Kamu Kurum ve Kuruluşlarına Mal Satışında Belge Düzeni
Emrah AYGÜL
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
emrahaygul@yahoo.com
İşletmeler zaman zaman kamu kurum ve kuruluşlarının mal alım ihalelerine katılarak bu kurum ve kuruluşlara mal satışı yapabilmektedir.
Söz konusu ihalelerin kazanılması sonucunda yapılan sözleşmeler ile mallar belirlenen periyotlar dâhilinde sevk irsaliyesi ile teslim edilmekte, teslimin sözleşmeye göre tamamlanmasının ardından kamu kurum ve kuruluşlarınca hakediş raporu (diğer bir deyişle kabule ilişkin rapor) düzenlenerek işin bitişi belgelenmekte ve hakediş raporunda belirtilen alacağa hak kazanılmaktadır.
Kamu kurum ve kuruluşlarınca hakediş raporlarından önce düzenlenen faturaların kabul edilmediği bilinmektedir. Ancak bu durumda sevk irsaliyeleri ile faturanın düzenlendiği tarih arasındaki süre 7 günü aşabilmektedir.
Bilindiği üzere Vergi Usul Kanununun 231/5. maddesinde faturanın, malın teslimi veya hizmetin yapıldığı tarihten itibaren azami yedi gün içinde düzenlenmesi gerektiği belirtilmiştir. Madde hükmüne göre bu süre içerisinde düzenlenmeyen faturalar hiç düzenlenmemiş sayılmaktadır.
Bu durumda sözü edilen ihale konusu mallara ilişkin sevk irsaliyesi ve faturanın düzenlenme süresi ve şekli tereddüt konusu olmaktadır.
Konu ile ilgili öncelikli olarak kamu kurum ve kuruluşlarının mal alımlarına yönelik, mevzuatta öne çıkan düzenlemeler aşağıda belirtilmiştir.
– 4734 Sayılı Kamu İhale Kanunu: Bu Kanunda, kamu hukukuna tâbi olan veya kamunun denetimi altında bulunan veyahut kamu kaynağı kullanan kamu kurum ve kuruluşlarının yapacakları ihalelerde uygulanacak esas ve usuller yer almaktadır.
– 4735 Sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu: Bu Kanunda, Kamu İhale Kanununa göre yapılan ihalelere ilişkin sözleşmelerin düzenlenmesi ve uygulanması ile ilgili esas ve usuller yer almaktadır.
– Mal Alımları Denetim Muayene ve Kabul İşlemlerine Dair Yönetmelik: Bu Yönetmelikte, mal alımlarında uygulanacak ara denetim ile muayene ve kabul işlemlerine dair esas ve usuller açıklanmıştır.
– Mal Alımı İhaleleri Uygulama Yönetmeliği: Bu Yönetmelikte, Kamu İhale Kanunu kapsamındaki idarelerin bu Kanuna göre gerçekleştirecekleri mal alım ihalelerinde uygulayacakları esas ve usuller açıklanmıştır. Söz konusu Yönetmelik ekinde mal alım ihalelerine ait tip sözleşme de yer almaktadır.
4735 Sayılı Yasanın “Denetim, Muayene ve Kabul İşlemleri” başlıklı 11. maddesinde teslim edilen mal, hizmet, yapım veya yapılan işin muayene ve kabul işlemlerinin, idarelerce kurulacak en az üç kişilik muayene ve kabul komisyonları tarafından yapılacağı, mal veya yapılan iş yüklenici tarafından idareye teslim edilmedikçe muayene ve kabul işlemlerinin yapılmayacağı hüküm altına alınmıştır.
Yine Mal Alımları Denetim Muayene ve Kabul İşlemlerine Dair Yönetmeliğin 2. Kısmı muayene ve kabul işlemleri ile ilgili olup, bu kısımda sırasıyla “Muayene ve Kabul Komisyonlarının Kuruluşu ve Görevleri”, “Muayene Esas ve Usulleri” ve “Kabul İşlemleri” başlıklı üç bölüm bulunmaktadır. Kabul İşlemleri Bölümünde yer alan “Kabul” başlıklı 25. maddede “Sözleşme konusu malların denetim, muayene ve testleri tamamlandığında, komisyonun olumlu raporu idarece kabul edilerek, ödemeye ilişkin belgenin düzenlenmesi” hükmü yer almaktadır.
Yukarıda belirtilen mevzuat çerçevesinde ihale konusu mallar için sözleşme düzenlenmekte, malların kabulü denetim, muayene ve testlerin tamamlanmasının ardından komisyonun olumlu raporuna bağlanmaktadır.
Bu çerçevede yapılacak mal teslimlerinde;
– Mallar sözleşme kapsamında sevk edilmiş ise,
– Malların kabulü, malların sözleşmeye uygun olup olmadığının muayenesi sonucu hazırlanacak hakediş (kabul) raporuna bağlanmış ise,
173 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğinde belirtilen, muayene şartıyla satım yapılmak üzere mal sevkiyatı yapılmasına ilişkin düzenlemenin dikkate alınması uygun olacaktır. Tebliğdeki düzenlemeye göre kabule bağlı olan ve bunun için yazılı bir sözleşme bulunan bu tür satışlarda, fatura düzenlenmesindeki 7 günlük süre kabul tarihinden itibaren başlayacaktır.
İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı Mükellef Hizmetleri Usul Grup Müdürlüğünün 23.08.2007 tarihli özelgesinde de söz konusu satışlara ilişkin belge düzeni hakkında aşağıdaki açıklamalar yapılmıştır.
“Bu durumda söz konusu satışlarınızda mallarınızı sevk etmeniz durumunda (kabule bağlı olmak ve bu konuda yazılı bir sözleşme bulunmak şartıyla) sadece sevk irsaliyesi düzenlenmesi zorunlu olup, düzenlenen sevk irsaliyesine “kabule bağlı satıştır.” notu düşülmesi; faturanın ise kabul tarihinden itibaren 7 günlük süre içerisinde düzenlenerek daha önce düzenlenen sevk irsaliyesinin numarasının bu fatura üzerinde gösterilmesi gerekmektedir.”
Uygulayıcıların (tebliğ ve özelgedeki şartları taşıyanların) yukarıdaki tebliğ ve özelgeyi dikkate alarak işlemlerini tesis etmeleri uygun olacaktır.