Evlilik Nedeniyle Kıdem Tazminatı
Cumhur Sinan ÖZDEMİR
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı
İş Müfettişi -Ankara
csnozdemir@gmail.com
4857 Sayılı İş Kanunu‘nun 120 ve geçici 6.maddesi gereği “Kıdem tazminatı için bir kıdem tazminatı fonu kurulur. Kıdem tazminatı fonuna ilişkin Kanunun yürürlüğe gireceği tarihe kadar işçilerin kıdemleri için 1475 sayılı İş Kanununun 14 üncü maddesi hükümlerine göre kıdem tazminatı hakları saklıdır”. 1475 Sayılı İş Kanunu’nun, 14. maddesi, kıdem tazminatına hak kazanma koşullarını belirtmiştir. 14. madde hükmüne göre “…kadının evlendiği tarihten itibaren bir yıl içerisinde kendi arzusu ile sona erdirmesi… hallerinde işçinin işe başladığı tarihten itibaren iş sözleşmesinin devamı süresince her geçen tam yıl için işverence işçiye 30 günlük ücreti tutarında kıdem tazminatı ödenir. Bir yıldan artan süreler için aynı oran üzerinden ödeme yapılır” hükmünü içeren yasal düzenlemede bir değişiklik olmamıştır.
Sorularınıza Cevap Bulabileceğiniz Uygulamaya Yönelik Açıklama:
1- Kadın işçi çalıştığı süre ile orantılı kıdem tazminatını alacaktır.
2- Kadın işçinin evlendiği tarihten itibaren 1 yıl içinde iş sözleşmesini fesih etmesi ve kıdem tazminatını işverenden talep etmesi gerekir. Aksi halde bu haktan yararlanamaz.
3- Kadın işçinin bu haktan yararlanabilmesi için iş sözleşmesinin devam ediyor olması şarttır.
4- Evlilik nedeniyle iş sözleşmesini sona erdirme hakkı sadece kadın işçiye verilmiştir. İşveren ve/veya erkek işçi bu yasal gerekçe ile iş sözleşmesini sona erdiremez.
5- Evlilik nedeniyle iş sözleşmesini sona erdiren kadın işçi ihbar tazminatı alamaz.
6- Yargıtay Kararına göre (1); Kıdem tazminatını gerektirecek şekilde kadın işçinin evlenmesi nedeni ile iş sözleşmesinin feshi halinde karşı tarafa önel verme zorunluluğu yoktur. Benim kanaatimde bu yöndedir. Kadın işçinin, evlenme nedeniyle iş sözleşmesini fesih ederken bildirim önellerine uyma zorunluluğu yoktur. Yasal düzenleme de aksi bir hüküm yoktur. 4857 sayılı İş Kanunu’nun, 17.maddesindeki bildirim önelleri mülga 1475 sayılı İş Kanunu’nun 13. maddesinde de aynen yer almıştır. Bildirim şartı olsaydı mülga 1475 sayılı İş Kanunu’nun yürürlükte olan 14. maddesinin, aynı kanunun 13. maddesine de atıfta bulunulması gerekirdi. Ayrıca mülga 1475 sayılı İş Kanunu’nun yürürlükte olan 14. maddesinde “…kadının evlendiği tarihten itibaren bir yıl içerisinde kendi arzusu ile sona erdirmesi veya işçinin ölümü sebebiyle…” yer alan ifadede işçi nasıl ki daha önceden öleceğini bildirim önellerine göre işverene bildiremez ise evlenme nedeniyle işten ayrılma mazereti de veya bağlacıyla ölüm sebebiyle birlikte kullanılmakta olduğundan sanki istediği zaman iş sözleşmesini sona erdirebilir şeklinde bir anlam da çıkmaktadır. Bu nedenle kadın işçinin ihbar öneli vermeden evlendikten itibaren bir yıl içinde işverene müracaat ederek kıdem tazminatı talep etmesi halinde, ihbar öneli vermediği gerekçe gösterilerek kadın işçiden, kanaatimce ihbar tazminatı istenemez. Ödenen kıdem tazminatından ihbar tazminatı adı altında kesinti yapılamaz.
7- Evlenme nedeniyle kıdem tazminatı alarak işten ayrılan kadın işçinin daha sonraki dönemlerde çalışma hakkını kaybettiğinden söz edilemez. Önceki işinden ayrıldıktan hemen sonra, işten ayrıldığının ertesi günü dahi kolaylıkla yürütebileceği yeni bir iş bularak çalışmasını da sürdürebilir. (2)
8- İş Kanunu’nun 14. maddesindeki hüküm ‘kadının evlendiği tarihten itibaren bir yıl içerisinde kendi arzusu ile sona erdirmesi’ şeklindedir. Yasal düzenlemeden anlaşılacağı üzere iş sözleşmesini sona erdirebileceği süre evlilik tarihini takip eden 10. günde olabilir, 1 yıllık sürenin dolmasına 10 gün kala da olabilir.
9- Evlilik nedeniyle iş sözleşmesini sona erdirmek isteyen kadın işçinin evlilik tarihini takip eden 1 yıl içinde, işverenliğe dilekçe ve ekinde evlenme cüzdan fotokopisini içerecek şekilde müracaat ederek, kıdem tazminatı talep etmesi gerekir. Bilindiği üzere kıdem tazminatının ödenmesi için iş sözleşmesinin son bulduğu tarihte, kıdem tazminatının ödenmesi şartlarından biri olan çalışılmış sürelerin toplam 1 yılı doldurmuş olması gerekir. Aksi halde kıdem tazminatı ödenmez. Örneğin; 01.03.2007 tarihinde işe giren, 01.04.2008 tarihinde evlenen kadın işçi 31.03.2009 tarihine kadar kıdem tazminatını alarak işten ayrılabilecektir.
10-Kıdem tazminatı aşağıdaki şekilde hesaplanacaktır; Örneğin; 01.01.2006 tarihinde işe giren ve 01.02.2008 tarihinde evlilik gerekçesiyle işi bırakan aylık 750 YTL brüt ücret üzerinden maaş alan kadın işçinin toplam hizmet süresi 2 yıl 1 aydır.
| Aylık Brüt Ücret x 2 yıl = 750 x 2 = 1.500 YTL |
| Aylık Brüt Ücret :(12) x 1 ay= 750:12=62,50 x1 = 62,50 YTL |
| Toplam Kıdem Ücreti (Brüt) : 1.500 + 62,50= 1.562,50 YTL |
| 1.562,50 x 0,006 = 9,38 YTL (3) |
| Net Ödeme : 1.562,50-9,38 =1.553,12 YTL |
| Kadın işçiye; 1.553,12 YTL kıdem tazminatı ödenecektir. |
Sonuç
Evlilik nedeniyle kıdem tazminatına hak kazanımı uygulaması devam ediyor ve kaldırılmasına yönelik bir yasal düzenleme de henüz yoktur.
Evlenen kadın işçiye müracaatı halinde kıdem tazminatını ödemeyen işveren hakkında kadın işçiler doğrudan İş Mahkemesine müracaat edebilecekleri gibi, idari yönden incelenmesi için Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına veya Bölge Müdürlüklerine şikayette bulunabilirler.
Evlilik nedeniyle kıdem tazminatına hak kazanma uygulaması kanaatimce ülke gerçeklerine uygun çalışma yaşamının en iyi düzenlemelerinden biridir.
Dip Notlar
(1) Yargıtay 9.Hukuk Dairesi 19.02.1997,E.1996/19763-K.1997/2758
(2) Yargıtay Hukuk Genel Kurulu 27.04.1988- E.1988/9-225-K.1988/369
(3) Kıdem tazminatı ödenirken sadece damga vergisi kesilir.