelikte Değişiklik Yapan Yönetmeliklerin Yayımlandığı Resmî Gazetelerin |
| Tarihi |
Sayısı |
| 1. |
22/7/2009 |
27296 |
| 2. |
17/7/2010 |
27644 |
| 3. |
16/12/2010 |
27787 |
| 4. |
3/5/2011 |
27923 |
| 5. |
24/9/2013 |
28775 |
| 6. |
7/6/2014 |
29023 |
| 7. |
25/1/2017 |
29959 |
| 8. |
16/3/2019 |
30716 |
| 9. |
30/9/2020 |
31260 |
| 10. |
20/6/2021 |
31517 |
| 11. |
1/4/2023 |
32150 |
