AGİ Ödenmemesi
Cumhur Sinan ÖZDEMİR
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı
İş Müfettişi
csnozdemir@gmail.com
Okuyucu e-maillerinden anlaşıldığı üzere çok sayıda işçi asgari geçim indiriminin ödenmesinde sorun yaşamaktadır. Konu Gelir Vergisi Kanunu ve İş Kanunu yönünden değerlendirilmiştir.
5615 sayılı Gelir Vergisi Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun (1) ile 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun, “Ücretlilerde Vergi İndirimini” düzenleyen mükerrer 121 inci maddesi yürürlükten kaldırılmış, 32 inci maddesi ise yeniden düzenlenerek çalışanların elde ettikleri ücret gelirlerine uygulanmak üzere Asgari Geçim İndirimi uygulaması 01.01.2008 tarihinden itibaren yürürlüğe girmiştir. Yasal düzenlemede asgari geçim indirimi ödevinin yerine getirilmemesi veya eksik yerine getirilmesi vergi ziyaı olarak değerlendirilmiştir. Ücretliye nakden ödenmeyen asgari geçim indirimi işverenler tarafından haksız yere yapılan bir mahsup işlemi niteliği taşıyacak ve tevkif suretiyle kesilen verginin bu tutar kadar olan kısmı, muhtasar beyanname ile eksik beyan edilmiş vergi tevkifatı olarak kabul edilerek bu vergiler için de işverenler hakkında cezalı tarhiyat yapılacaktır. (2) Diğer ifadeyle Asgari Geçim İndirimini işçiye ödemeyen işverene ceza uygulanacaktır.
4857 sayılı İş Kanununa göre ücret bir kimseye bir iş karşılığında işveren veya üçüncü kişiler tarafından sağlanan ve para ile ödenen tutardır.Çalışanlar açısından en önemli unsur olan ücret aynı zamanda işverenin de işçinin hizmet borcu karşısında yer alan ve iş sözleşmesinden doğan başlıca borcunu oluşturmaktadır. Asgari geçim indirimi de kanaatimce ücretin bir parçasıdır. İş Kanunu da, işçinin ücretinin ödenmemesi veya eksik ödenmesi halinde ceza öngörmüştür. İşçinin ücretini ödemeyen veya eksik ödeyen işverene bu durumdaki her işçi ve her ay için 179 YTL para cezası uygulanacaktır. Diğer ifadeyle Asgari Geçim İndirimini işçiye ödemeyen işverene de bu ceza uygulanacaktır.
Uygulamayı Örneklersek;
X şirketinde çalışan işçi A Evlidir. Eşinin herhangi bir geliri yoktur. 10 yaşında 1 çocuğu vardır.
2008 Yılında Geçerli Olan Yıllık Brüt Asgari Ücret Tutarı: 7.300,80 YTL
(2008 yılından geçerli olan ve sanayi kesiminde çalışan 16 yaşından büyük işçiler için belirlenmiş brüt asgari ücret 608,40 YTL, yıllık brüt asgari ücret ise 608,40×12=7.300,80 YTL’dir.)
Asgari Geçim İndirim Oranı (kendisi için %50) %67,5
(geliri olmayan/çalışmayan eşi için %10)
(bir çocuk için % 7,5)
(Toplam:%67,5)
Asgari Geçim İndirim Matrahı (7.300,80 x % 67,5) 4.928,04 YTL
Asgari Geçim İndirim Yıllık Tutarı (4.928,04 x %15) 739,21 YTL
Asgari Geçim İndirim Aylık Tutarı (739,21 : 12) 61,60 YTL
Yeni Asgari Geçim İndirim Oranları İçin Tıklayınız
İşçi A’ ya 61,60 YTL ücretinden hesaplanan gelir vergisinden mahsup edilerek X şirketince ödenecektir.X şirketinin 20 işçisi vardır. İşçilerine Şubat ve Mart aylarında Asgari Geçim İndirimini ödememiştir. X şirketine İş Kanunu hükmü doğrultusunda uygulanacak para cezası 2 x20 x 179=7.160 YTL’dir.
X şirketine Gelir Vergisi Kanunu ve İş Kanunu yönünden para cezası uygulanabilmesi için İşçi A’nın şikayet hakkını kullanması gerekir.
İşçi A şikayetini;
a-) Gelir Vergisi Kanunu yönünden X şirketinin bağlı olduğu Vergi Dairesi Müdürlüğüne veya il Defterdarlığına,
b-) İş Kanunu yönünden Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına ve/veya X şirketinin bağlı olduğu Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Bölge Müdürlüklerine dilekçe vererek yapabilir. Şikayet dilekçesini posta aracılığıyla gönderebilir veya elden verebilir. Kanaatimce elektronik posta (e-mail) yoluyla da göndermesinde bir sakınca yoktur.
c-) İşçi A şikayetini ayrıca çalışma yaşamından doğan tüm şikayetler için olduğu gibi (sigortasız çalışma, asgari ücretin altında çalışma, fazla çalışma, izinsiz yabancı uyruklu işçi çalıştırılması vb.) Alo 150 hattından veya www.basbakanlik.gov.tr adresinden yapabilir.
Sonuç:
Asgari Geçim İndiriminin ödenmemesi kanaatimce işçi açısından İş Kanunu’nun,24/II-e maddesi gereğince haklı nedenle derhal fesih sebebidir. Yukarıdaki örneği dikkate alırsak Şubat-Mart aylarında asgari geçim indirimi ödenmeyen işçi A iş sözleşmesini tek taraflı sona erdirip, ücret ve benzeri haklarını (kıdem tazminatı, yıllık izin ücreti, fazla çalışma vb.) X şirketinden talep edebilecektir.
Dipnotlar:
(1) 04.04.2007 tarih, 26483 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır.
(2) 265 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliği