Asgari Geçim İndirimi İle İlgili 12 Soru 12 Cevap
Dr.Özgür BİYAN
Öğretim Üyesi
ozgurbiyan@hotmail.com
Asgari Geçim İndirimi uygulaması eksik ve yetersiz düzenlemelere rağmen uygulamaya başlanmıştır ve devam etmektedir. Meslek mensuplarının hemen hepsinin türlü durumlarla ve sorularla karşılaştığını tahmin edebiliyoruz. 265 Seri No’lu GVK Genel Tebliği dâhilinde yapılan düzenleme ve açıklamalar yerine göre karışık yerine göre de yetersiz açıklamalarla doludur. Özellikle örneklerin yetersiz olduğunu düşündüğümüz gibi uygulamada karşılaşılması muhtemel durumlar da yer almamaktadır. Durum böyle olunca da gerek meslek mensupları gerek ücretli olarak çalışan kişiler sorularına cevap, sorunlarına çözüm bulmakta zorlanmaktadır. Bu konuda idarenin yeni açıklamalar yapması yerinde olur kanaatindeyiz.
Biz de tarafımıza gelen sorular arasında birbirinden ayrı konuları açıklayan 12 soru ve 12 cevabı sizlerle paylaşmak istedik. Yararlı olması dileği ile…
Soru 1: Asgari geçim indiriminde çocuk sayısının bir önemi var mıdır? Şayet kişinin ödeyeceği gelir vergisi tutarı müsait ise ve 7-8 çocuğu var ise hesaplamaya esas A.G.İ oranı % 100 veya % 105 olabilir mi? Çevremizde bu oranın %85 den fazla olamayacağı belirtiliyor? Ne dersiniz?
Cevap 1: Asgari geçim indirimi hesaplaması yıllık brüt asgari ücret üzerinden hesaplanmaktadır. Buna göre eşi çalışan 7 çocuklu birinin aylık indirim hakkı 82,13 YTL, eşi çalışmayan ve 7 çocuklu birinin ise 91,26 YTL’dir.
Asgari geçim indirimi uygulamasında indirilecek maksimum miktar asgari ücret alan biri için, asgari ücret üzerinden hesaplanan verginin kendisi kadardır. Bu rakam aylık olarak 77,58 YTL’dir. Bu yüzden siz 91,26 YTL indirim hakkı elde etseniz bile maksimum 77,58 YTL’sinden faydalanacağınızdan 7 çocuktan eşlerden yalnız birisinin yararlanmasının avantajı kaybolmaktadır. Dikkat ederseniz 77,58 YTL, 91,26 YTL’nin % 85’i dir. O nedenle maksimum % 85 oranında yararlanabilirsiniz denilmesinin nedeni budur. Aradaki farkın sebebi SSK primi ve işsizlik sigortası primidir. Asgari geçim indirimi miktarı hesaplanırken SSK primi dâhil brüt ücret dikkate alınırken, asgari ücretin vergisi hesaplanırken ise SSK primi ve işsizlik sigortası primi matraha dâhil edilmemektedir. O da bu farkı meydana getirmektedir.
Asgari ücretin üzerinde, diğer deyişle asgari ücretten daha yüksek ücret alanlar ise hesaplanan vergilerinin olanak verdiği ölçüde en fazla % 100 oranında asgari geçim indiriminden faydalanabilirler. % 105’inden faydalanmazlar. Diğer deyişle medeni hal ve sahip olduğunuz çocuk sayısı hesaplanan verginin % 100 oranını aşmaya olanak tanısa da asgari geçim indirimi miktarında, yıllık brüt asgari ücretin % 100’den fazlası dikkate alınamayacaktır.
Soru 2: Özel bir şirkette mali müşavir olarak çalışıyorum. Çalışan eşlerden ikisi de aile beyanına çocuğu yazmışlar. Hangisi faydalanacak veya ikisi de faydalanacak mı? Tebliği ve bazı meslektaşlarımızın yazılarını okudum. Fakat bu konu hiç geçmiyor bu konuda bir netlik sağlayamadım. Kendimce bir yol izledim ve sağlık karnesi çocuğun anne mi yoksa baba mı çıkarmış onu bulmaya çalıştım. Bir kaç personelimde olayı çözdüm fakat hiç karne çıkarmayan aileler var. Sizin yorumunuzu alabilir miyim?
Cevap 2: Öncelikle gittiğiniz yol doğrudur. Yani, sağlık karnesinin anne veya babadan hangisinin üzerine ise onun üzerinden AGİ hesaplamasına gideceksiniz ki bu ilgili tebliğde de açıklanmıştır.
Diğer yandan asgari geçim indirimi hesaplamalarında eşler çocukları bölüşebilir. Ancak aynı çocuktan iki eş de aynı anda yararlanamayacaktır. Dolayısıyla tek çocuk için eşlerden yalnızca biri yararlanabilir.
Soru 3: AGİ bordrosunu yapmak için 1 haftadır sıkı çalışma yapmaktayım. Tüm personelden bilgileri alıyorum ve doğruluğunu tespit etmeye çalışıyorum. Personelin medeni durumunda ya da çocuk sayısında bir değişiklik olması durumunda nasıl bir yol izleyeceğiz? Sizce personelimize taahhüt imzalatmak doğru olur mu? Sorumluluk verme açısından.
Cevap 3: Tebliğ kapsamında yapılan düzenlemelerde çalışanlar, AGİ’ni etkileyen medeni durumlarında veya çocuk sayısında bir değişiklik olması durumunda işverenlerine bir ay içinde haber vermekle yükümlü kılınmışlardır. Dolayısıyla sizin yapacağınız aksini tespit etmediğiniz sürece çalışanınızın beyanına itibar etmenizdir. Bu konuda nüfus cüzdan örneği, öğrenim durumu belgesi vb. belgeler alınarak doğruluk tespiti yapılmaya çalışılabilir.
Soru 4: Bu sene yürürlüğe giren “Asgari Geçim İndirimi” uygulamasında işyerine vereceğim bildirim konusunda, eşimin gelir vergisi mükellefi olmaması nedeniyle bazı problemler yaşamaktayım. Şöyle ki:
1.) Eşim Türkiye’de ofisi bulunan ve burada vergi ödemeyen bir yabancı şirkette (Liaison Office) çalışmakta ve bu durumdan dolayı kendisi de gelir vergisi ödememektedir.
2.) Eşim aylık SSK primlerini ödemekte ve çocuğumuz da eşim üzerinden sağlık haklarından yararlanmaktadır.
Dolayısı ile vergi mükellefi olmayan eşim, “Asgari Geçim İndirimi” için bildirim vermeyecek ve “Asgari Geçim İndirimi” nden de yararlanamayacaktır.
Bu durumda benim vereceğim bildirimde, eşimi çalışmayan (veya geliri olmayan) göstermemde bir sakınca var mıdır?
Aynı sebeplerden çocuğumuzu benim vereceğim bildirimde belirtmemde sakınca var mıdır?
Cevap 4: Eşiniz aldığı ücret vergiden istisna ise de eşinizin elde ettiği gelir ücret mahiyetindedir. Dolayısıyla eşiniz çalışan eş kapsamında değerlendirilecektir. Eşinizi çalışmayan eş olarak kabul edip asgari geçim indirimi uygulamasında dikkate alınması söz konusu olmayacaktır.
Diğer yandan eşinizin asgari geçim indiriminden yararlanamaması nedeniyle sizin asgari geçim indiriminizin hesaplanmasında çocuğunuzdan yararlanmanızda bir engel bulunmamaktadır.
Soru 5: 1-Eşlerden her ikisinin de farklı firmalarda çalışıyor olduğunu düşünürsek çocuklar için alacakları AGİ’ni her ikisi de beyan ederler ise biz işveren olarak sorumluluk altında kalır mıyız? Bunu bizim tespit etmemiz çok zor bir durum.
2- Çalışanın çocuğunun doğum tarihi 01/02/1990 ve okumuyor (18 yaşını doldurmamış olması gerekmektedir yazısına istinaden) bu çocuğu bu seneki ödemeye dahil edecek miyiz ?
3- Ayrıca 09/01/2008 tarihinde işten ayrılan personel için 9 günlük bordroda yansıtacağım fakat ödeme bir ay geriden geldiği için kendisine verilecek olan 9 günlük ücreti bordroya ekleyerek mi ödeyecektim çünkü bu ödeme ile ilgili herhangi bir bildirimde henüz bulunmadığımız için kişiye AGİ ile ilgili ödeme yapmadım ?
Cevap 5: 1-Eşlerin beyanı siz aksini ispat veya tespit etmediğiniz sürece doğru kabul edilecektir. Bu konuda işverenler sorumlu tutulmamaktadır. Ancak sizin ifadenizden tek bir çocuk olduğu ve her iki eşin de bundan yararlanmaya çalıştığı anlaşılmaktadır. Bu konuda hakkında kesin bir bilgi sahibi iseniz, sizin firmanızda çalışmayan eşin “aile durum bildirimi”ni çalıştığı firma onaylı tedarik edebilirsiniz. Böylece eşlerin her ikisinin de aile durum bildirimlerini görebilirsiniz.
2- 18 yaşını doldurması durumunda tahsilde olmayan çocuk AGİ hesaplamasında dikkate alınmayacaktır. Kanunda 18 yaşını doldurmamış olmak veya doldurmuş ise tahsilde olmak şartı vardır. Dolayısıyla doldurduğu aydan itibaren AGİ hesaplamalarından çıkartılması yerinde olacaktır.
3-Kuruma bildirimde bulunmadığına ve muhtemelen de bulunmayacağına göre söz konusu kişi için AGİ ile ilgili bir işlem yapmanıza gerek bulunmamaktadır.
Soru 6: 22 yaşında lisede okuyan bir öğrenci asgari geçim indiriminde dikkate alınabilir mi?
Cevap 6: Asgari geçim indirimi uygulamasında tahsilde olup 25 yaşını doldurmamış çocuklar için de indirimden yararlanmak mümkündür. Buradaki tahsil ifadesine lise eğitimi de girmektedir. Dolayısıyla 22 yaşında lisede okuyan çocuk asgari geçim indiriminde dikkate alınacaktır.
Soru 7: Ben bir cami ve kuran kursu yardımlaşma derneğinde sigortalı olarak çalışmaktayım. Yılbaşında çıkarılan asgari geçim indirimi’nden yararlanabilir miyim? Bizim muhasebecimiz biz vergiden muafız diye bizi kapsamadığını söylüyor ama derneğimizin kaşesinde veya herhangi bir yerinde vergiden muaftır diye bir ibare yok nerelere müracaat etmeliyim? Yardımlarınız için şimdiden teşekkürler.
Cevap 7: Size ödenen ücretten gelir vergisi kesintisi yapılıyor mu? Diğer deyişle dernek her ay maaşınızdan vergi kesintisi (stopaj) yapıp muhtasar beyanname veriyor mu? Veriyor ise siz de Asgari Geçim İndiriminden yararlanabilirsiniz. Derneğin vergiden muaf olması ile sizin durumunuzun ilgisi bulunmamaktadır.
Soru 8: 1- 18 yaşını doldurmuş %80 sakatlık oranı ile sakat çocuğu olan kişi bu çocuğu için asgari geçim indirimden faydalanabilir mi?
2- Eşi çalışmayan fakat kira geliri olan,
3- Eşi esnaflık yapan kişilerin durumu hakkında bilgi verirseniz çok sevinirim.
Cevap 8: 18 yaşını dolduran çocuk için asgari geçim indiriminden yararlanmak için söz konusu çocuğun tahsiline devam etmesi gerekmektedir. Dolayısıyla sorunuzdaki çocuk asgari geçim indirimi hesaplamasında dikkate alınamayacaktır. % 80 oranında sakat olması da bu durumu değiştirmemektedir.
- ve 3. soruların cevabını ortak vermek mümkündür. GVK’nun asgari geçim indirimini düzenleyen 32.maddesinde herhangi bir geliri olmayan eş “çalışmayan eş” olarak kabul edilmiştir. Yani bu durumda kira geliri olan veya esnaflık yapan (yani gelir vergisi mükellefi olan) kişilerin çalışan eş olarak kabul edilmesi ve asgari geçim indiriminde dikkate alınmaması gerekir.
Soru 9: Eşimin üzerine bir kırtasiye dükkanı var ve Bağ-Kur’a bağlı olarak çalışıyor. Yaşları 5 olan 2 tane ikiz çocuğum var. Çocuklarım sağlıktan eşimin üzerinden yararlanıyor. Ben SSK’lı olarak bordrolu çalışıyorum. Asgari Geçim İndiriminden çocuklarımı yazarak faydalanabilir miyim? Aile Durum Bildiriminde 4. madde de Çocuklar sosyal güvenlik yönünden tabi oldukları eşin bildiriminden faydalanır yazıyor. Bu konuda bana yardımcı olursanız sevinirim.
Cevap 9: Dediğiniz gibi sosyal güvenlik yönünden çocuklar, anne veya babadan hangisine tabi ise asgari geçim indirimi hesaplamalarında da ona göre işlem yapılacaktır. Yani anneye tabi ise anne, babaya tabi ise baba yararlanacaktır. Ancak eşiniz ücretli olmadığı için zaten asgari geçim indirimi uygulamasından hiç yararlanmayacağından bu durumda çocuklardan sizin yararlanmanız mümkündür. Netice itibariyle çocuklarınızı aile durum bildiriminde gösterip, asgari geçim indiriminde dikkate alabilirsiniz.
Soru 10: Asgari geçim indirimi ödenirken ay içerisinde raporlu ya da ücretsiz izin kullananlara ait özel bir uygulama var mı? Yani çalışma süresine yansımayan günler asgari geçim indiriminden düşülür mü yoksa tam mı verilir?
Cevap 10: Asgari geçim indiriminin hesaplanmasında izinli ya da raporlu olmak asgari geçim indiriminin hesaplanmasında dikkate alınmayacaktır. Diğer deyişle bu durumun bir etkisi olmamaktadır. Hesaplanan gelir vergisi dâhilinde mümkün oluyorsa asgari geçim indirimi miktarının tamamı indirim konusu yapılacaktır. Diğer yandan, raporlu ya da ücretsiz izin kullananlara söz konusu dönemler için ücret mahiyetinde herhangi bir ücret ödemeyeceğinizi dikkate alırsak zaten kişilerin hesaplanan vergisi düşük çıkacaktır. Dolayısıyla hesaplanan asgari geçim indirimi miktarı da azami bu hesaplanan vergi kadar düşebileceğinden ücretli daha az indirim hakkından yararlanmış olacaktır.
Soru 11: 16 yaşından küçük olan ve 16 yaşından küçük olanlara yönelik belirlenen çalışanımız için asgari geçim indirimi hesaplarken, 16 yaşından küçükler için uygulanan asgari ücret mi dikkate alınacak yoksa 16 yaşından büyük çalışanlar için uygulanan ücret mi dikkate alınacak?
Cevap 11: Asgari geçim indirimi tutarının hesabında takvim yılı başında geçerli olan 16 yaşından büyükler için belirlenecek asgari ücret esas alınacaktır. Bunun doğal sonucu, çalışanın ücret düzeyi ne olursa olsun 16 yaşından büyükler için öngörülen asgari ücret dışında kalan ücret tutarının asgari geçim indirimi tutarının hesabında hiçbir şekilde dikkate alınmayacak olmasıdır. Bu durum, asgari ücretin üzerinde ücret geliri elde eden çalışanlarda olduğu kadar, her ne gerekçesi olursa olsun 16 yaşından büyükler için öngörülen asgari ücretin altında ücret geliri elde eden çalışanlar için de geçerlidir. Buna göre, 16 yaşından küçük yaştaki bir çalışanın 16 yaşından küçükler için uygulanan asgari ücret elde etmesi durumunda dahi, indirim tutarının hesabında 16 yaşından büyük çalışanlar için geçerli olan asgari ücret dikkate alınacaktır.
Soru 12: Aile Durum Bildirimini doldurmayan ve teslim etmeyen çalışanımız için, yine de asgari geçim indirimi hesaplayacak mıyız? Örneğin, kendisi için geçerli olan % 50 oranını uygulayacak mıyız?
Cevap 12: Asgari geçim indirimi uygulamasında çalışanların yapmakla yükümlü olduğu en önemli işlem “aile durum bildirimi”ni doldurmak ve işverenine teslim etmektir. Bunu yerine getirmeyen çalışanınız bu haktan yararlanmayı istemediğini kabul etmiş sayılır kanaatindeyiz. Kaldı ki bildirim yapılmadığı için sizin de asgari geçim indirimi miktarını doğru hesaplamanız söz konusu olmayacak ve varsayıma dayanacaktır. Bu da sağlıklı bir uygulama olmayacaktır. Düşüncemiz bildirim yapmayan çalışanınız için asgari geçim indirimi hesaplamasına gitmemenizdir. Bu konuda çalışanlarınızı uyarmanızda da fayda vardır.