Kısa Çalışma Ödeneğine Yönelik Sorular
Cumhur Sinan ÖZDEMİR
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı
İş Müfettişi
csnozdemir@gmail.com
Kısa Çalışma Ödeneğine İlişkin Sorularınızın Cevapları
1- 4857 sayılı İş Kanunu’nun, 65.maddesinde düzenlenen “Kısa Çalışma ve Kısa çalışma Ödeneği” 26.05.2008 tarih, 26887 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 5763 sayılı “İş Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun” ile İş Kanunu kapsamından çıkarılmış, 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanununa eklenmiştir. Diğer bir ifadeyle kısa çalışma ödeneğinin yasal dayanağı İş Kanunu değil, İşsizlik Sigortası Kanunudur. İlgili Kurumda Türkiye İş Kurumudur.
2- 31.03.2004 tarih, 25419 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan “Kısa Çalışma ve Kısa Çalışma Ödeneğine İlişkin Yönetmelik” 4857 sayılı İş Kanunu’nun 65.maddesine dayanılarak hazırlanmıştır. İş Kanunu’nun, 65.maddesi, 26.05.2008 tarihinde 5763 sayılı Kanun ile yürürlükten kaldırıldığından kanaatimce Yönetmelik hükümleri de uygulanamaz.
3- 5763 sayılı Kanun ile 4447 sayılı Kanuna eklenen (Ek Madde 2) hükmüne göre;
a) 4447 sayılı Kanuna göre sigortalı sayılan kişileri hizmet akdine tabi olarak çalıştıran işveren; genel ekonomik kriz veya zorlayıcı sebeplerle işyerindeki haftalık çalışma sürelerini geçici olarak önemli ölçüde azaltması veya işyerinde faaliyeti tamamen veya kısmen geçici olarak durdurması halinde, durumu derhal gerekçeleri ile birlikte Türkiye İş Kurumuna, varsa toplu iş sözleşmesi tarafı sendikaya bir yazı ile bildirir. Talebin uygunluğunun belirlenmesine ilişkin usul ve esaslar Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca çıkarılacak yönetmelikle belirlenir. Bu Yönetmelik henüz çıkmamıştır.
b) Genel ekonomik kriz veya zorlayıcı sebeplerle işyerinde geçici olarak en az dört hafta işin durması veya kısa çalışma hallerinde işçilere çalıştırılmadıkları süre için işsizlik sigortasından kısa çalışma ödeneği ödenir. Kısa çalışma süresi, zorlayıcı sebebin devamı süresini ve herhalde üç ayı aşamaz. İşçinin kısa çalışma ödeneğine hak kazanabilmesi için, çalışma süreleri ve işsizlik sigortası primi ödeme gün sayısı bakımından işsizlik ödeneğine hak kazanma şartlarını yerine getirmesi gerekir.
c) Günlük kısa çalışma ödeneğinin miktarı, işsizlik ödeneği miktarı kadardır. Kısa çalışma ödeneğinden yararlananlara ait sigorta primlerinin aktarılması ve sağlık hizmetlerinin sunulmasına ilişkin işlemler 506 (5510) sayılı Kanunda belirtilen esaslar çerçevesinde yürütülür. Kısa çalışma ödeneği olarak yapılan ödemeler başlangıçta belirlenen işsizlik ödeneği süresinden düşülür.
d) Zorlayıcı sebeplerle işyerinde faaliyetin tamamen veya kısmen geçici olarak durması halinde, kısa çalışma ödeneği ödemeleri 4857 sayılı Kanunun 24.maddesinin (III) numaralı bendinde ve aynı Kanunun 40.maddesinde öngörülen bir haftalık süreden sonra başlar.
4- 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu’nun, 52.maddesi “Kurumun Müfettişleri ile Sigorta Müfettişleri, bu Kanunun uygulanması ile ilgili olarak Kurumlarının görev alanlarına giren hususlarda teftiş, kontrol ve denetleme yetkisini haizdirler” şeklinde düzenleme öngörmüştür. Yasal düzenleme gereği 4447 sayılı Kanunun uygulanmasına yönelik denetimler Türkiye İş Kurumu Müfettişleri ile Sigorta (Sosyal Güvenlik Kurumu) Müfettişleri tarafından yapılacaktır.
5- 4857 sayılı İş Kanunu’nun 65.Maddesine Göre Uygulanacak Kısa Çalışma ve Kısa Çalışma Ödeneğine İlişkin Tebliğ; 26.08.2004 tarih, 25565 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır. Tebliğ hükümlerine göre;
a) Tebliğin amacı; 4857 sayılı İş Kanununun 65.maddesine dayanılarak çıkarılan ve 31.03.2004 tarih ve 25419 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Kısa Çalışma ve Kısa Çalışma Ödeneğine İlişkin Yönetmelik” hükümlerinin uygulanmasında karşılaşılan tereddütlerin ortadan kaldırılarak, ilgililerin gereksiz başvuru ve işlemlerde bulunmalarını önlemektir.
b) İşverenin yaptığı bildirim, öncelikle Türkiye İş Kurumu tarafından sebep ve şekil yönünden değerlendirilir.
c) Yönetmeliğin 6.maddesi uyarınca, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanının genel ekonomik krizin varlığını kabul eden açıklaması bulunmadan, genel ekonomik kriz gerekçesi ile yapılan başvurulara, Türkiye İş Kurumu tarafından, kısa çalışma talebinin uygun bulunmadığı bildirilir.
d) Yönetmeliğin 3.maddesindeki zorlayıcı sebep tanımına girmeyen kısa çalışma, faaliyetin kısmen veya tamamen durdurulma hallerinde işverenin bildirim yükümlülüğü bulunmamaktadır. Bu tür bildirimler 4857 sayılı İş Kanunu’nun 65.madde kapsamı dışında kabul edilir.
e) Zorlayıcı sebeplerle bağdaşmadığı halde, nakit darlığı, ödeme güçlüğü, pazar daralması ve stok artışı gibi işyeri ekonomik kriz sebeplerine dayalı olarak yapılan başvurular için uygunluk tespiti yapılmayacaktır. Bu tür başvurular da Türkiye İş Kurumunca yanıtlanır.
f) Türkiye İş Kurumu Genel Müdürlüğünce zorlayıcı sebepler içinde değerlendirilen başvurular, uygunluk tespiti için Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İş Teftiş Kurulu Başkanlığına intikal ettirilir
6. İş Kanunu’nun, 65.maddesi, 26.05.2008 tarihinde 5763 sayılı Kanun ile yürürlükten kaldırıldığından kanaatimce bu Tebliğ hükümleri de uygulanamaz. Bu Tebliğ hükümleri uygulanacak ise “Genel Ekonomik Krizin Varlığını Kabul Eden Açıklama” bulunmadan, genel ekonomik kriz gerekçesi ile yapılan başvurulara, Türkiye İş Kurumu tarafından, kısa çalışma talebinin uygun bulunmadığı bildirilecektir.
Sonuç:
Kısa Çalışma Ödeneği uygulamasına ilişkin her türlü bilgi için Türkiye İş Kurumu İl ve İlçe (Şube) Müdürlüklerine müracaat edilmesi gerekir.
