Abdurrahman ÇALIK
İş Müfettişi
abcalik@yahoo.com
I- Sistemin Temel Mantığı
Bilindiği gibi 5538 sayılı Kanun, kamuoyunda “vergi iadesi” olarak bilinen ve fiş toplama esasına dayanan uygulamaya son vererek, 01.01.2008 tarihinden itibaren elde edilecek ücret gelirlerinde “asgari geçim indirimi” uygulamasını getirmiştir. Bu uygulamaya göre, fiş toplamaya gerek olmaksızın, çalışanların aile durumuna göre belirlenen bir meblağ üzerinden hesaplanan tutar gelir vergisinden indirilmek suretiyle çalışanlara asgari geçim indirimi olarak ödenecektir.
Asgari geçim indirimine esas tutar, ücretin elde edildiği takvim yılı başında geçerli olan ve sanayi kesiminde çalışan 16 yaşından büyük işçiler için uygulanan asgarî ücretin brüt tutarına göre hesaplanacaktır. Bu asgari ücretin; mükellefin kendisi için % 50’si, çalışmayan ve herhangi bir geliri olmayan eşi için % 10’u, ilk iki çocuktan her biri için % 7,5, diğer çocuklardan her biri için % 5’i üzerinden hesaplanacak gelir vergisi, tahakkuk eden o ayki gelir vergisinden mahsup edilmek suretiyle asgari geçim indirimi ödenecektir.
Asgarî geçim indiriminin hesabında, gelir vergisinin en alt dilimi (%15) üzerinden hesaplama yapılacaktır. Mahsup edilecek kısmın, tahakkuk eden gelir vergisinden fazla olması halinde tahakkuk eden vergiden fazla bir ödeme yapılmayacaktır. (1)
II- ASGARİ GEÇİM İNDİRİMİNİN HESABINDA ESAS ALINAN ASGARİ ÜCRET
Asgari geçim indiriminin usul ve esasları, Maliye Bakanlığı tarafından yayınlanan 265 sayılı Gelir Vergisi Genel Tebliği’nde açıklanmıştır. Anılan Tebliğin 5. maddesine göre, asgari geçim indirimi, yılın başında geçerli olan asgari ücret tutarına göre bir yıllık olarak hesaplanacak ve bu miktarın 12 aya bölünmesi suretiyle bulunacak tutar üzerinden asgari geçim indirimi hesaplanacaktır. Aynı maddeye göre, yıl içerisinde asgari ücret tutarında meydana gelen değişiklikler, asgari geçim indirimi uygulamasında dikkate alınmayacaktır.
Konuyu somutlaştırmak ve daha anlaşılabilir kılmak amacıyla, iki çocuklu ve eşi çalışmayan bir kişinin 2008 yılı asgari geçim indirim tutarını hesaplayalım.
| 2008 yılında aylık brüt asgari ücret tutarı | 608,40.-YTL |
| Asgari Geçim İndirim Oranı | % 75 (2) |
| Asgari Geçim İndirimine Esas Yıllık Tutar | 12 ay x 608,40.-YTL x %75 = 5.475,60.-YTL. |
| Yıllık Asgari Geçim İndirimi | 5.475,60x%15 .-YTL = 821,34.-YTL |
| Aylık Asgari Geçim İndirimi | 821,34.-YTL / 12 ay = 68,44.-YTL |
Hesaplanan aylık asgari geçim indirimi tutarı, kişinin aile durumunda değişiklik olmadığı sürece yıl sonuna kadar değişmeyecektir. Asgari ücret yıl ortasında artsa bile, asgari geçim indiriminde bir artış olmayacaktır. Örneğin, asgari ücretin aylık brüt tutarı 01.07.2008-31.12.2008 tarihleri arasında 638,70.-YTL’ye yükselecek olmasına rağmen, Temmuz/2008 ayından itibaren asgari geçim indirimi artmayacak ve Ocak/2008 ayında ödenen tutarın 2008 yılı sonuna kadar ödenmesine devam edilecektir.
Ertesi yılın başında ise, o yılın sonuna kadar uygulanacak olan yeni asgari geçim indirim tutarları belirlenecek ve o yılın sonuna kadar uygulanacaktır.
III- SONUÇ
Gerek 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 5538 sayılı Kanun’la yeniden düzenlenen 32. maddesinde ve gerekse Maliye Bakanlığı tarafından yayınlanan 265 sayılı Gelir Vergisi Genel Tebliği’nde, asgari geçim indiriminin hesaplanmasında yılın başında geçerli olan asgari ücretin esas alınması ilkesi benimsendiğinden, yılın başındaki asgari ücrete göre hesaplanan asgari geçim indirimi tutarı yıl boyunca ödenmeye devam edecektir. Yıl içinde meydana gelen asgari ücret artışı asgari geçim indiriminde bir artış getirmeyecek, ancak ertesi yılın başında geçerli olan yeni asgari ücrete göre yeni yılın asgari geçim indirim tutarları belirlenecek ve böylece her yılın başında asgari geçim indirim tutarları güncellenecektir.
Tabi olduğu gelir vergisi dilimi, ücret düzeyi ve eş-çocuk durumu ne olursa olsun, bir ücretliye ödenecek asgari geçim indirim tutarı; asgari ücretli bir işçinin %15’lik oran üzerinden ödemesi gereken gelir vergisi tutarını ve ayrıca mükellefin şahsi durumuna göre o ay tahakkuk ettirilmesi gereken gelir vergisi tutarını geçmeyecektir.
—————————-
(1) Bu esaslara göre, bir işçi, ücret düzeyi ve çocuk sayısı ne olursa olsun, yıl başındaki asgari ücretin %85’i üzerinden hesaplanan tutarın %15’inden fazla asgari geçim indirimi alamaz.
(2) Evli, iki çocuklu ve eşi çalışmayan bir ücretliye göre hesaplanmıştır.