Korumalı İşyeri
Cumhur Sinan ÖZDEMİR
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı
İş Müfettişi
csnozdemir@gmail.com
Korumalı işyerleri; Normal işgücü piyasasına kazandırılmaları güç olan özürlüler için mesleki rehabilitasyon ve istihdam oluşturmak amacıyla gerçek ve tüzel kişilerce açılan ve açılacak olan işyerlerini kapsar. (1)
Korumalı İşyeri Statüsü İçin Başvuruda Bulunma:
1- Çalışan sayısının büyükşehir belediye sınırları içinde en az otuz, büyükşehir belediye sınırları dışında en az onbeş olduğu ve çalışanlarının yüzde yetmişbeşini özürlülerin oluşturduğu işyeri işverenleri korumalı işyeri statüsünün kazanılması için il müdürlüğüne (2) başvuruda bulunur.
2- Bu kapsamda çalıştırılacak işçi sayısının tespitinde belirsiz süreli iş sözleşmesine ve belirli süreli iş sözleşmesine göre çalıştırılan işçiler esas alınır.
3- Kısmi süreli iş sözleşmesine göre çalışanlar, çalışma süreleri dikkate alınarak tam süreli çalışmaya dönüştürülür.
4- Oranların hesaplanmasında yarıma kadar kesirler dikkate alınmaz, yarım ve daha fazla olanlar tama dönüştürülür.
Başvuru İçin İşverenden İstenecek Belgeler:
Korumalı işyeri statüsüne hak kazanmak isteyen gerçek veya tüzel kişiler, işyerinin üretim faaliyetini veya faaliyetlerini, işyerinde çalışan veya çalışacak toplam işçi sayısını, çalışan veya çalışacak olan özürlülerin sayısını, özür grubunu veya gruplarını, özür oranlarını ve işyerinde yaptığı veya yapacağı işler ile işyerinin adresini belirten dilekçe ve aşağıda belirtilen belgelerle birlikte İl Müdürlüğüne başvururlar.
1- Nüfus cüzdanı örneği,
2- Adli sicil kaydı,
3- İkametgâh ilmühaberi,
4- Tüzel kişilerin göstereceği temsilcinin yetki belgesi,
5- Dernek ve vakıflar için, vakıf senedi veya dernek tüzüğünde amaçlar arasında eğitim ve üretim faaliyetlerinin yer aldığını gösteren belge,
6- Yıllık gelir veya kurumlar vergisi yönünden bağlı bulunulan vergi dairesinden alınacak, gelir vergisi, kurumlar vergisi, gelir stopaj vergisi ve katma değer vergisi borcu ile sosyal güvenlik kurumlarından alınacak prim borcu olmadığına dair belge,
7- İşyeri ruhsatı.
Korumalı İşyerlerinde Çalışacaklardan İstenecek Belgeler:
1- Nüfus cüzdanı örneği,
2- İkametgâh belgesi,
3- Adli sicil kaydı,
4- Bulaşıcı bir hastalığı olmadığına dair sağlık raporu,
5- Eğitim durumunu gösterir belge.
Korumalı İşyeri Statüsü Düzenlenmesi:
1- Korumalı işyeri statüsü almak üzere İl Müdürlüğüne başvuran gerçek veya tüzel kişilerin talepleri en geç otuz gün içerisinde işyerinde gerekli tespit ve inceleme yapmak suretiyle Komisyonca (3) değerlendirilir.
2- Başvurusu yapılanlardan Komisyonca yapılacak değerlendirme sonucunda uygun görülen işyerlerine Valilikçe, Korumalı İşyeri Statüsü Belgesi düzenlenir.
Korumalı İşyerinde Çalıştırılacak Personel ve Nitelikleri:
1- Korumalı işyerinde, işyeri yöneticisi, (4) eğitici personel, özürlü ve diğer personel istihdam edilir.
2- İşyerinin korumalı işyeri statüsü almasından sonra gerekli teknik destekler Valiliklerde oluşturulan Komisyon tarafından değerlendirilerek, uygun görülmesi durumunda, belli periyotlarda görevlendirilecek personel tarafından yerine getirilir.
3- İş yeri yöneticisi, işyerinin amacına uygun olarak idari, teknik, mali ve diğer işlerinin yürütülmesinden ve bunların düzenli bir biçimde işleyişinden sorumludur.
4- Sosyal çalışmacı, fizyoterapist, psikolog, rehber öğretmen veya psikolojik danışman, özel eğitimci, doktor, sosyolog ve çalışma ekonomisti olanlar ile bu alanlarda yüksek lisans yapanlar işyeri yöneticisi olabilir. Bu özellikleri taşıyan işverenler aynı zamanda işyeri yöneticisi olabilir.
5- Bir kişi birden fazla korumalı işyerinin yöneticisi olamaz ve çalışma saatleri içinde başka bir görevde çalışamaz.
6- Eğitici personel; Mesleki ve teknik eğitim alanında yüksek öğrenim görmüş veya usta öğreticilik yeterliliğini kazanmış olmalıdır.
7- İşyeri kapasitesine göre teknik, idari ve yardımcı personel ile ihtiyaç duyulabilecek diğer meslek elemanları çalıştırılabilir.
Fiziksel Koşullar ve Donanım:
1- İşyerinin bulunduğu yer, özürlülerin geliş ve gidişlerinde trafik yönünden uygun ve emniyetli olmalıdır. İşyeri tarafından, yararlanıcılar için servisle taşıma hizmeti sağlanmalıdır.
2- İşyerinde yangından korunma için yeterli sayıda yangın söndürme cihazı ve malzemesi ile sesli ve ışıklı alarm sistemi bulunmalı, yangın için gerekli önlemler alınmalıdır.
3- İşyerinin müstakil binada veya çok katlı binaların ikinci veya daha üst katlarında açılması durumunda özürlülerin kullanımına uygun yangın tahliye sistemi bulundurulması zorunludur.
4- İşyerinde ısıtma kaloriferle yapılır. Ancak bölgesel farklılıklar göz önüne alınarak kalorifer sisteminin olmadığı yerlerde ısıtma, özürlüye risk oluşturmayacak elektrikli araçlarla veya merkezi ısıtma sistemi ile yapılır.
5- Korumalı işyerinin müstakil bir binada olması tercih nedenidir. Ancak çok katlı bir binada olması halinde, yangın merdiveni ve uygun asansör şartı aranır. Asansör kapısı, genişliği, düğmeler özürlüye uygun olmalıdır.
6- Korumalı işyeri rutubetli ortamda olmamalı, gün ışığı almalı ve uygun elektrik ışığı ile aydınlatılmalıdır.
7- Korumalı işyeri tabanı sağlığa zarar vermeyecek, kolay temizlenen bir malzeme ile kaplanmalıdır.
8- Korumalı işyerinde merdivenlerin genişliği ve yüksekliği iniş ve çıkışlarda kolaylık sağlayacak şekilde olmalı, emniyet korkulukları bulunmalıdır.
9- Kapılar geniş olmalı, tekerlekli sandalye kullananlar için girişte ve katlarda rampalar olmalıdır.
10- Atölyeler ve diğer bölümlerin arası duvarla bölünmeli, sesli makinelerin kullanıldığı yerlerde ses geçirmez materyaller tercih edilmelidir.
11- Değerlendirme bölümü ve sosyal servis için ayrı odalar oluşturulmalıdır.
12- İşyerinin tuvaletleri ve duş alanları özürlülerin kullanımına ve standartlarına uygun olmalıdır.
Korumalı İşyerinin Bölümleri:
1- Değerlendirme Bölümü: Özürlünün; ilgi, yetenek ve becerileri ile işin gereklerinin karşılaştırılarak uygun üretim alanına yönlendirildiği bölümdür. Özürlünün ihtiyaç duyduğu fizyoterapi ve rehabilitasyon hizmetleri de bu bölümde yerine getirilir. Ayrıca bu bölümde korumalı işyerine başlayan özürlüye ön hazırlık programı verilir. Programda; iş güvenliği ve işçi sağlığı eğitimi, ilk yardım eğitimi ve verimlilik eğitimi verilir.
2- Üretim Bölümü: Mal veya hizmet üretiminin gerçekleştirildiği ve çalışan özürlülerin yeteneklerinin geliştirildiği bölümdür.
3- Sosyal Servis: Çalışan özürlülerin evde, işyerinde ve sosyal çevrelerinde yaşadıkları sorunların çözümünde yardımcı olunarak işe ve işyerine uyumlarının sağlandığı bölümdür.Bu bölümde; özürlülerin resmi ve resmi olmayan kurumlarla etkin bir iletişim kurmalarını sağlamak amacıyla çalışmalar yapılır, bireysel ve grup programları ile danışmanlık hizmetleri verilir.
Korumalı İşyerine Özürlü Kabulü:
1- Kuruma (5) kayıtlı ve korumalı işyerinde çalışmak isteyen özürlüler bireysel olarak veya İl Müdürlükleri aracılığı ile işyerlerine başvururlar.
2- İşyeri yöneticisi, işyerinde çalışan diğer personelin de görüşlerini alarak özürlünün uygunluğuna karar verir.
3- İşyeri, bireysel olarak başvuran özürlüleri en geç bir ay içerisinde İl Müdürlüğüne bildirmekle yükümlüdür.
Korumalı İşyerlerine Kabul Edilecek Özürlülerde Aranacak Şartlar ve İstenecek Belgeler:
A- Aranacak Şartlar:
1- En az %40 oranında zihinsel, ruhsal-duyusal ve davranışsal özürlü olmak veya diğer özür gruplarından ise %60 ve üzeri özürlü olmak,
2- Kuruma kayıtlı olmak,
3- 15 yaşını bitirmiş olmak.
B- İstenecek Belgeler:
1- Nüfus cüzdanı örneği,
2- İkametgâh belgesi,
3- Sağlık Kurulu Raporu,
4- İki adet fotoğraf,
5- Varsa eğitim durumunu gösterir belge.
Korumalı İşyerinde Çalışan Özürlünün İşten Ayrılması:
1- Valilikçe korumalı işyeri statüsü verilen işyerleri, ayda bir Personel Durum Çizelgesini takip eden ayın ilk haftasında düzenleyerek İl Müdürlüğüne gönderir.
2- İşyeri herhangi bir sebeple iş sözleşmesi sona eren özürlü işçinin ayrılış nedenlerini on beş gün içinde İl Müdürlüğüne bildirmekle yükümlüdür.
Sonuç:
Normal işgücü piyasasına kazandırılmaları güç olan özürlüler için mesleki rehabilitasyon ve istihdam oluşturmak amacıyla, Devlet tarafından ilgili mevzuatta teknik donanımın sağlandığı ve mali yönden desteklendiği, çalışma ortamının özel olarak düzenlendiği işyerleri, korumalı işyeri olarak adlandırılır.
Korumalı işyerleri, denetimler ilgili her türlü bilgiyi vermek ve bu bilgilerin doğruluğunu ispata yarayan defter, kayıt ve belgeleri ibraz etmek zorundadır.
Korumalı işyeri bir yıllık üretim, istihdam, satış, bağış, yatırım, pazarlama, stok, istihdam ettiği personel gibi faaliyetlerini içeren raporunu her yılın Mart ayı içerisinde İl Müdürlüğüne verir.
Valilikçe korumalı işyeri statüsü verilen işyerleri, denetim raporları sonucunda belirlenen koşulların bir veya birkaçını yerine getirmediği tespit edildiği takdirde İl Müdürlüğü tarafından yazılı olarak uyarılır. Otuz gün içerisinde belirtilen eksiklikleri tamamlamayan işverenlerin korumalı işyeri belgesi Komisyonun görüşü doğrultusunda Valilikçe iptal edilir.
İşyeri taşınma, devir, kapanma gibi durumlarını onbeş gün öncesinden İl Müdürlüğüne bildirmek zorundadır.
DİP NOTLAR
(1) Uygulama Yönetmeliği 30.05.2006 tarih, 26183 sayılı Resmi Gazetede yayımlandı.Yönetmelik 5378 sayılı Kanunun 14.maddesine istinaden hazırlanmıştır.
(2) Türkiye İş Kurumu İl Müdürlüğünü,
(3) Komisyon:İllerde Valilik bünyesinde, Türkiye İş Kurumu İl Müdürlüğü, İl Milli Eğitim Müdürlüğü, İl Sağlık Müdürlüğü, İl Sosyal Hizmetler Müdürlüğü ve gerekli hallerde Valilikçe görevlendirilen kamu kurum ve kuruluşları temsilcilerinden oluşan, sekreteryası Türkiye İş Kurumu İl Müdürlüğü tarafından yürütülen ve çalışma usul ve esasları Türkiye İş Kurumu Genel Müdürlüğü tarafından belirlenecek olan komisyondur.
(4) Korumalı İşyeri Yöneticisi, Korumalı işyerinin işleyişinden sorumlu olan kişidir.
(5) Kurum;Türkiye İş Kurumu Genel Müdürlüğünü, ifade eder.
Korumalı İşyerleri Hakkında Yönetmelik