Talha APAK
Öğretim Görevlisi
Yeminli Mali Müşavir
HAZİNECE KARŞILANACAK BEŞ PUANLIK SİGORTA PRİM İNDİRİMİ İLE İŞSİZLİK FONUNDAN KARŞILANACAK 18 -29 YAŞ ARASI SİGORTALILARIN İŞVEREN HİSSESİ PRİM İNDİRİMİ UYGULAMASI
1.Giriş:
5763 Sayılı İş Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun” ile, istihdamı artırmak ve işsizliği önlemek gayesi ile yürürlüğe konmuştur. Bu kanunla, 4/a bendi kapsamında işçi çalıştıran özel sektör işverenleri için sigorta primlerinin işveren hissesinin 5 puanlık kısmının Hazinece karşılanması için teşvik desteği verilmiştir.
4447 Sayılı Kanuna eklenen Geçici 7. Madde ile getirilen hükümle de 18 – 29 yaş arası işçi istihdamının artırılması ve işsizliğin azaltılması amaçlanmıştır.
Yazımızda, destek unsurlarından olan bu iki konunun uygulamasına yönelik açıklamalarda bulunulmuştur.
- İşverenlere Getirilen Destek Unsurları:
- 01/10/2008 tarihinde geçerli olmak üzere yürürlüğe giren, 5510 sayılı Kanun gereği, 4/a sigortalılarına ilişkin malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primlerinden, işveren hissesinin beş puanlık kısmına isabet eden tutarının hazinece karşılanması;
Bu Kanunun 4’üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki sigortalıları çalıştıran özel sektör işverenlerinin, bu maddesinin birinci fıkrasının (a) bendine göre “malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primlerinden, işveren hissesinin beş puanlık kısmına isabet eden tutar hazinece karşılanır.” Hükmü yer almakta olup, bu hükmün uygulamasına yönelik olarak Sosyal Güvenlik Kurumu’nun 13.11.2008 tarihli 2008/93 sayılı genelgesinde aşağıdaki açıklamalar yapılmış bulunmaktadır.
- Beş puanlık indirimden, anılan Kanunun 4/a bendi kapsamında sigortalıları çalıştıran, özel sektör işyeri işverenleri yararlanabileceklerdir.
- Sosyal güvenlik destek primine tabi çalışanların beş puanlık prim indiriminden yararlanılması mümkün bulunmamaktadır.
- Malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primlerinin işveren hissesinin beş puanlık kısmının Hazinece karşılanabilmesi için, işverenlerin, muaccel sigorta primi, işsizlik sigortası primi, idari para cezası ve bunlara ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammı borçlarının bulunmaması gerekmektedir. İşverenlerin muaccel borçlarının bulunup bulunmadığı hususu ise, her bir işyeri bazında ayrı ayrı değerlendirilecektir. İşverenin Türkiye genelindeki tüm işyerleri bazında değil, sigorta prim indiriminden yararlanılacak işyeri bazında yapılacaktır.
- Borçları bulunmayan özel nitelikteki işyeri işverenlerinin söz konusu sigorta prim indiriminden yararlanabilmeleri için, aylık prim ve hizmet belgelerini 5510 sayılı Kanun türünü seçmek suretiyle yasal süresi içinde Kuruma göndermeleri gerekmektedir.
- Tahakkuk eden malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primlerinin işveren hissesine isabet eden beş puanlık kısmı için Hazine tahakkuku oluşturulacak olup, sigortalı hissesi ile Hazinece karşılanmayacak olan işveren hissesi prim tutarlarının tamamının yasal süresi içinde ödenmesi halinde, beş puanlık prim indiriminden yaralanılmış olunacaktır. Sigorta primlerinin, sigortalı hissesi ile Hazinece Karşılanmayacak olan işveren hissesinin tamamının yasal süresi içinde ödenmiş olması kaydıyla yararlanılabilecektir.
- Öte yandan, muaccel sigorta primi, işsizlik sigortası primi, idari para cezası ile bunlara ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammı borçları bulunan işverenler, bahse konu borçlarının tamamını ödemeleri halinde, söz konusu sigorta prim indiriminden, yasal verilme süresi sona ermemiş ilk aylık prim ve hizmet belgesinden başlanılarak yararlanabileceklerdir.
- Buna göre özel nitelikteki işyeri işverenlerince 2008/Ekim ayına ilişkin düzenlenecek aylık prim ve hizmet belgelerinden başlanılarak söz konusu prim belgeleri, en geç belgenin ilişkin olduğu ayı izleyen ayın 23’ üne kadar (dahil) Kuruma verilecektir. En geç ilişkin olduğu ayı takip eden ayın 23’ üne kadar Kuruma verilmeyen aylık prim ve hizmet belgelerinden dolayı söz konusu indirimden yaralanılması mümkün olamayacaktır.
- Asıl nitelikteki aylık prim ve hizmet belgelerini Kuruma 5510 sayılı Kanun türünü seçmek suretiyle gönderen ve muhteviyatı prim tutarlarını da yasal süresi içinde ödeyerek beş puanlık indirimden yararlanan işverenler, bahse konu belgelerde kayıtlı sigortalılara ilişkin yasal süresi dışında iptal veya ek nitelikte aylık prim ve hizmet belgesi düzenleyecek, ancak 5510 sayılı Kanun türü seçilmek suretiyle yasal süresi dışında Kuruma verilmiş olan ek nitelikteki aylık prim ve hizmet belgelerinden dolayı (muaccel sigorta primi, işsizlik sigortası primi, idari para cezası ile bunlara ilişkin gecikme ve gecikme zammı borcunun bulunup bulunmadığına bakılmaksızın) beş puanlık prim indiriminden yararlanılması mümkün olamayacaktır.
- 5510 Sayılı Kanun türü seçilmek suretiyle Kuruma yasal süresi içinde gönderilmiş olan aylık prim ve hizmet belgelerinden dolayı tahakkuk eden malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primlerinin işveren hissesinin beş puanlık kısmının Hazinece karşılanabilmesi için; aynı aya ilişkin olmak üzere, Kuruma yasal süresi içinde verilmiş aylık prim ve hizmet belgelerinden dolayı tahakkuk etmiş sigorta primlerinin, işveren hissesinin Hazinece karşılanmayan kısmı ile sigortalı hissesinin tamamının yasal süre içerisinde ödenmesi şarttır.
Örnek: Muaccel sigorta primi, işsizlik sigortası primi, idari para cezası ile bunlara ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammı borcu bulunmayan ve kısa vadeli sigorta kolları prim oranı (1) olan (D) Anonim Şirketinin, kapsama giren sigortalılarına ilişkin 1 nolu belge türü ve 5510 sayılı Kanun türü seçilmek suretiyle düzenlemiş olduğu 2008 / Ekim ayına ilişkin aylık prim ve hizmet belgesinde kayıtlı sigortalılarına ait prime esas kazanç tutarı toplamının 5.000,00 YTL olduğu varsayıldığında, tahakkuk eden primler,
Sigorta kolları S.P.E.K. Prim Oranı/% Prim Tutarı/YTL
KVSK Primi : 5.000,00 1,00 50,00
MYO Primi : 5.000,00 20,00 1.000,00
GSS Primi : 5.000,00 12,50 625,00
Olacak olup, malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primlerinin,
5.000,00 x 5 % = 250,00 YTL’ si işveren hissesine ait Hazinece karşılanacak olan tutar,
5.000,00 x 6 % = 300,00 YTL’ si işveren hissesine ait işverence ödenecek tutar,
5.000,00 x 9% = 450,00 YTL’ si sigortalı hissesine ait işverence ödenecek tutar olacaktır.
Bu durumda, işveren tarafından ödenmesi gereken, 50,00 YTL (KVSK Primi) + 750,00 YTL {(300,00 YTL + 450,00 YTL) MYO Primi} + 625,00 YTL (GSS Primi) = 1.425,00 YTL’ nin yasal ödeme süresinin son günü olan 30.11.2008 Pazar gününe rastlaması nedeniyle ilk iş günü olan 1.12.2008 Pazartesi gününe kadar ödenmesi halinde, 250,00 YTL tutarındaki malullük, yaşlılık ve ölüm sigortası primleri Hazinece karşılanacaktır.
Buna karşın, işveren tarafından ödenmesi gereken 1.425,00 YTL tutarındaki sigorta primleri, 1.12.2008 tarihine kadar ödemediği veya eksik ödendiği takdirde, 1.425,00 YTL + 250,00 YTL = 1.675,00 YTL’ nin tamamı gecikme cezası ve gecikme zammı ile birlikte işverenden tahsil edilecektir.
- Sigorta primlerinin işveren hissesine isabet eden kısmının Hazinece karşılanmayan kısmı ile sigortalı hissesinin yasal süresi içinde ödenmemesi veya eksik ödenmesi halinde, (söz konusu tutar gecikme cezası ve gecikme zammı ile sonradan ödense dahi) ilgili ay için malullük, yaşlılık ve ölüm sigortası primlerinin işveren hissesinin beş puanlık kısmının Hazinece karşılanması gibi bir durum söz konusu olamayacağından, tahakkuk eden sigorta primlerinin tamamı (Hazine hissesi de dahil), gecikme cezası ve gecikme zammı ile işverenlerden tahsil edilecektir.
- Diğer teşvik kanunlarına istinaden işveren hissesi sigorta prim teşviki uygulamasından yararlanılmakta olan işverenlerin, teşvik kapsamına giren sigortalılarından dolayı aynı dönem için ve mükerrer olarak 5510 sayılı Kanunun 81’inci maddesinin (1) bendinde öngörülen beş puanlık prim indiriminden yararlanmaları mümkün bulunmamaktadır.
- 01.07.2008 tarihinden geçerli olmak üzere yürürlüğe giren, 18 yaşından büyük ve 29 yaşından küçük olanlar ile yaş şartı aranmaksızın 18 yaşından büyük kadınların bir yıl süre ile istihdamında, sigorta primine ait işveren hissesinin işsizlik sigortası fonundan karşılanması;
4447 sayılı yasanın Geçici 7.maddesi gereği, 18 yaşından büyük ve 29 yaşından küçük olanlar ile yaş şartı aranmaksızın 18 yaşından büyük kadınlardan; bu maddenin yürürlülük tarihinden itibaren önceki altı aylık dönemde prim ve hizmet belgelerinde kayıtlı sigortalılar dışında (çalışmamış) olması şartıyla, bu maddenin yürürlülük tarihinden önceki bir yıllık dönemde işyerine ait prim ve hizmet belgelerinde bildirilen ortalama sigortalı sayısına ilave olarak bu maddenin yürürlülük tarihinden itibaren bir yıl içinde işe alınan ve fiilen çalıştırılanlar için; prime esas kazancın alt sınırı (638,70 YTL) üzerinden hesaplanan sigorta primine ait işveren hisselerinin;
- a) Birinci yıl için yüzde yüz,
- b) İkinci yıl için yüzde sekseni,
- c) Üçüncü yıl için yüzde altmışı,
- d) Dördüncü yıl için yüzde kırkı,
- e) Beşinci yıl için yüzde yirmisi,
İşsizlik Sigortası Fonundan karşılanır.
Diğer bir ifade ile, maddenin yürürlülük tarihinden önceki bir yıllık dönemde, yaş ayrımı yapılmadan ortalama işçi sayısı bulunacak. Bu uygulama, işyerine ait prim ve hizmet belgelerinde bildirilen ortalama sigortalı sayısına ilave olan işçiler için yapılacak. Ancak ilave olan bu işçilerden son altı aylık dönemde prim ve hizmet belgelerine kayıtlı 18 – 29 yaş arası erkekler ile 18 yaş üstü kadınlar için bu madde hükmü uygulanmayacaktır.
- Değerlendirme ve Sonuç
Yukarıda açıklanmaya çalışılan iki önemli destek unsurlarından;
Birincisi (A) için, herhangi bir talepte bulunma şartı olmayıp özellikle borcu olmayan işverenleri ilgilendirmektedir. Bu durumdaki işverenler, bildirgelerini yasal süresi içerisinde kuruma beyan edecekler, kurum ise şartları taşıyan bu işverenlerin beş puanlık indirim haklarını sisteme girecek, işveren ise ödemesini kanuni süresi içinde olmak koşulluyla beş puan eksiği ile ödeyecektir.
İkincisi (B) için, talepte bulunma şartı bulunmakta olup, özellikle mevcut çalışanlara ilave olarak istihdam edecek işverenleri ilgilendirmektedir. Bu durumdaki işverenler, ilave olarak istihdam edecekleri kişilerin (2008 yılı için) 638.70 YTL. ye kadar ki ücretlerinin işveren hissesi kadar desteklenmişlerdir. Diğer bir ifade ile, prime esas kazancın alt sınırı üstündeki ücretlerden herhangi bir destek söz konusu değildir.
Kişilerin hem yaşadığı hem de gelecekteki günlerini güvence altına almak ve sosyal güvenlik haklarından yararlanmalarını sağlama görevi Devlete verilmiştir. Devlet bu görevi yerine getirirken, bir taraftan kayıt dışı istihdamla mücadele etmiş diğer taraftan istihdam yaratmak için teşvik yasaları çıkartmış, özellikle işverene çeşitli destek unsurları yaratmıştır.
Sonunda, Sosyal Güvenlik sistemindeki aksaklıklar ve ülke nüfusundaki artış da dikkate alınarak Sosyal Güvenlik sistemin de kapsamlı bir reforma gidilmiş ve uygulanmaya başlanmıştır. Ancak, uygulamada yaşanan sıkıntıların veya beklentilerin giderilmesi de idareye aittir.
Uygulamada, sıkıntıların devam etmekte olduğu ve bu sıkıntıların da kısa sürede giderileceğine inanıyoruz. Ancak; yaşanan işsizlik sorunu, finansal sorun, global kriz vb. hususlar karşısında, devletin destek unsurlarının uygulanabilir bir şekilde genişletilmesinin beklentisi de özel sektör tarafından devam etmektedir.